شنبه ۰۳ آذر ۱۴۰۳
برای اینکه جشن نوروز به زیبایی ختم شود، یک روز پایانی شاد و مملو از خاطرات خوب ضروری است. به همین خاطر، در سیزدهمین روز، مردم با شور و شوق به دل طبیعت می‌زنند تا با برگزاری مراسم سیزده به در، این جشن باستانی را به پایان برسانند. در این روز، آیین‌هایی چون گره زدن سبزه برای تحقق آرزوها و برپا کردن پیک نیک‌های شاد در دامن طبیعت، نقش مهمی در ایجاد خاطرات دلنشین دارند. این آداب و رسوم نه تنها برای سرگرمی است بلکه هر کدام دارای معنا و فلسفه‌ای عمیق هستند که نسل‌ها به یادگار گذاشته‌اند.
همزمان با فرارسیدن سیزدهم فروردین، شور و هیجان در میان مردم برای گذراندن این روز به بهترین نحو و پایان دادن به تعطیلات نوروز با خاطراتی شاداب افزایش می‌یابد. در هر گوشه‌ای از شهر، صحنه‌هایی از پیک نیک‌های خانوادگی به چشم می‌خورد و حال و هوایی مملو از نشاط در فضا موج می‌زند. از صبح تا شام، فرصتی طلایی برای ساختن لحظات شیرین با عزیزان فراهم است و می‌توانید صفحه‌ای دیگر از دفتر خاطرات جشن‌های نوروزی را ورق بزنید. روز سیزدهم فروردین، که به نام روز طبیعت در تقویم رسمی کشور ثبت شده، یکی از تعطیلات رسمی است که مردم برای برقراری ارتباطی نزدیک‌تر با طبیعت و لذت بردن از بخشندگی‌های آن، از خانه‌های خود بیرون می‌آیند. در فرهنگ عامه، سیزده‌به‌در به معنای دور کردن بدشانسی روز سیزده است، اما بررسی‌های لغوی نشان می‌دهد که «در و دشت» به معنای «دره و دشت» است و «به» به معنای سمت و سو است، مانند استفاده در عبارت «رفتن به مغازه». بنابراین، سیزده‌به‌در به معنای روزی است که در آن مردم به سمت دره‌ها و دشت‌ها می‌روند و زمانی را در آغوش طبیعت سپری می‌کنند.
روز سیزده‌به‌در، همانند بسیاری از جشن‌های ایرانی، دارای آداب و رسوم خاصی است که هرکدام به این روز جلوه‌ای خاص می‌بخشند. قبل از فرا رسیدن این روز، افراد بسیاری به دنبال انتخاب مکان مناسب برای گذراندن آن هستند. بعضی به پارک می‌روند، بعضی دیگر به خارج از شهر سفر می‌کنند و برخی در خانه یا باغی جمع می‌شوند تا این روز را جشن بگیرند. معمولا چند خانواده با هم برنامه می‌ریزند تا این روز را در کنار یکدیگر سپری کنند و از آن لذت ببرند.
یکی از رسم‌های برجسته این روز، گره زدن سبزه است. این باور قدیمی بر این است که با گره زدن سبزه به نیت خاصی، آرزوها به واقعیت پیوسته و مشکلات حل می‌شوند. این عمل به خصوص برای جوانانی که به دنبال ازدواج مناسب هستند، اهمیت دارد و مردم در این روز با امید به دست یافتن همسر مناسب، سبزه را گره می‌زنند.
ریشه این رسم به دوران باستان بازمی‌گردد، زمانی که ازدواج اولین زوج اساطیری، مشیه و مشیانه، با گره زدن شاخه گیاهی صورت گرفت و این رویداد تا امروز به عنوان یکی از عادات مهم در جشن سیزده‌به‌در باقی مانده است
سبزه، به عنوان یکی از نمادهای بارز نوروز، جایگاه ویژه‌ای در سفره هفت‌سین دارد و در طول تعطیلات نوروزی، زینت بخش خانه‌ها و سفره‌ها می‌شود. روز آخر این تعطیلات، سبزه به آب سپرده می‌شود و با این کار، جشن نوروز به پایان می‌رسد. در باور مردم، سبزه به عنوان مخزنی برای دردها و بیماری‌ها محسوب می‌شود و با دست زدن به آن، مشکلات به آنان منتقل می‌شود. اما امروزه، این عمل بیشتر به اختلال در برنامه نظافت شهر و افزایش فشار کاری بر مسئولان منجر می‌شود و نتایج دیگری ندارد.
رسم شوخی یا دروغ سیزده، یکی از رسوم جالب در مراسم سیزده‌به‌در است که مشابه دروغ اول آوریل در تقویم میلادی است. این رسم اولین بار در سال ۱۳۲۲ توسط اسماعیل پوروالی، روزنامه‌نگار مشهور ایرانی، آغاز شد و منجر به رواج دروغ سیزده در بین مردم شد.
در این روز، بسیاری از جوانان بازی‌های مختلفی را انجام می‌دهند. بعضی از آنها ورزش‌هایی مانند فوتبال یا والیبال را انتخاب می‌کنند، در حالی که دیگران به بازی‌های روی میز مانند شطرنج مشغول می‌شوند. همچنین، در برخی از جوامع محلی، بازی‌های سنتی مانند چوب‌بازی، کشتی دونفره، هفت‌سنگ و غیره همچنان مورد توجه قرار دارند و جزء فعالیت‌های روز سیزده‌به‌در محسوب می‌شوند.
در روز سیزده به در، علاوه بر رسومی که پیشتر ذکر شد، مراسم و فعالیت‌های دیگری نیز وجود دارد:
در گذشته، افراد نیتی را می‌کردند و سپس گوش خود را به حرف دیگران می‌انداختند تا اولین سخنی که به گوششان می‌رسید را به عنوان پاسخ نیت خود برداشت می‌کردند.
این مراسم از گذشته تا به امروز ادامه دارد. افراد فال قهوه، چای، عطسه و به ویژه فال کوزه را در این روز گرفته و از این راه به دست آوردن پیش‌بینی‌هایی درباره آینده خود می‌پردازند.
در برخی جوامع، افراد سیزده سنگ را جمع‌آوری و پشت سر پرتاب می‌کنند. این عمل به باور آنها باعث دور شدن بلایا و نحسی می‌شود.
در ضمن، در این روز، خوراکی‌های خاصی نیز تهیه می‌شود که به عنوان خوشمزه‌های سیزده به در شناخته می‌شوند. برخی از این خوراکی‌ها شامل کاهو و سکنجبین، آش رشته، آش دوغ، آجیل و میوه می‌شوند. به علاوه، در مناطق مختلف کشور، خوراکی‌های محلی نیز آماده می‌شوند مانند تخم مرغ پخته و گردو در بروجرد و فارس، حلوا و شیرینی در شمال کشور، آش با سبزی‌های صحرایی در خراسان و کوفته، باقلا و بلغور در نقاط دیگر کشور.
21111ش/7