چگونه تَوَلّیٰ می‌تواند زندگی ما را متحول کند؟/ آثار و برکات عملی

به گزارش صد آنلاین، در میان آموزه‌های گران‌سنگ مذهب تشیع، اصل “تَوَلّیٰ” جایگاه ویژه‌ای دارد. این مفهوم عمیق که به معنای دوست داشتن و محبت ورزیدن به خداوند متعال و برگزیدگان او، به ویژه خاندان پاک پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، اطلاق می‌شود، نه تنها یک احساس قلبی، بلکه یک رکن اساسی در ساختار اعتقادی و عملی شیعیان به شمار می‌رود.

تَوَلّیٰ چیست؟

در منظومه اعتقادی و عملی شیعیان اثنی‌عشری، فروع دین جایگاه ویژه‌ای دارند و به عنوان ارکان عملی این مذهب شناخته می‌شوند. یکی از این فروع اساسی، “تَوَلّیٰ” (به عربی: تَوَلّیٰ) است که متأسفانه گاهی به اشتباه “تَوَلّا” خوانده می‌شود. تَوَلّیٰ در لغت به معنای سرپرستی، دوستی، محبت و پیروی کردن است و در اصطلاح مذهب شیعه، به معنای دوست داشتن خداوند متعال و دوست داشتن دوستان او، به ویژه اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) و محبت و مودت نسبت به آنان اطلاق می‌شود. تَوَلّیٰ نه تنها یک احساس قلبی، بلکه یک اصل اعتقادی و عملی است که بر تمام جوانب زندگی یک شیعه تأثیر می‌گذارد.

ریشه‌های قرآنی و روایی تَوَلّیٰ

اصل تَوَلّیٰ در قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم‌السلام) ریشه دارد و به عنوان یک وظیفه دینی مورد تأکید قرار گرفته است. آیاتی نظیر:

«قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ» (شوری: ۲۳): بگو: «من هیچ پاداشی از شما بر این [رسالت] نمی‌خواهم، جز مودّت نسبت به نزدیکان [اهل‌بیتم]». این آیه به صراحت بر محبت و مودت نسبت به اهل‌بیت (علیهم‌السلام) تأکید می‌کند که یکی از ارکان تَوَلّیٰ است.
«إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ» (مائده: ۵۵): سرپرست و دوست شما، تنها خداست و پیامبر او و کسانی که ایمان آورده‌اند؛ همان کسانی که نماز را برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند. بر اساس تفاسیر شیعه، این آیه به ولایت و سرپرستی امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) اشاره دارد که محبت و پیروی از ایشان نیز جزئی از تَوَلّیٰ است.

همچنین، روایات متعددی از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و ائمه اطهار (علیهم‌السلام) در فضیلت محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و لزوم تَوَلّیٰ نقل شده است که بر اهمیت این اصل در مذهب شیعه تأکید می‌کنند.

ابعاد و ارکان تَوَلّیٰ

تَوَلّیٰ تنها یک دوست داشتن ساده نیست، بلکه دارای ابعاد و ارکان مختلفی است که در عمل یک شیعه تجلی می‌یابد:

محبت قلبی: اولین و اساسی‌ترین رکن تَوَلّیٰ، محبت و مودت قلبی نسبت به خداوند متعال و اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) است. این محبت، سرچشمه‌ی سایر رفتارهای ناشی از تَوَلّیٰ است.

پیروی عملی: تَوَلّیٰ مستلزم پیروی از دستورات و سیره عملی اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در تمام جوانب زندگی است. یک شیعه واقعی تلاش می‌کند تا زندگی خود را بر اساس آموزه‌ها و راهنمایی‌های آنان تنظیم کند.

یاری و نصرت: در زمان نیاز، تَوَلّیٰ اقتضا می‌کند که شیعیان از اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و پیروان راستین آنان دفاع کرده و آنان را یاری نمایند. این یاری می‌تواند به اشکال مختلف مادی، معنوی و زبانی صورت بگیرد.

اظهار محبت: ابراز محبت و مودت نسبت به اهل‌بیت (علیهم‌السلام) از طریق برگزاری مجالس ذکر فضائل، سوگواری در ایام شهادت، زیارت قبور مطهر و انتشار معارف آنان، از مظاهر تَوَلّیٰ است.

تَبرّیٰ (دوری از دشمنان خدا و اهل‌بیت): تَوَلّیٰ همواره با “تَبَرّیٰ” (به معنای دوری جستن و بیزاری از دشمنان خدا و اهل‌بیت) همراه است. این دو، دو روی یک سکه هستند و محبت به دوستان خدا بدون بیزاری از دشمنان او کامل نمی‌شود.

آثار و برکات تَوَلّیٰ در زندگی شیعه

تَوَلّیٰ به عنوان یک اصل اساسی در مذهب شیعه، آثار و برکات فراوانی در زندگی فردی و اجتماعی شیعیان دارد:

تقویت ایمان: محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و پیروی از آنان، موجب تقویت ایمان و استحکام اعتقادات شیعیان می‌شود.
هدایت و رستگاری: اهل‌بیت (علیهم‌السلام) کشتی نجات و چراغ هدایت امت هستند و تَوَلّیٰ به آنان، راه رسیدن به سعادت و رستگاری را هموار می‌سازد.
شفاعت در قیامت: بر اساس روایات، محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و تَوَلّیٰ به آنان، موجب شفاعت ایشان در روز قیامت خواهد شد.
وحدت و همدلی: تَوَلّیٰ به اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به عنوان محور وحدت، موجب همدلی و انسجام میان شیعیان در سراسر جهان می‌شود.
تزکیه نفس: پیروی از سیره اخلاقی و رفتاری اهل‌بیت (علیهم‌السلام) که مظهر کمالات انسانی هستند، به تزکیه نفس و ارتقاء اخلاقی شیعیان کمک می‌کند.

تَوَلّیٰ و فروع دیگر دین

تَوَلّیٰ به عنوان یکی از فروع دین، با سایر فروع نیز ارتباط تنگاتنگی دارد و در واقع، روح و باطن بسیاری از اعمال عبادی و اجتماعی یک شیعه را تشکیل می‌دهد. برای مثال، ولایت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) شرط قبولی برخی از اعمال عبادی دانسته شده است.

اهمیت شناخت صحیح تَوَلّیٰ

با توجه به جایگاه رفیع تَوَلّیٰ در مذهب شیعه، شناخت صحیح و دقیق این اصل از اهمیت بسزایی برخوردار است. دوری از افراط و تفریط در محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و درک صحیح ابعاد و لوازم تَوَلّیٰ، از ضروریات برای هر شیعه است.