شنبه ۲۳ فروردين ۱۴۰۴
بازدید:۴۸۹
صد آنلاین | قرآن کریم ۱۴ قرن پیش نظامی تغذیه‌ای ارائه داده است که سلامت جسم و روح را توأمان در نظر می‌گیرد و بر پایه توحید، کرامت انسانی و تغذیه حلال بنا شده و تأثیر شگفت‌انگیز آن بر سلامت معنوی به اثبات رسیده است.به گزارش صد آنلاین، در میان انبوه پژوهش‌های علمی معاصر درباره تغذیه سالم، آنچه کمتر مورد توجه و عنایت قرار گرفته، نگاه جامع قرآن کریم به موضوع تغذیه است. این کتاب آسمانی که ۱۴ قرن پیش نازل شد، نه تنها به بعد مادی تغذیه، بلکه به تأثیر عمیق آن بر سلامت معنوی انسان نیز توجه ویژه‌ای داشته است. بر این اساس و به‌مناسبت آغاز هفته سلامت، در یادداشت پیش رو به بررسی و تأمل در نظام تغذیه قرآنی و سلامت معنوی پرداخته می‌شود.
قرآن کریم با نگاهی نظام‌مند، تغذیه انسان را در چارچوبی الهی تعریف می‌کند که از سه رکن اساسی تشکیل شده است؛ اهداف متعالی، مبانی نظری و اصول عملی. خداوند در آیات متعددی همچون «یَا أَیُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَىٰ رَبِّکَ کَدْحًا فَمُلَاقِیهِ؛ ای انسان! تو با تلاش و رنج به سوی پروردگارت می‌روی و او را ملاقات خواهی کرد.» (انشقاق، ۶)، هدف نهایی این نظام را تقرب به خداوند معرفی می‌کند؛ تقربی که از مسیر سلامت جسم و روح می‌گذرد.
مبانی این نظام بر سه پایه استوار است؛ نخست، مبانی توحیدی که در آیاتی مانند «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِینُ؛ بی‌تردید خدا خود روزی‌دهنده و صاحب قدرت استوار است.» (ذاریات، ۵۸) به وضوح بیان شده است. این آیه و مشابهات آن به صراحت خداوند را تنها روزی‌دهنده حقیقی معرفی می‌کند.
دوم، مبانی انسان‌شناختی که در آیات «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ...؛ به یقین فرزندان آدم را کرامت دادیم» (اسراء، ۷۰) و «إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا؛ ما راه را به او نشان دادیم، یا سپاسگزار خواهد بود یا ناسپاس.» (انسان، ۳) تبیین شده است. این آیات نشان می‌دهد که انسان موجودی مختار و دارای کرامت ذاتی است. سوم، مبانی هستی‌شناختی که در آیه «وَسَخَّرَ لَکُمْ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا مِنْهُ...؛ و آنچه را در آسمان‌ها و زمین است، مسخر شما گردانید و این‌ها همه از سوی اوست» (جاثیه، ۱۳) بیان شده است.
از سوی دیگر، اصول عملی این نظام چگونگی بهره‌مندی از نعمت‌های الهی را ترسیم می‌کند. این اصول را می‌توان در چند محور اصلی خلاصه کرد؛ اصل نخست، استفاده از غذاهای حلال و طیب است. قرآن کریم در آیات متعددی مانند «...کُلُوا مِنْ طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ...؛ از خوراکی‌های پاک و پاکیزه‌ای که روزی شما قرار داده‌ایم، بخورید.» (بقره، ۵۷) اصل استفاده از غذاهای حلال و پاک را مطرح می‌کند. تعریف «طیبات» در تفاسیر گوناگون مورد بحث قرار گرفته است؛ مثلاً علامه طباطبایی(ره) در المیزان (ج ۱، ص ۳۶۳) طیب را آنچه موافق طبع سلیم است، می‌داند، در حالی که طبرسی در مجمع البیان (ج ۱، ص ۴۹۷) آن را به غذایی که به معصیت نینجامد، تفسیر می‌کند.
