یکی از نعمت‌های خداوند بر انسان

به گزارش صد آنلاین، دعا به تعبیر امام خمینی (ره) یکی از نعمت‌های خداوند بر انسان است، دعا کردن نیز شکرانه این نعمت است، نکته مهم در این میان آن است که علاوه بر شناخت و درک این نعمت زوایای آن را بشناسیم. امام خامنه‌ای در بسیاری از بیانات خود همواره بر التزام به دعا کردن تاکید دارند. ایشان توصیه دارند چه در امور جزئی و چه در امر کلی نباید از دعا کردن غافل شد. 

مجموعه بیانات امام خامنه‌ای در خصوص مفهوم و معنای دعا در کتاب «دعا از منظر حضرت آیه الله العظمی سید علی خامنه‌ای مدظله‌العالی رهبر معظم انقلاب اسلامی» گدآوری و تدوین شده که قسمت سوم آن را در ادامه می‌خوانید:

توحید خالص در صحیفه سجادیه است

مطلبِ اصلیِ دعا چیست؟ خشوع در مقابل پروردگار. اصلِ دعا، این است. این‌که می‌بینید از قول پیغمبر صلی‌الله علیه و آله نقل شده است که فرمود: «ألدُّعاءُ مُخُّ العِبادهً»؛ «مغز عبادت دعاست» به خاطر آن است که در دعا حالتی وجود دارد که عبارت است از وابستگیِ مطلق به پروردگار و خشوع در مقابل او. اصل عبادت هم این است. لذاست که در ادامه آیه شریفه «و قال ربُّکُمُ ادعُونی أستجِب لکُم» می‌فرماید: «إِنّ الّذین یستکبِرُون عن عِبادتی سیدخُلُون جهنّم داخِرین»

اصل دعا این است که انسان در مقابل خدای متعال، خود را از انانیت دروغین بشری بیندازد. اصل دعا، خاکساری پیش پروردگار است. خاصیت دعا این است که نفسانیت‌ها را می‌شکند. لذاست که گفته‌اند: حتّی چیز‌های کوچکت را هم از خدا بخواه تا بفهمی که حقیری. بدانی که گاهی اوقات، یک پشه یا مگس، انسان را از کار می‌اندازد و آسایشِ وی را می‌گیرد: «و إِن یسلُبهُمُ الذُّبابُ شیئاً لا یستنقِذُوهُ مِنهُ ضعُف الطّالِبُ و المطلُوبُ».

این است که دعا برای تضرّع پیش خداست؛ برای عرضِ حاجت پیش خداست؛ برای تواضع و برای بیرون آمدن از پوسته دروغین استکبار و استعلاست. خدای متعال، گاهی برای من و شما مشکلاتی به وجود می‌آورد تا وادار به تضرّع و توجّه و خشوعمان کند. همان‌طور که در آیات کریمه قرآن می‌فرماید: «و لقد أرسلنا إِلی أُممٍ مِن قبلِک فأخذناهُم بِالبأساءِ و الضّرّاءِ لعلّهُم یتضرّعُون فلو لا إِذ جاءهُم بأسُنا تضرّعُوا و لکِن قست قُلُوبُهُم و زیّن لهُمُ الشّیطانُ ما کانُوا یعملُون».

این تضرّع، نه برای خاطر خدا که به خاطرِ خودِ ماست. خدا احتیاجی به تضرّع من و شما ندارد: این حالت تضرّع است که دل را از عشق خدا پر می‌کند؛ انسان را با خدا آشنا می‌کند؛ انسان را از خودبینی و خودنگریِ فسادانگیز تهی می‌کند و او را از نورِ مقدّس پروردگار و لطفِ الهی، سرشار می‌سازد. قدرِ این را بدانید که از همه‌چیز بالاتر است.

همه انسان‌ها مبتلا به این پیل مست در درون وجود خودشان هستند که باید این را مهار کنند. این مهار با ذکر خداست؛ با یاد خداست؛ با پناه بردن به خداست؛ با احساس نیاز به پروردگار است؛ با احساس حقارت خود در مقابل عظمت الهی است؛ با احساس زشتی‌های خود در مقابل جمال مطلق حقِّ متعال است. اینها همه‌اش ناشی از ذکر است. انسانی که باتقواست، یعنی مراقب خودش هست و متذکر هست، منشأ شر و ظلم و فساد و طغیان و بدی به این‌وآن نمی‌شود. آن ذکر الهی مرتب دارد او را نهی می‌کند؛ مرتب دارد او را بازمی‌دارد. واقعاً این دعا‌ها پُر از معارف است؛ که اگر اینها را از حالت دعا بیرون بیاورند، معارف اسلامیِ متین و اصیل و قوی‌ای را تشکیل می‌دهند که نظیرشان در روایات ما کم است.

