به گزارش صد آنلاین ،سه عامل مهم بر قند خون اثر میگذارند؛ چه با دیابت و چه بدون دیابت:. ژنتیک: سابقهٔ دیابت در خانواده میتواند خطر ابتلا به قند خون بالا را افزایش دهد.
دیابت با رژیم غذایی و سبک زندگی قابلپیشگیری است؛ اما اختلال در حساسیت به انسولین میتواند جنبه ژنتیکی داشته باشد و شما را مستعد ابتلا به قند خون بالا کند.. رژیم غذایی ناسالم: قند زیاد و کربوهیدراتهای تصفیه شده به گلوکز تبدیل میشوند و قند خون را بالا میبرند و سبب افزایش ترشح انسولین جهت ذخیره انرژی میشوند. مصرف مداوم قند و کربوهیدراتهای تصفیه شده میتواند باعث شود انسولین زیادی ترشح شده و مقاومت به انسولین به وجود بیاید که بهمرورزمان منجر به دیابت نوع دوم خواهد شد.. فعالیت بدنی: تحقیقات نشان میدهد بیتحرکی خطر مقاومت به انسولین را بالا میبرد و عضلاتی که فعالیت منظم ندارند نمیتوانند از گلوکز خوب استفاده کنند یا آن را ذخیره کنند. این دو عامل بهمرورزمان منجر به افزایش قند خون خواهند شد. ورزش منظم با افزایش نیاز عضلات به استفاده از قند ذخیره شده جهت تأمین انرژی، کمک میکند سطح قند خون پایین بیاید.
به طور طبیعی قند خون طی روز دچار نوسان میشود و بعد از خوردن غذا بالا میرود. وقتی شخصی که دیابت ندارد غذا یا نوشیدنی پُرقند یا پُر از کربوهیدراتها مصرف میکند، ممکن است قند خونش در عرض ۲ ساعت تا ۱۴۰ mg/dL بالا برود. خوب است بدانید طیف نرمال سطح قند خون ناشتا حدود ۹۹ mg/dL یا کمتر میباشد.
شرایطی که میتوانند باعث قند خون بالا شوند. سندرم کوشینگ
افرادی که سندرم کوشینگ دارند به دلیل کورتیزول بالا اغلب قند خونشان بالاست. کورتیزول بالا میتواند در انسولین اختلال ایجاد کند و باعث مقاومت به انسولین شود. حدود ۱۰ تا ۳۰ درصد افرادی که سندرم کوشینگ دارند، دچار اختلال در تحمل گلوکز میشوند و ۴۰ تا ۴۵ درصدشان ممکن است به دیابت مبتلا شوند.. بیماری پانکراس
بیماریهای پانکراس مانند التهاب پانکراس، سرطان پانکراس و فیبروزکیستیک میتوانند به دلیل آسیبی که به سلولهای پانکراس میزنند سبب هایپرگلیسمی شوند. این سلولها انسولین تولید میکنند و وقتی آسیب میبینند، پانکراس نمیتواند به اندازهٔ کافی انسولین بسازد تا قند خون را به طور مؤثر تنظیم کند.. سندرم تخمدان پلیکیستیک
افرادی که سندرم تخمدان پلیکیستیک دارند دچار یک سری اختلالات هورمونیاند از جمله بالابودن تستوسترون و انسولین. بسیاری از این افراد، مقاومت به انسولین را نیز تجربه میکنند که در نتیجه گلوکز زیادی در خونشان میماند که باعث هایپرگلیسمی خواهد شد..
