دوشنبه ۰۵ آذر ۱۴۰۳
بازدید:۲۵۴
حق‌الماره در فقه شیعه به معنای حق رهگذر برای استفاده از میوه درختانی است که در مسیر عبور قرار دارند، اما این استفاده شرایط و ضوابط خاصی دارد. برخی افراد هنگام عبور از جاده‌ها و باغ‌ها تصور می‌کنند خوردن میوه درختان حق طبیعی آنهاست، اما فقه شیعه برای این حق محدودیت‌هایی قائل شده است.از جمله شرایط استفاده از حق‌الماره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- منع از افساد: رهگذر نباید شاخه‌ها را بشکند یا آسیب جدی به درخت وارد کند و تنها به مصرف متعارف و به اندازه نیاز بسنده کند.
- عبور اتفاقی: اگر عبور با قصد خوردن میوه باشد، برخی فقیهان آن را جایز نمی‌دانند.
- نبردن میوه: رهگذر فقط مجاز است همانجا میوه را بخورد و چیزی با خود نبرد.
- عدم ورود به باغ محصور: اگر باغ دیوار یا حصار داشته باشد، ورود و استفاده از میوه آن بدون اجازه صاحب باغ جایز نیست، مگر شاخه‌ها از حصار بیرون باشند.
- عدم اطلاع از نارضایتی مالک: در صورتی که مالک به طور صریح یا ضمنی نارضایتی خود را اعلام کرده باشد، استفاده از میوه‌ها جایز نیست.
دیدگاه‌های فقیهان:
فقیهان شیعه نظرات مختلفی درباره حق‌الماره دارند:
- امام خمینی: استفاده از میوه درختان در مسیر عبور در صورت رعایت شرایط و بدون آسیب به درخت، جایز دانسته است اما توصیه کرده‌اند در صورت شک به رضایت مالک، احتیاط شود.
- آیت‌الله مکارم شیرازی: ورود به باغ محصور را بدون اجازه حرام می‌داند اما استفاده از شاخه‌های بیرون‌آمده یا باغ‌های بدون حصار را با رعایت شرایط جایز می‌داند.
- علامه حلی و شهیدین: حق‌الماره را جایز می‌دانند، اما رعایت احتیاط را بهتر می‌دانند.
- برخی دیگر از فقیهان، مانند آیت‌الله فاضل لنکرانی و فیض کاشانی، این حق را ممنوع دانسته و معتقدند استفاده نکردن از میوه‌ها عادلانه‌تر است.
حق‌الماره در دنیای امروز
برخی پژوهشگران باور دارند که در دنیای امروز، اجرای حکم حق‌الماره ممکن است به ضرر مالکان باغ‌ها و درختان باشد و این حکم بیشتر مناسب دوران پیشین بوده است. از این رو، ضرورت بازنگری در این حکم با توجه به شرایط کنونی جامعه مطرح می‌شود.