مصادیق طیبات
مصادیق غذاهای طیب در قرآن به زیبایی توصیف شده است، از چهارپایان در آیه «وَالْأَنْعَامَ خَلَقَهَا لَکُمْ...؛ و چهارپایان را براى شما آفرید.» (نحل، ۵) تا ماهیان در آیه «وَهُوَ الَّذِی سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْمًا طَرِیًّا...؛ و اوست که دریا را رام و مسخر کرد تا از آن گوشت تازه بخورید.» (نحل، ۱۴) و از میوه‌های گوناگون مانند انگور در آیه «وَمِنْ ثَمَرَاتِ النَّخِیلِ وَالْأَعْنَابِ...؛ و از محصولات درختان خرما و انگور» (نحل، ۶۷) تا نوشیدنی‌های سالم مانند شیر در آیه «وَإِنَّ لَکُمْ فِی الْأَنْعَامِ لَعِبْرَةً ۖ نُسْقِیکُمْ مِمَّا فِی بُطُونِهِ مِنْ بَیْنِ فَرْثٍ وَدَمٍ لَبَنًا خَالِصًا سَائِغًا لِلشَّارِبِینَ؛ و بی‌تردید برای شما در دام‌ها عبرتی‌ست، از درون شکم آنان از میان علف‌های هضم‌شده و خون، شیری خالص و گوارا به شما می‌نوشانیم که برای نوشندگان گواراست.» (نحل، ۶۶) و عسل در آیه «...یَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِیهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ...؛ از شکم آن شرابى رنگارنگ بیرون مى‌آید که شفاى مردم در آن است.» (نحل، ۶۹).
اصل دوم، پرهیز از غذاهای حرام است. قرآن کریم در آیات متعددی مانند «حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِیرِ...؛ بر شما مردار و خون و گوشت خوک حرام شد.» (مائده، ۳) به این اصل پرداخته و فلسفه این تحریم‌ها در روایات متعددی بیان شده است. امام رضا(ع) در روایتی که در بحارالأنوار (ج ۶۶، ص ۳۰۸) آمده، می‌فرماید: «أکل المیته یورث قساوة القلب؛ خوردن مردار باعث قساوت قلب می‌شود.» در تفسیر عیاشی (ج ۱، ص ۲۹۱) از امام صادق(ع) نقل شده که فلسفه تحریم گوشت خوک این است که خداوند گروهی از انسان‌های گناهکار را به‌صورت خوک مسخ کرده است.
آثار مخرب مشروبات الکلی نیز در آیه ۹۱ سوره مائده به تصویر کشیده شده: «إنما یرید الشیطان أن یوقع بینکم العداوة والبغضاء فی الخمر والمیسر...؛ مسلماً شیطان می‌خواهد با شراب و قمار، میان شما دشمنی و کینه اندازد.» این آیه به روشنی نشان می‌دهد که چگونه مصرف مواد حرام می‌تواند بنیان‌های اجتماعی انسانی را نیز تخریب کند.
اصل سوم، شکرگزاری است. آیات متعددی مانند «...کُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّکُمْ وَاشْکُرُوا لَهُ...؛ از رزق و روزی پروردگارتان بخورید و برای او سپاسگزاری کنید» (سبأ، ۱۵) بر این اصل تأکید دارد. در روایتی که در بحارالأنوار (ج ۷۱، ص ۵۱) آمده است، پیامبر(ص) می‌فرماید: «الشکر قید النعم؛ شکرگزاری نعمت‌ها را پایدار می‌کند.» این شکرگزاری فقط به گفتن «الحمدلله» محدود نمی‌شود و همان‌گونه که علامه طباطبایی(ره) در المیزان (ج ۱۲، ص ۳۶۳) اشاره می‌کند، شامل استفاده صحیح از نعمت‌ها در مسیر رضای الهی نیز می‌شود.
اصل چهارم، اعتدال و پرهیز از اسراف است. آیه ۳۱ سوره اعراف به صراحت می‌فرماید: «...وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا...؛ و بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید.» این اصل در روایات متعددی مورد تأکید قرار گرفته است. در بحارالأنوار (ج ۶۶، ص ۳۳۸) از پیامبر(ص) نقل شده که فرمود: «ما ملأ آدمی وعاء شرا من بطن؛ انسان هیچ ظرفی را بدتر از شکم خود پر نکرده است.»
سلامت معنوی
نظام تغذیه قرآنی آثار عمیقی بر سلامت معنوی دارد. این آثار را می‌توان در چند سطح بررسی کرد. در سطح فردی، این نظام به تربیت «نفس مطمئنه» که در آیه ۲۷ سوره فجر از آن یاد شده است، کمک می‌کند. در سطح اجتماعی، با تقویت روحیه شکرگزاری و پرهیز از اسراف، به تعادل اجتماعی می‌انجامد. در سطح معنوی، طهارت قلب را که در آیه ۸۹ سوره شعراء: «إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ؛ مگر کسی که دلی سالم به پیشگاه خدا بیاورد» به آن اشاره شده است، به ارمغان می‌آورد.
آنچه از این سفره نورانی برمی‌آید، این است که قرآن کریم با نگاهی جامع و همه‌جانبه، تغذیه را نه فقط امری مادی، بلکه عاملی مؤثر در سلامت جسم و روح انسان معرفی کرده است. سلامت معنوی که در روایات معصومین(ع) اساس همه انواع سلامت معرفی شده، در پرتو این نظام تغذیه‌ای الهی قابل دستیابی است./ ایکنا
برچسب ها :