استرس فیزیکی ناشی از آسیبها یا سوختگیها میتواند با تغییراتی که در متابولیسم گلوکز ایجاد میکند باعث افزایش قند خون شود. این اتفاق زمانی میافتد که واکنش جنگ یا گریز در بدن منجر به ترشح کورتیزول و اندورفین میشود که سبب تولید گلوکز و مهار اثرات انسولین خواهد شد. استرس فیزیکی همچنین میتواند منجر به ترشح پروتئینهای التهابی به سیتوکینها بشود که عاملی برای مقاومت به انسولین هستند.. استرس جراحی
وقتی بدن بعد از عمل جراحی تحتفشار و استرس قرار میگیرد، باعث افزایش سیتوکینها و هورمونهایی میشود که تولید گلوکز در کبد را افزایش داده و توانایی انسولین برای کاهش قند خون را مهار میکنند. تقریباً ۳۰ درصد افرادی که بعد از عمل جراحی دچار هایپرگلیسمی میشوند، سطح قند خونشان تا مدتی بعد از مرخص شدن از بیمارستان نیز ممکن است بالا باقی بماند.. عفونتها
هایپرگلیسمی ناشی از استرس میتواند در عفونتهایی مانند پنومونی یا عفونتهای مجاری ادراری نیز رخ دهد. افزایش کورتیزول طی عفونتها، توانایی انسولین برای کاهش قند خون را مختل میکند و منجر به افزایش گلوکز خون میشود. این واکنش طبیعی است، زیرا برای اندامهایی حیاتی مانند مغز و کلیهها انرژی تولید میکند و از عملکرد سیستم ایمنی در مبارزه با عفونتها حمایت میکند.. داروها
برخی از داروها از جمله وازوپرسورهای کاتکولآمینها مانند دوپامین و نوراپینفرین، سرکوبکنندههای سیستم ایمنی مانند تاکرولیموس و سیکلوسپورین و کورتیکواستروئیدها میتوانند سطح گلوکز خون را بالا ببرند. این داروها آنزیمهایی را فعال میکنند که گلوکز را افزایش داده و توانایی انسولین برای تنظیم گلوکز را مختل میکنند.. تغذیه انترال و وریدی
بیمارانی که در بیمارستان بستری هستند و وریدی یا با لوله تغذیه میشوند که اغلب حاوی قند است در معرض هایپرگلیسمی قرار دارند.. چاقی
سلولهای چربی (آدیپوسیتها) زیاد، تعادل گلوکز و انسولین در بدن را به هم میزنند و پروتئینهای التهابی مانند اینترلوکین و فاکتور نکروز تومور ترشح میکنند که افزایشدهندهٔ مقاومت به انسولین بوده و تولید انسولین توسط بدن را سخت میکنند. این سلولهای چربی همچنین تبدیل گلوکز به انرژی یا ذخیره در عضلات را محدود میکنند.. بیماری لثه
یک سری مطالعات نشان میدهند بیماریهای پیشرفته لثه میتوانند سبب افزایش التهاب در بدن شده و سطح قند خون را بالا ببرند. بیماری لثه در افرادی که دیابت دارند شایع است. بعضی از دندانپزشکان طی چکاپهای دهانی، علائم هشداردهندهٔ دیابت را نیز بررسی میکنند.
دیگر عواملی که میتوانند باعث افزایش قند خون شوند
طیف گستردهای از غذاهایی که هر روز میخورید و دیگر عوامل معمول هم میتوانند باعث بالارفتن قند خون شوند. عوامل شایع افزایشدهنده قند خون در افرادی که دیابت ندارند شامل این موارد میشوند:. آفتابسوختگی: آفتابسوختگی نوعی ترومای فیزیکی است که به بدن فشار وارد میکند و میتواند باعث بالارفتن قند خون شود.
هایپرگلیسمی ناشی از استرس میتواند در عفونتهایی مانند پنومونی یا عفونتهای مجاری ادراری نیز رخ دهد. افزایش کورتیزول طی عفونتها، توانایی انسولین برای کاهش قند خون را مختل میکند و منجر به افزایش گلوکز خون میشود. شیرینکنندههای مصنوعی: برخی از شیرینکنندههای مصنوعی میتوانند بر حساسیت به انسولین اثر بگذارند یا در باکتریوم روده تغییراتی ایجاد کنند که در برخی از افراد موجب اختلالاتی در تنظیم قند خون خواهد شد.. الکل: مصرف الکل میتواند توانایی بدن در تنظیم قند خون را مختل کرده و واکنش انسولین را نیز تحتتأثیر قرار دهد.. قهوه: بعضی از افراد خصوصاً آنهایی که به کافئین حساسیت دارند، حتی اگر قهوه را بدون قند و شکر هم بنوشند ممکن است دچار افزایش قند خون شوند..
