پنجشنبه ۰۲ اسفند ۱۴۰۳
بازدید:۳۱۳
نفس اماره بخش حیوانی و سرکش انسان است که همواره او را به سمت گناه و اعمال نادرست ترغیب می‌کند. در قرآن و روایات تأکید زیادی بر مبارزه با این نفس وجود دارد، زیرا این نفس در پی تحریک شهوت، غضب و امیال نفسانی انسان است.به گزارش صدآنلاین، در قرآن کریم، روح و نفس انسان به سه دسته تقسیم می‌شود:
نفس اماره: این نفس همان بخش حیوانی انسان است که به دنبال لذت‌های دنیوی و انجام گناه می‌باشد. قرآن می‌فرماید:
«وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي ۚ إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ» (آیه 53 سوره یوسف)
«من هیچ‌گاه خود را از بدی‌ها تبرئه نمی‌کنم، که نفس بسیار به بدی‌ها امر می‌کند.»
نفس لوامه: این نفس بعد از ارتکاب گناه انسان را سرزنش و ملامت می‌کند.
«وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ» (آیه 2 سوره قیامت)
«و قسم به نفس پر حسرت و ملامت.»
نفس مطمئنه: این نفس مختص افراد مومن و کسانی است که سال‌ها در مسیر تهذیب نفس قدم برداشته‌اند.
«يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ. ارْجِعِي إِلَىٰ رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً» (آیات 27 و 28 سوره فجر)
«ای نفس آرام یافته! به سوی پروردگارت بازگرد، در حالی که هم تو از او راضی و هم او از تو راضی است.»
ویژگی‌های نفس اماره
نفس اماره دارای ویژگی‌هایی است که به وضوح در رفتار انسان قابل مشاهده است:
مطیع هوی و هوس: نفس اماره همیشه انسان را به سوی خواسته‌های نفسانی و دنیاگرایانه می‌کشاند.
دشمنی و کینه‌توزی: این نفس به دنبال برقراری نزاع و اختلاف است.
نفس اماره در روایات
پیامبر اسلام (ص) فرمودند:
«مَثل نفس، مَثل شترمرغ است که زیاد می‌خورد، ولی وقتی چیزی بر او گذاشتی پرواز نمی‌کند؛ مَثل نفس، مَثل خر زهره است که رنگش زیبا است اما طعمش تلخ است.»
ایشان همچنین افزودند: «جهاد اکبر، مبارزه با نفس اماره است.»
امام علی (ع) نیز درباره نفس اماره فرمودند:
«نفس پیوسته خواهان نافرمانی و معصیت است.»
«همانا نفس بسیار انسان را به بدی فرمان می‌دهد، پس کسی که به او اعتماد کند، به او خیانت می‌کند، و کسی که به او اتکا کند، او را هلاک می‌کند.»
آیا نفس اماره همان شیطان است؟
نفس اماره خود به تنهایی عامل گمراهی است، اما شیطان از آن به عنوان ابزاری برای اغوا و وسوسه استفاده می‌کند. به عبارت دیگر، نفس اماره بسترهای مناسبی برای نفوذ شیطان فراهم می‌آورد و انسان را به سوی فساد و گناه می‌کشاند.
چگونه بر نفس اماره غلبه کنیم؟
در روایات و آراء علمای اسلام، راه‌های مختلفی برای مبارزه با نفس اماره مطرح شده است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
مرحوم قاضی:
با کنترل غریزه نیاز به تغذیه از هوای نفس جلوگیری کنید.
همیشه هنگام خوردن غذا با نام خدا و با رعایت حلالیت آن عمل کنید.
شیخ رجبعلی خیاط:
برای مبارزه با نفس، ذکرهایی مانند «لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم» و «یا دائم یا قائم» را به طور مداوم تکرار کنید.
آیت‌الله حق‌شناس:
ذکر یونسیه «لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین» را برای آگاهی از نفس و نورانی شدن دل، تکرار کنید.
آیت‌الله عبدالقائم شوشتری:
بعد از نمازهای واجب، به ویژه نماز صبح، ذکر «یا علی» را ۱۱۰ مرتبه و «لا فتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار» را ۷۰ مرتبه بگویید.
آیت‌الله مصباح یزدی:
با طولانی کردن رکوع و سجود در نمازهای مستحبی و حضور در جماعت مسلمین، شیرینی مخالفت با نفس را به خود بچشانید.
حجه‌الاسلام پناهیان:
دو دستورالعمل مهم برای مبارزه با نفس: ترک شهوات و صبر در برابر ناملایمات. هر دو باید در کنار یکدیگر باشند تا نتیجه مؤثری داشته باشند.
نتیجه‌گیری
مبارزه با نفس اماره نیازمند آگاهی، دقت و مراقبت مداوم است. تنها از طریق تلاش برای اصلاح نفس و به کارگیری روش‌های دینی و معنوی می‌توان به کنترل این نفس سرکش رسید و انسان را از دام شیطان و گناه رهایی بخشید.