این عمل معارف را در دل ماندگار می‌کند

به گزارش صد آنلاین، دعا به تعبیر امام خمینی (ره) یکی از نعمت‌های خداوند بر انسان است، دعا کردن نیز شکرانه این نعمت است، نکته مهم در این میان آن است که علاوه بر شناخت و درک این نعمت زوایای آن را بشناسیم. امام خامنه‌ای در بسیاری از بیانات خود همواره بر التزام به دعا کردن تاکید دارند. ایشان توصیه دارند چه در امور جزئی و چه در امر کلی نباید از دعا کردن غافل شد. 

مجموعه بیانات امام خامنه‌ای در خصوص مفهوم و معنای دعا در کتاب «دعا از منظر حضرت آیه الله العظمی سید علی خامنه‌ای مدظله‌العالی رهبر معظم انقلاب اسلامی» گدآوری و تدوین شده که قسمت سوم آن را در ادامه می‌خوانید:

اجابت بدون قید و شرط

اجابت الهی از طرف پروردگار، هیچ قید و شرطی ندارد؛ این ما هستیم که با اعمال خودمان مانع اجابت می‌شویم؛ ما هستیم که موجب می‌شویم دعای ما مورد اعتنا قرار نگیرد که خود همین، یکی از معارفی است که می‌توان از دعا استفاده کرد و یکی از خصوصیات دعا، همین است.

«أللّهُمّ العن قتلهً امیرالمؤمنین»؛ خدایا! قاتلان امیرالمؤمنین را لعنت کن، از رحمت خودت دور کن. در مسجد کوفه، یک نفر که بیشتر بر فرق مبارک حضرت شمشیر نزد؛ اما می‌گوید قاتلان! ببینید، این هم یکی از همان درس‌هایی است که انسان از دعا می‌گیرد. لازم نیست که انسان، خودش مباشرتاً در حادثه حضور داشته باشد تا حادثه به او منسوب شود. اینها فقط دعا نیست؛ درس است؛ این کلمات امام سجاد ـ و همه ادعیه‌ای که از ائمّه علیهم‌السلام مأثور است و به دست ما رسیده است ـ پر است از معارف.

در دعا فقط این نیست که انسان دل را به خدا نزدیک می‌کند؛ این هست، فراگیری هم هست. در دعا هم تعلیم است، هم تزکیه هست. این دعا‌های مأثور از ائمّه علیهم‌السلام هم ذهن را روشن می‌کند، هم حقایق و معارفی را که در زندگی به آنها نیاز داریم، به ما می‌آموزد و هم دل را متوجّه به خدا می‌کند. ذکر الهی را خیلی باید مغتنم بشمرید.

جهت دیگری که در دعا هست، این است که در دعا‌هایی که از ائمّه علیهم‌السلام به ما رسیده است، درس‌های بزرگی از معارف اسلام نهفته است. این صحیفه سجادیه را اگر مطالعه کنید و جنبه دعایی کلمات را ندیده بگیرید، هر دعای آن یک درس عالی از معارف اسلامی و قرآنی است. اگر کسی خطبه امیرالمؤمنین علیه‌السلام، در توحید را که خطبه اوّل نهج‌البلاغه است، جلو خودش بگذارد، یا دعای اوّل صحیفه سجادیه را که در تحمید است ـ حمد الهی است ـ جلو خودش بگذارد، می‌بیند این دو مثل همند و فرقی با هم ندارند. 

خطبه‌اند و درسند. امیرالمؤمنین علیه‌السلام، در مقابل جمعی از مردم ایستاده و معارف الهی را بیان کرده و امام سجاد علیه‌السلام، دعا کرده و به زبان دعا، همان معارف را بیان فرموده است. یا دعای هشتم صحیفه ـ که من بعضی از فقراتش را یادداشت کرده‌ام ـ یک درس اخلاقی است. کأنّه خطبه‌ای است که کسی بخواند، یا یک سخنرانی برای مردم بکند و لغزشگاه‌های اخلاقی را برای آنان بیان نماید.