خواب ناکافی: حتی یک شب بدخوابی هم میتواند حساسیت به انسولین را کاهش دهد و تنظیم قند خون را برای بدن دشوار کند.. صبحانه نخوردن: اجتناب از خوردن صبحانه میتواند باعث افزایشهای قابلتوجه قند خون بعد از خوردن ناهار و شام شود.. کمآبی بدن: کمآبشدن بدن باعث میشود غلظت قند در خون بالا رود.. اسپریهای بینی: بعضی از اسپریهای بینی حاوی مواد شیمیایی هستند که کبد را وادار به تولید قند بیشتر میکنند.. کربوهیدراتها: خوردن کربوهیدراتهای زیاد میتواند قند خون را بالا ببرد. کربوهیدراتهای تصفیه شده مانند نان سفید و غلات شیرین شده و کربوهیدراتهای نشاستهای همگی میتوانند باعث افزایش قند خون شوند. ضمناً لازم نیست چیزی که میخورید حتماً شیرین شده باشد تا قند خونتان را بالا ببرد.. استرس: علاوه بر استرس فیزیکی، استرس روانی و هیجانی هم میتواند قند خون را بالا ببرد. وقتی بدن تحت استرس مزمن قرار میگیرد، کورتیزول بیشتری ترشح میکند که باعث میشود بدن تولید انسولین را کاهش دهد.
بالابودن قند خون چه علائمی دارد؟
بیشتر افراد علامتی ندارند تا زمانی که هایپرگلسیمی شدید و مداوم شود؛ اما عدهای ممکن است بهخاطر افزایش ضربان قلب دچار اضطراب شوند. همچنین ممکن است مشکل در تمرکز به وجود بیاید یا فرد احساس گیجی حواس کند.
بسته بهشدت هایپرگلیسمی، علائم این وضعیت در افرادی که دیابت ندارند شامل این موارد میشود:. سردرد. افزایش تشنگی و گرسنگی. ادرارکردن بیشتر از حد معمول. خستگی زیاد. تاری دید. تندی ضربان قلب. خارش پوست. نوسانات خلقی. گزگز و سوزش و کرختی در دستها و پاها. عفونتهای مکرر یا دیر خوب شدن زخمها. کاهش وزن بیدلیل
چگونه قند خون را فوراً پایین بیاوریم؟
شیوهٔ سریع پایین آوردن قند خون بستگی به علت آن دارد. اگر هایپرگلیسمی ناشی از بیماری یا دارو باشد، توقف مصرف دارو یا درمان بیماری، قند خون را پایین خواهد آورد.
اگر هایپرگلیسمی ناشی از غذای خاصی باشد، ثابت شده هیچ غذا یا نوشیدنی واحدی نمیتواند فوراً قند خون را پایین بیاورد. اما شما میتوانید بهمرورزمان ثبات قند خون خود را با این شیوهها بهتر کنید:. محدودکردن غذاهای قندی مثل شیرینی و شکلات و نوشیدنیهای قندی و کیک و کلوچه.. محدودکردن غذاهای نشاستهای مثل نان سفید و برنج سفید و پاستا.. اجتناب از غذاهای فراوری شده مثل چیپس و پیتزاهای آماده.. خوردن پروتئین بیشتر خصوصاً پروتئین کمچرب مرغ و ماهی و لبنیات کمچرب و حبوبات و تخممرغ.. خوردن فیبر بیشتر مثل غلات کامل و برنج قهوهای و کینوآ.. خوردن بیشتر سبزیجات برگدار مثل کلم کیل و اسفناج.. خوردن بیشتر سبزیجات غیر نشاستهای مثل بروکلی و گلکلم و گوجهفرنگی و فلفلدلمهای و لوبیاسبز و کدوسبز.. استفاده از مغزها و دانهها برای میانوعده شامل بادام و گردو و دانه چیا و تخمه کدو و آفتابگردان.. خوردن بیشتر انواع توتها که سرشار از فیبر هستند و قند کمی دارند.