اما دومین چیزی که در دعا وجود دارد، معارف است؛ و این مخصوص دعا‌هایی است که از معصوم به ما رسیده است. امام سجاد علیه‌السلام، «صحیفه سجادیه» را به‌صورت دعا تنظیم فرموده و اصلاً دعا خوانده است؛ اما این کتاب، پُر از معارف الهی و اسلامی است. توحید خالص در صحیفه سجادیه است. 

نبوّت و عشق به مقام تقدّس نبیّ اسلام صلی‌الله علیه و آله در صحیفه سجادیه است. مثل بقیه دعا‌های مأثور، معارف آفرینش در این کتاب است. همین «دعای آبی حمزه ثمالی» که مخصوص سحرهاست ـ سعی کنید آن را بخوانید و در معنایش توجّه و تدبّر داشته باشید ـ و همین «دعای کمیل» که شبهی جمعه خوانده می‌شود، ازجمله دعا‌هایی است که سرشار از معارف اسلامی است و در آنها حقایقی به زبان دعا بیان شده است. نه اینکه آن بزرگوار ـ امام سجاد علیه‌السلام ـ نمی‌خواسته دعا کند و دعا را پوشش قرار داده است؛ نه. دعا می‌کرده، مناجات می‌کرده و با خدا حرف می‌زده است. منتها انسانی که قلبش با خدا و با معارف الهی آشناست، حرف زدنش هم این‌گونه است. حکمت از او سرریز می‌شود و دعای او هم عین حکمت است. دعا‌هایی که ما می‌خوانیم، پر از حکمت است. در دعا‌های مأثور از ائمّه علیهم‌السلام که به ما می‌رسد، نکاتی عاید از معارف وجود دارد که حقیقتاً مورد احتیاج انسان است. آن بزرگواران با آوردن این نکات در دعا‌ها به ما یاد می‌دهند که از خدا چه بخواهیم.

این دعا‌ها درس است. اگر در معانی این دعا‌ها تدبّر کنیم، بزرگ‌ترین هدیه‌های معنوی الهی را در اینها خواهیم یافت. نکته آخر در باب دعا، دعا‌های مأثور است. دعا‌هایی که از ائمّه رسیده است، بهترین دعاهاست. اولاً خواسته‌هایی در این دعا‌ها گنجانده شده است که به ذهن امثال ما‌ها اصلاً خطور نمی‌کند و انسان از زبان ائمّه علیهم‌السلام آنها را از خدا طلب می‌کند. 

در دعای ابوحمزه و دعای افتتاح و دعای عرفه بهترین مطالبات و خواسته‌ها برای انسان مطرح می‌شود؛ که اگر انسان اینها را از خدا بخواهد و بگیرد، می‌تواند برای او سرمایه باشد. ثانیاً در این دعا‌ها مایه‌های خشوع و تضرّع وجود دارد. مطلب، با زبان و لحن و بیانی ادا شده است که دل را خاشع و نرم می‌کند. با عبارات

فصیح و بلیغ، عشق و شیفتگی و شوق در این دعا‌ها موج می‌زند. انسان باید این دعا‌ها را قدر بداند و از آنها استفاده کند. البتّه باید معنای این دعا‌ها را بفهمیم. خوشبختانه الآن ترجمه‌های خوب وجود دارد و مفاتیح‌الجنان و دعا‌های گوناگون ترجمه شده است. با توجّه به ترجمه‌ها، دقّت کنند و بخوانند. البتّه تا آنجایی که ما دیده‌ایم، هیچ ترجمه‌ای نتوانسته زیبایی‌های الفاظ این دعا‌ها را منعکس کند؛ ولی بالاخره مضمون دعا معلوم است. 

با توجّه به این ترجمه‌ها دعا‌ها را بخوانند. کسانی که می‌خوانند و با آنها عدّه‌ای هم‌صدا می‌شوند، بعضی از فقرات دعا را لااقل ترجمه کنند. البتّه مرتبه پائین‌ترش هم این است که اگر انسان معنای دعا را نمی‌فهمد، همین‌قدر احساس کند که با یک زبانِ شیفته حاکی از سوز دل دارد با خدای متعال حرف می‌زند./ دفاع پرس