پس نقطه دوّم این است که در این دعاها، معارف زیادی نهفته است. مثلاً در فقرات اوّل دعای کمیل، همه می‌خوانیم: «أللّهُمّ اغفِر لِی الذُّنُوب الّتِی تهتِکُ العِصم. أللّهُمّ اغفِر لِی الذُّنُوب الّتِی تُنزِّلُ النِّقم. أللّهُمّ اغفِر لِی الذُّنُوب الّتِی تُغیِّرُ النِّعم». گناهانی وجود دارد که پرده‌ها را می‌درد. گناهانی وجود دارد که نقمت الهی را بر انسان نازل می‌کند. گناهانی وجود دارد که نعمت‌ها را از انسان می‌گیرد. «أللّهُمّ اغفِر لِی الذُّنُوب الّتِی تحبِسُ الدُّعاء». گناهانی هم وجود دارد که دعا را حبس می‌کند.

دعا انسان را به خدا نزدیک می‌کند؛ معارف را در دل انسان ماندگار و مؤثّر می‌کند؛ ایمان را قوی می‌کند. دعا وسیله است برای رسیدن به حوائج و مقصود‌ها و هرآن چه که انسان می‌خواهد و آرزو می‌کند. مقصودِ عمومی از دعا؛ یعنی خواستن و گرفتن از خداوند متعال. ما انسان‌ها نیاز‌های زیادی داریم و وجودمان سرتاپا نیاز است. اگر در وجود خودتان دقّت کنید، می‌بینید از تنفّس کردن و غذا خوردن گرفته تا راه رفتن و گوش کردن و دیدن، همه و همه حاکی از نیاز ما انسان‌هاست. 

یعنی خدای متعال، مجموعه‌ای از امکانات و نیرو‌ها را در اختیار من و شما قرار داده است که با آنها می‌توانیم زندگی کنیم و همه نیز تحتِ اراده پروردگار است. هرکدام از این نیرو‌ها و امکانات کمبود پیدا کند، انسان دچارِ مشکلِ اساسی در زندگی خود می‌شود. مثلاً یک رگ یا یک رشته عصب از کار بیفتد، یک عضله مشکل پیدا کند تا برسد به مسائلِ بیرون از وجودِ انسان یا مسائل روحی یا مسائل اجتماعی. بشر، سرتاپا نیاز است. رفع این مشکلات و تأمین این نیاز‌ها را از چه کسی باید بخواهیم؟ از خدای متعال که او حاجات ما را می‌داند. «و سئلُوا اللّه مِن فضلِهِ إِنّ اللّه کان بِکُلِّ شیءٍ علیماً»

خدا می‌داند شما چه می‌خواهید، چه لازم دارید و چه چیز از او می‌طلبید و سؤال می‌کنید. پس از خدا بخواهید. در جای دیگر، می‌فرماید: «و قال ربُّکُمُ ادعُونی أستجِب لکُم» پروردگار شما فرموده است: «دعا کنید مرا» یعنی «بخوانید مرا؛ من به شما جواب می‌دهم.» البتّه این جواب دادن، به معنای برآمدنِ حاجت نیست. می‌گوید: «جواب می‌دهم و لبّیک می‌گویم»؛ أستجب لکم؛ اما این استجابت الهی، در بسیاری از موارد با دادنِ حاجت و آن چیزِ مورد درخواست شما همراه است. پس این مطلب اوّل که انسان نیاز‌هایی دارد و رفع این نیاز‌ها را، باید از خدا بخواهد. باید درِ خانه خدا رفت تا از تضرّع پیش دیگران، بی‌نیاز شد.

چون روزِ جمعه و روزِ توجّه و روز معرفت به کلمات نبیّ اکرم و ائمّه علیهم‌السلام است، چند حدیث کوتاه و مختصر بخوانم. در حدیثی آمده است: «أفضلُ العِبادهً الدُّعاء» بهترین عبادت‌ها، دعاست. حدیث دیگر، حدیث نبوی است. آن حضرت، به اصحابِ خود فرمود: «ألا أدُلُّکُم علی سِلاحٍ یُنجِیکُم مِن أعدائِکُم و یُدِرُّ أرزاقکُم؟» «آیا می‌خواهید سلاحی را به شما نشان دهم که هم شما را از دشمن حفظ می‌کند و نجات می‌دهد و هم روزی‌تان را فراوان می‌کند؟» این، همان خواستن از خدا برای برآورده شدن حاجات است. «قالُوا بلی یا رسول اللّه.» «عرض کردند: بلی؛ بفرمائید.» فرمود: «قال تدعُون ربّکُم.» «خدا را دعا کنید؛ خدا را بخوانید.» «بِاللّیلِ و النّهار.» «شب و روز.» «فإِنّ سِلاح المُؤمِنِ الدُّعاءُ»/ دفاع پرس