نوشیدن آب میتواند سطح قند خون را پایین بیاورد؛ اما فوراً این اثر را نمیگذارد. بهطورکلی سیراب نگهداشتن بدن به کلیهها کمک میکند از طریق ادرار از قند اضافی خلاص شوید که بهتدریج باعث کاهش قند خون خواهد شد. همچنین پیادهرویکردن زمانی که قند خونتان بالاست میتواند به عضلاتتان کمک کند از قند برای انرژی استفاده کنند.
غذا درمانی به افرادی که پیش دیابت یا دیابت دارند بسیار توصیه میشود و به افرادی که دیابت یا پیشدیابت ندارند هم کمک میکند قند خون خود را تثبیت کنند.
غذا درمانی علاوه بر کنترل چیزهایی که میخورید باعث میشود نسبت به حجم وعدههای خود و ایجاد تعادل در وعدههای غذایی نیز دقیق شوید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر علائم هایپرگلیسمی را دارید، مثلاً مکرراً نیاز به ادرارکردن دارید یا خیلی احساس گرسنگی و تشنگی میکنید یا تاری دید دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید و علائم خود را شرح دهید.
اگر علائم ناگهان یا بعد از یک آسیب یا بیماری ظاهر شدهاند باید زودتر به پزشک مراجعه کنید و در این شرایط باید اورژانس خبر کنید:. تب. تشنگی مفرط. ادرارکردن خیلی بیشتر از حد معمول. نفسنفسزدن. خشکی پوست و دهان. بوی میوهای نفس. سردرد شدید. گرفتگی عضلات. خستگی. تهوع و استفراغ. معده درد یا شکمدرد
این علائم میتوانند نشاندهندهٔ کتواسیدوز دیابتی باشند که یک عارضه خطرناک و ناشی از سطح بسیار بالای قند در خون و پایینبودن انسولین است. در این عارضه بدن نمیتواند از گلوکز بهعنوان انرژی استفاده کند، بنابراین بهجای گلوکز سراغ چربی میرود و کتونهای زیادی بهعنوان فرآورده جانبی تولید میشوند. کتون زیاد میتواند مسمومیت در خون ایجاد کند.
کتواسیدوز دیابتی یک وضعیت اورژانسی است و نیازمند اقدام فوری پزشکی میباشد و میتواند اولین علامت در افراد دیابتی باشد که هنوز تشخیص داده نشده دیابت دارند.
آیا بالابودن قند خون صبحگاهی در افرادی که دیابت ندارند طبیعی است؟
بالابودن قند خون صبحگاهی در افرادی که دیابت ندارند میتواند ناشی از عوامل گوناگونی باشد. این واکنش فیزیولوژی طبیعی معمولاً در اثر ترشح هورمونهایی مانند کورتیزول و هورمون رشد طی ساعات اولیه صبح رخ میدهد. همچنین عوامل زیر میتوانند منجر به بالابودن قند خون ناشتا در صبح شوند:. خوردن شام پُر از کربوهیدرات در شب قبل. سطح نامناسبی از فعالیت بدنی. برخی از داروها. دیگر انواع استرسهای فیزیولوژیکی
اگرچه این موضوع در افراد غیردیابتی نگرانکننده نیست، اما درک این عوامل میتواند به افراد کمک کند تا سلامت کلی و سطح قند خون خود را بهتر مدیریت کنند. مثل همیشه، اگر علائم قند خون بالا را برای مدت طولانی مشاهده کردید، با پزشک خود مشورت کنید.