بنیاد قرآن | سوره هُمَزَه؛ هشداری قرآنی درباره فروپاشی اخلاق ارتباطی و ضرورت بازسازی رفتار اجتماعی در زندگی شهری

به گزارش صد آنلاین، بنیاد قرآن در جدیدترین یادداشت علمی خود نوشت : زندگی در شهرهای امروز، بیش از هر زمان دیگر متأثر از نوع گفتار، شیوه قضاوت و کیفیت ارتباط میان انسان‌هاست. در چنین فضایی، کلام می‌تواند سازنده اعتماد اجتماعی باشد یا به عاملی برای تخریب کرامت انسانی و فروپاشی سرمایه اجتماعی تبدیل شود. قرآن کریم در سوره «هُمَزَه» با بیانی کوتاه اما ژرف، یکی از ریشه‌ای‌ترین آسیب‌های اخلاقی و ارتباطی جامعه انسانی را به‌روشنی هشدار می‌دهد.

آغاز این سوره با تعبیر هشدارآمیز

«وَیْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ»

نشان می‌دهد که تحقیر، عیب‌جویی، تمسخر و طعنه‌زدن صرفاً خطاهای فردی یا زبانی ساده نیستند، بلکه رفتارهایی هستند که بنیان روابط انسانی را سست می‌کنند. از منظر اجتماعی، این‌گونه گفتارها به عادی‌سازی خشونت نمادین، گسترش بی‌اعتمادی و تضعیف همبستگی اجتماعی منجر می‌شوند.

سوره هُمَزَه، در ادامه، پیوند معناداری میان قدرت اقتصادی، موقعیت اجتماعی و انحراف اخلاقی برقرار می‌کند؛ آنجا که می‌فرماید:

«الَّذِی جَمَعَ مَالًا وَعَدَّدَهُ».

قرآن هشدار می‌دهد که ثروت و جایگاه، اگر با مسئولیت اخلاقی و اجتماعی همراه نباشد، انسان را به توهم مصونیت و برتری می‌کشاند و زمینه‌ساز تحقیر دیگران می‌شود. این نگاه قرآنی، برای جوامع شهری امروز که با نابرابری، رقابت‌های فرساینده و قدرت رسانه‌ای مواجه‌اند، پیامی عمیق و راهبردی دارد.

از منظر بنیاد قرآن، خوانش اجتماعی سوره هُمَزَه ما را به این واقعیت رهنمون می‌سازد که فروپاشی اخلاق اجتماعی، پیش از آن‌که در رفتارهای آشکار دیده شود، در زبان‌ها آغاز می‌گردد. گفتار غیرمسئولانه، قضاوت‌های شتاب‌زده، تخریب شخصیت افراد و بی‌توجهی به کرامت انسانی، آرام‌آرام اعتماد عمومی را فرسوده و جامعه را گرفتار بی‌ثباتی اخلاقی می‌کند.

در جهان امروز، به‌ویژه در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی، مسئولیت اخلاقی شهروندان در گفتار و بازنشر پیام‌ها بیش از گذشته اهمیت یافته است. سوره هُمَزَه ما را به مراقبت از زبان، پرهیز از تحقیر، و بازگشت به احترام متقابل فرا می‌خواند؛ اموری که زیربنای گفت‌وگوی سالم، حکمرانی فرهنگی مؤثر و زیست شهری پایدار محسوب می‌شوند.

بنیاد قرآن بر این باور است که جامعه سالم، صرفاً با توسعه زیرساخت‌های فیزیکی شکل نمی‌گیرد، بلکه نیازمند اخلاق ارتباطی سالم، گفت‌وگوی مسئولانه و التزام عملی به کرامت انسان‌هاست. سوره هُمَزَه، نقشه راهی قرآنی برای بازسازی این اخلاق در زندگی روزمره شهروندان ارائه می‌دهد.

از همه شهروندان دعوت می‌شود با تأمل در پیام‌های این سوره، در رفتار فردی، روابط اجتماعی و کنش ارتباطی خود بازنگری کرده و با زنده نگه‌داشتن آموزه‌های قرآنی در متن زندگی شهری، به تقویت اعتماد، احترام و همزیستی اجتماعی یاری رسانند.