دلیل ابتلا به فشار خون در کودکان

به گزارش صد آنلاین ، شیوع فشار خون بالا در افراد زیر 19سال 4درصد و فشار خون افزایش‌یافته 9.7درصد گزارش می‌شود و در ایران هم به‌طور کلی 6درصد از کودکان و نوجوانان دچار فشار خون هستند (3درصد فشار خون افزایش یافته و 3درصد فشار خون بالا یا هایپرتنشن). متخصصان می‌گویند که این شیوع کلی در گروه‌های چاق 5برابر می‌شود و این 6درصد به 30درصد می‌رسد که با توجه به افزایش چاقی در کودکان ایرانی به‌ویژه پس از پاندمی کرونا، باید مورد توجه قرار بگیرد.

محمدحسن امامیان، اپیدمیولوژیست و معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شاهرود در گفت‌وگو با همشهری با انتقاد از مغفول ماندن این مسئله در نظام سلامت کشور، آمارهای جالبی از روند افزایشی ابتلا به فشار خون در کودکان ارائه و بر ضرورت برنامه‌ریزی جدی و مستمر برای کنترل فشار خون و تغییر سبک زندگی کودکان ایران تأکید می‌کند.

مطالعات در دنیا

بررسی 47مقاله جهانی درباره شیوع فشار خون نشان می‌دهد افراد زیر 19سال 4درصد فشار خون بالا و 9.7درصد فشار خون افزایش یافته دارند. این عدد در مقایسه با دهه قبل میلادی روند افزایشی را نشان می‌دهد. در 2015 شیوع هایپرتنشن در کودکان کمتر از 6سال 4.3درصد، در افراد تا 19سال 3.3درصد و پیک آن هم با 7.9درصد برای کودکان تا 14سال گزارش شده است. گروه سنی 13 تا 16سال هم بیشترین موارد ابتلا را داشتند که احتمالا مسائل مرتبط با بلوغ هم در این‌باره دخیل بوده است و باید توجه بیشتری به این مسئله شود.

مطالعات در ایران

درباره ابتلای کودکان ایرانی به فشار خون مطالعات زیادی انجام نشده اما بررسی یک آزمایش انجام شده روی 5600دانش‌آموز شهری و روستایی (6 تا 12ساله) در شهرستان شاهرود روند افزایشی شیوع این بیماری را در این گروه سنی ثابت می‌کند. این بررسی نشان می‌دهد که 26درصد کودکان در منطقه شهری شاهرود و 15درصد در منطقه روستایی چاق و دارای اضافه وزن بوده‌اند.

همچنین بررسی فشار خون در این گروه سنی نشان می‌دهد که 7.4درصد از آنها فشار خون افزایش‌یافته و 7درصد هم فشار خون بالا داشته‌اند. نکته مهم در این بررسی ابتلای بیشتر کودکان روستایی بود. 23درصد کودکان 6تا 12ساله روستایی دچار فشار خون بودند. بررسی 1500دانش‌آموز نشان می‌دهد که میزان مصرف روزانه نمک در کودکان شهری 9.7گرم و در کودکان روستایی11گرم بوده است. پسران هم بیشتر از دختران نمک مصرف می‌کردند.

دلایل فشار خون در کودکان

از جمله مهم‌ترین دلایل ایجاد فشار خون در کودکان سبک زندگی آنهاست که نه‌تنها منجر به افزایش وزن و ابتلا به فشار خون شده که آسیب‌های چشمی و اسکلتی هم در آنها به‌وجود آورده است. عارضه نزدیک‌بینی هم‌اکنون در بسیاری از کودکان گزارش می‌شود. اما به‌طور کلی عواملی ازجمله چاقی، وزن کم در زمان تولد، سابقه خانوادگی، جنسیت مرد (احتمال ابتلا به فشار خون در پسربچه‌های چاق بیشتر است)، مصرف دخانیات از سوی مادر در زمان بارداری و همچنین تغذیه نامناسب کودک (مصرف نمک، غذاهای آماده، چیپس و پفک) منجر به افزایش ابتلا به فشار خون در این گروه سنی شده است.

مصرف نمک ایرانی‌ها 9.7گرم عنوان می‌شود که حداقل 2برابر استاندارد مصرف جهانی است. سازمان جهانی بهداشت در حال حاضر توصیه به مصرف 3گرم نمک در روز دارد. این عدد را می‌توان در مصرف یک نان لواش بررسی کرد. با خوردن روزانه یک نان لواش که حاوی 2.5گرم نمک است، فرد باید در سایر غذاهای مصرفی نمک را حذف کند.

