همه چیز درباره خالی‌شدن ذهن/ پدیده عجیبی که همه ما گاهی با آن روبه‌رو می‌شویم

به گزارش صد آنلاین، در ظاهر، ذهن انسان در تمام لحظات بیداری در حال فعالیت است: فکر می‌کند، احساس می‌کند، تصمیم می‌گیرد. اما گاهی بدون پیش‌آگاهی، این جریان قطع می‌شود. این لحظه‌ها، وقتی رخ می‌دهند که حتی اگر از شما بپرسند: «به چه فکر می‌کردی؟» دیگر هیچ چیزی یاد نمی‌آورید.

این پدیده نه تنها در بین افراد سالم دیده می‌شود، بلکه در برخی بیماری‌های عصبی و روانی نیز مشاهده شده است. در کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) ، گزارش‌های خالی شدن ذهن بیشتر از حد طبیعی است. همچنین در مواقع استرس شدید، اضطراب عمیق، تشنج یا ضربه‌های مغزی، این حالت می‌تواند به عنوان یک علامت بالینی نیز ظاهر شود.

تحقیق علمی روی یک پدیده غیرقابل توصیف 

تا مدت‌ها، خالی‌شدن ذهن موضوع تحقیقات جدی علمی نبود. اما یک تیم بین‌المللی از دانشمندان از دانشگاه‌های بلژیک، استرالیا و فرانسه شامل:

• دکتر توماس آندریون
• دکتر آتنا دمرتزی
• دکتر جنیفر ویند
• دکتر آنتوان لوتز

تصمیم گرفتند این پدیده را از نزدیک مطالعه کنند.

این تیم در قالب یک مقاله نظری، نزدیک به 80 مطالعه قبلی را بازبینی کردند و همراه با تجربیات آزمایشگاهی خود، سعی کردند یک تصویر دقیق‌تری از چیستی و چگونگی "خالی‌شدن ذهن" ارائه دهند.

چگونه محققان خالی‌شدن ذهن را مطالعه کردند؟ 

روش اصلی این پژوهش، مطالعه فعالیت مغز افراد در زمانی بود که خودشان گزارش می‌دادند که هیچ فکری در ذهن‌شان وجود ندارد .

برای این منظور از ابزارهای پیشرفته‌ای مثل:

• تصویربرداری fMRI
• نوار مغزی (EEG)

استفاده شد. این دستگاه‌ها به دانشمندان کمک کردند تا تغییرات فیزیولوژیک و نوروژنیک مرتبط با این حالت را به دقت ردیابی کنند.

یافته‌های جذاب و شگفت‌انگیز 

 خالی شدن ذهن اغلب در شرایط فرسایشی رخ می‌دهد:

• بعد از فعالیت‌های شناختی سنگین
• در شرایط خستگی شدید یا کم‌خوابی
• پس از ورزش بدنی گسترده

در این مواقع، مشاهده شد که:

• اندازه مردمک چشم کاهش می‌یابد
• ضربان قلب آرام‌تر می‌شود
• مغز امواج مغزی کندتری تولید می‌کند که معمولاً در افرادی که به خواب عمیق رفته‌اند یا در حالت بیهوشی هستند دیده می‌شود.

 در برخی موارد، افزایش فعالیت نیز منجر به خالی‌شدن ذهن می‌شود:

همانطور که ممکن است فکر کنید، گاهی ذهن نه به دلیل خستگی، بلکه به دلیل فرسودگی شناختی یا پردازش بیش از حد اطلاعات دچار خالی‌شدگی موقت می‌شود. در این حالت، بخش‌هایی از مغز که مسئول کلمات، تصمیم‌گیری و حافظه هستند، به صورت موقت "خاموش" می‌شوند.

توضیح دانشمندان: «خواب موضعی مغز» 

پژوهشگران این وضعیت را شبیه به یک «خواب موضعی» در مغز می‌دانند. یعنی در حالی که شخص کاملاً بیدار است، برخی بخش‌های مغز به حالت خواب می‌روند.

همچنین در آزمایش‌هایی که افراد تلاش می‌کردند عمداً ذهن خود را خالی کنند (مانند مدیتیشن)، مشخص شد که مناطق مرتبط با زبان، حافظه و تصمیم‌گیری، فعالیت کمتری داشتند.

چرا این مطالعه مهم است؟ 

این یافته‌ها که در مجله معتبر Trends in Cognitive Sciences منتشر شده‌اند، نه تنها به ما کمک می‌کنند تا بهتر بفهمیم ذهن انسان در شرایط غیرمعمول چگونه عمل می‌کند، بلکه می‌توانند راهگشایی برای درک و درمان بیماری‌های عصبی و روانی باشند.

همچنین، شناخت این وضعیت به عنوان یک حالت ذهنی مستقل، زمینه‌ای جدید را برای مطالعه در حوزه‌هایی مانند مراقبت ذهنی (Mindfulness) و روان‌شناسی شناختی فراهم کرده است.

نتیجه‌گیری: 

خالی‌شدن ذهن یکی از پدیده‌های طبیعی و البته پیچیده انسان است. گاهی نشانه‌ای از خستگی، گاهی نتیجه‌ای از فشار شناختی بیش از حد و گاهی هم بخشی از تلاش مغز برای خودتنظیمی.

با وجود اینکه این حالت ممکن است گاهی نگران‌کننده باشد، اما در بیشتر موارد، طبیعی است — البته اگر تکرار بیش از حد یا همراه با علائم دیگر باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

منبع:  ایسنا