دیدگاه فقیهان دربارۀ گفتن اشهد ان علی ولی الله در تشهد نماز واجب و اذان

 در اصل شهادت ثالثه و اقرار به ولایت امیرالمومنین علیه‌السلام هیچ کسی تردید ندارد؛ موضع اختلاف فتوای فقیهان در گفتن آن در اذان و اقامه و تشهد نماز است. در این درس به فتاوی فقیهان قدیم و جدید در این باره می‌پردازیم.

پنج دیدگاه فقیهان شیعه پیرامون شهادت ثالثه
دیدگاه علمای معاصر دربارۀ شهادت ثالثه
دیدگاه فقیهان دربارۀ شهادت ثالثه در تشهد نماز

پنج دیدگاه فقیهان شیعه پیرامون شهادت ثالثه

فقهای شیعه در فتوای خود در رابطه با خواندن شهادت ثالثه در اذان و اقامه و تشهد نماز اختلاف دارند. دیدگاه آنان را می‌توان در 5 دسته تقسیم‌بندی کرد که عبارت‌اند از:

بیشتر بدانید / خلوت با امام زمان واجب است + ویدئو 

دستۀ اول: شهادت ثالثه در اذان و اقامه و تشهد نماز، بدعت است و گفتن آن گناه است!

مانند شیخ صدوق رحمه‌الله که روایات مربوط به شهادت ثالثه را ساختۀ غلات و مفوضه دانسته است. (1) همچنین شیخ طوسی رحمه‌الله نیز این روایات را شاذ می‌داند و گویندۀ را گناه‌کار می‌شمارد. (2)

دستۀ دوم: گفتن آن در اذان و اقامه جایز است اما نباید آن را جزئی از اذان دانست.

دستۀ سوم: گفتن آن در اذان و اقامه مستحب است؛ البته بدون اینکه آن را جزئی از اذان بدانیم. عبدالحلیم الغزی در اثر خود به نام «الشهادة الثالثة المقدسة معدن الاسلام الكامل وجوهر الايمان الحق» نام 100 تن از عالمانی که به استحباب گفتن شهادت ثالثه در اذان و اقامه حکم کرده‌اند را ذکر کرده است. (3)
دستۀ چهارم: شهادت ثالثه جزئی از اذان و اقامه نیست؛ ولی شعار شیعه است. از این رو گفتن آن مستحب یا واجب است. همچون دیدگاه و فتوای مرحوم آیت‌الله حکیم و مرحوم آیت‌الله تبریزی. (4)

دستۀ پنجم: شهادت ثالثه، جزئی از اذان و اقامه و گفتن آن واجب است.

دیدگاه علمای معاصر دربارۀ شهادت ثالثه

مرحوم آیت‌الله میرزا جواد تبریزی: شهادت بر ولایت امیرالمؤمنین علی بن أبی‌طالب و فرزندان ایشان علیهم‌السلام، جزو اذان نیست اما از شعائر دینی محسوب می‌شود. (5)

آیت‌الله وحید خراسانی (دامت‌برکاته): چون ولایت آن حضرت (امیرالمؤمنین علیه‌السلام) مکمل دین است، شهادت به آن در هر حال، ازجمله بعد از شهادت به رسالت از افضل قُرُبات است؛ یعنی مستحب مؤکد است. (6)

مرحوم آیت‌الله بهجت: مستحب بودن اقرار به ولايت اميرالمؤمنين، على بن أبی‌طالب سلام‌الله‌عليهما در اذان بعید نیست. این استحباب در صورتى است كه به نيّت مطلوب بودن گفته شود. شهادت ثالثه به عبارات مختلفى از قبیل: «اَنَّ عَلِيّا وَلِىُّ اللّه» و «عَلِىٌّ اَميرُ المُؤمِنين» و «أشْهَدُ اَنَّ عَلِيّا وَلِىُّ اللّه» وارد شده كه در آثاری همچون نهايه، فقيه و احتجاج نقل شده است. اما اقرار به ولايت اگرچه در غيراذان باشد، باز هم نیکو است. بنابراین احتياج به دليل مخصوصی ندارد. به علاوه كامل‌ترين عبارتى كه در این شهادت گفته مى‌شود آن است كه در آن به خليفه بودن يا وصى بودن حضرت اميرالمؤمنين صلوات‌الله‌عليه و ائمۀ طاهرين سلام‌الله‌عليهم اقرار شود. (7)

آیت‌الله نوری همدانی: چون شهادت به ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام در این زمان شعار تشیع محسوب می‌شود، در هر جایی که ابراز این شعار مستحسن و لازم است، گفتن آن هم مستحسن و لازم است. [البته ایشان در این بیان به روشنی حکم آن در اذان را مشخص نکرده‌اند] (8)

آیت‌الله شبیری زنجانی: ولایت امیرالمومنین و دیگر اهل‌بیت صلوات‌الله‌علیهم از ارکان ایمان است ولی این شهادت (ثالثه)، جزئی از اذان نیست و گفتن آن به قصد جزئیت جایز نیست!

ایشان در بیان دیگری می‌افزایند: خوب است که بعد از شهادت به رسالت رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، به قصد تیمن و تبرک، شهادت به ولایت امیرالمومنین و دیگر اهل‌بیت سلام‌الله‌علیهم را، به نحوی که جزئی از اذان حساب نشود، بگوییم. (9)

آیةالله مکارم شیرازی: شهادت ثالثه به قصد تبرک گفته می‌شود؛ اما به نحوی که برای شنونده معلوم باشد که جزئی از اذان نیست. به عنوان مثال یکبار گفته شود یا لحن را عوض کند یا گاهی بگویند و گاهی نگوید! (10)

مکارم شیرازی: نظر به این که ائمۀ معصومین سلام‌الله‌علیهم اجازۀ اضافه را نداده‌اند، این کار جایز نیست و وظیفۀ ما تبعیت از ایشان است. (11)

مرحوم میرزا جواد آقا تبریزی: بنابر احتیاط واجب باید این شهادت به ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام (در تشهد) ترک شود و اگر فردی خواست بگوید بعد از سلام نماز بگویند. (12)

پاورقی
(1) شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه ج۱ ص۲۹۰ وچاپ دارالکتب ج۱ ص۱۸۷
(2) شیخ طوسی، الخلاف ج۱ ص ۲۷۸
(3) عبدالحلیم العزی، الشهادة الثالثة ص۳۶۱ الی۳۸۵
(4) حکیم، سید محسن، مستمسک عروة الوثقی ج۵ ص۵۴۵
(5) تبریزی، میرزا جواد، استفتائات جدید، ج1، ص70 و 71، س237 و 330 و 331 / همان، ج2، ص55، س237
(6) توضیح المسائل آیت‌الله وحید خراسانی، مسئلۀ ۹۲۸
(7) خسروی، موسی، احکام اذان واقامه، مسألۀ ۳۶

(8) توضیح المسائل آیت‌الله نوری همدانی، مسئلۀ ۹۲۰
(9) توضیح المسائل آیت‌الله شبیری زنجانی، مسئلۀ ۹۲۸
(10) توضیح المسائل آیةالله مکارم شیرازی، مسئلۀ ۸۴۳
(11) رک: سایت ویکی پدیا > شهادت ثالثه > نقل قول ها
(12) همان مأخذ

منبع/ پایگاه اینترنتی آیت الله جعفر فاضل