بررسی ابتلا به فشار خون در کودکان

تشخیص و اندازه‌گیری فشار خون بسیار مهم است اما بررسی انجام شده در مطب متخصصان کودک نشان می‌دهد که این ابزارها و دستورالعمل‌ها را در اختیار ندارند و عمدتا تشخیص فشار خون در کودکان را دست‌کم می‌گیرند و کمتر به آن توجه می‌شود. از نظر استانداردهای جهانی کودکان باید از 3سالگی به‌صورت سالانه مورد بررسی‌های فشار خون قرار بگیرند و در ویزیت از سوی پزشک این غربالگری انجام شود. این مسئله برای کودکان طبیعی است و اگر به هر دلیلی کودک دچار مشکلات جسمی باشد، این مسئله باید از سنین پایین‌تر انجام شود. البته در حال حاضر ابزار مناسبی در این‌باره در دسترس نیست و دستورالعمل مشخصی هم درباره کودکان زیر 13سال وجود ندارد. در محاسبه فشار خون کودکان باید سن، قد و جنسیت کودک هم بررسی شود.

در حال حاضر یک برنامه برای گوشی‌های همراه و یک وب سایت طراحی شده که به‌زودی در اختیار عموم قرار می‌گیرد. خانواده‌ها با استفاده از این برنامه می‌توانند با سنجش درست در مراحل اولیه نسبت به بررسی فشار خون کودکان خود اقدام کنند و اگر احتمال فشار خون در کودکان خود را داشتند، به پزشک مراجعه کنند تا تشخیص و غربالگری فشار خون بالا به درستی در کودکان صورت بگیرد.

آسیب‌های فشار خون در کودکان

فشار خون در کودکان باعث می‌شود که آنها در آینده هم آمار بیماران مبتلا به فشار خون را افزایش دهند و هم بیماری‌های قلبی - عروقی را. از سوی دیگر با افزایش سن، ریسک ابتلا به انواع بیماری‌های قلبی - عروقی، اختلالات متابولیک، مقاومت به انسولین، سرطان و... هم در آنها وجود خواهد داشت. کودکی که فشار خون بالا دارد در بزرگسالی هم مشکلات بیشتری خواهد داشت، علاوه بر اینکه ارگان‌ها و عروق او هم دچار آسیب می‌شود.

فشار خون کودکان درمان می‌شود؟

فشار خون چه در کودکان و چه در بزرگسالان ابتدا با تغییر سبک زندگی کنترل می‌شود و حتی نیاز به دارو هم ندارد اما بخشی از آن به سابقه خانوادگی کودک برمی‌گردد و اینکه با افزایش سن دوباره در افراد ایجاد می‌شود. فاکتور مهم تغییر سبک زندگی کودکان است و باید مورد توجه قرار بگیرد. البته برخی کودکان دچار فشار خون بالا هستند که نیازمند دارودرمانی است. این کودکان اگر بموقع درمان خود را شروع نکنند، در بزرگسالی دچار مشکلات عدیده‌ای خواهند شد.

راهکارهای جلوگیری

باید از چاقی کودکان جلوگیری شود و سایر افراد خانواده هم باید نسبت به تناسب اندام خود توجه جدی داشته باشند. خانه‌نشینی کودکان تأثیر قابل‌توجهی در اضافه وزن آنها دارد و باید برای افزایش تحرک در کودکان برنامه‌ریزی شود. این مسئله به‌ویژه پس از پاندمی کووید-19 تشدید هم شده است. مسئله مهم دیگر جلوگیری از مصرف نمک در غذاهای کودکان است.

در رژیم غذایی کودکان از همان ابتدا می‌توان میزان مصرف نمک را مدیریت کرد و نیازی به تحمیل غذاهای شور و به‌اصطلاح خوش‌نمک به آنها نیست. کودکان ایرانی روزانه حدود 10گرم نمک مصرف می‌کنند و این یعنی 3برابر بیشتر از استانداردهای توصیه شده از سوی سازمان بهداشت جهانی. اگر خانواده‌ها همین 2مورد را به‌طور ویژه انجام دهند، اقدام بسیار مهمی در پیشگیری از ابتلا است.

فشار خون را جدی بگیرید

فشار خون جزو بیماری‌هایی است که می‌تواند میزان ابتلا به سایر بیماری‌ها را هم افزایش دهد. این مسئله اکنون نه‌تنها درباره بزرگسالان که درباره کودکان هم مسئله جدی به شمار می‌رود، هر چند که مغفول مانده است. یافته‌های پیمایش ملی عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در سال 1400 نشان می‌دهد که از سال 95 تا 1400 روند ابتلا به فشار خون در کشور افزایشی بوده و مداخلات اثربخش هم در این‌باره صورت نمی‌گیرد.

در این‌باره نیازمند برنامه‌ریزی جدی‌تر هستیم و اگر همین ریسک فاکتور کاهش پیدا کند بار بیماری قلبی - عروقی هم کمتر می‌شود. این پیمایش نشان می‌دهد که شیوع فشار خون بالا از سال95 و طی مدت 5سال 6برابر افزایش پیدا کرده و از 26.4درصد به 32.3درصد در سال 1400 رسیده است.