پنجشنبه ۰۱ آذر ۱۴۰۳
نویسندگان: سوزانا جورج، کارِن دی یانگ و سوزان هایدموس Susannah George, Karen DeYoung and Suzan Haidamous
رهبری سیاسی تازه ایران، از زمان به قدرت رسیدن در ماه ژوئیه، تمایل خود را برای تعامل دوباره با غرب نشان داده است که می‌تواند به احیای روابط و کاهش تحریم‌ها برای این کشور منزوی منجر شود.
برای ایران، اکنون تعامل از هر زمان دیگری دشوارتر است. تهران به شدت درگیر زدوخورد‌های اسرائیل و لبنان است. توافق هسته‌ای در وضعیت بحرانی قرار دارد. تحریم‌ها اقتصاد را فلج کرده‌اند و این هفته هم آمریکا ایران را به ارسال موشک‌های بالستیک به روسیه متهم کرده و تحریم‌های تازه ای را علیه ایران اعمال کرده است.
با این حال، دیپلمات‌ها و مقامات منطقه‌ای می‌گویند که تحولات این هفته، احتمالاً تلاش‌های رئیس‌جمهوری ایران، مسعود پزشکیان، برای خارج کردن کشور از انزوا را متوقف نخواهد کرد، کاری که به گفته یک دیپلمات عرب، "تنها گزینه" این کشور است. این دیپلمات که به طور منظم با مقامات ایرانی دیدار می‌کند، و به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش فاش شود، به واشنگتن پست گفت: "در اینجا، زمان به سود ایران نیست." او افزود که به نظر می رسد ایران مشتاق بدست آمدن نوعی پیشرفت در مسیر تعامل با غرب برای کاهش فشارهای داخلی و بین‌المللی است.
هنگامی که آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، روز سه‌شنبه تحریم‌ها را اعلام کرد، به‌طور مستقیم به تلاش‌های دیپلماتیک ایران اشاره کرد. او گفت: «رئیس‌جمهوری و وزیر امور خارجه تازه ایران بارها اعلام کرده‌اند که می‌خواهند تعامل با اروپا را بازگردانند و خواهان کاهش تحریم‌ها هستند. اقدامات بی‌ثبات‌کننده مانند این، نتیجه‌ای کاملاً وارونه خواهد داشت.»
تحریم‌های تازه، ظاهراً کمرنگ تر از انتظار هستند، به‌ویژه در شرایطی که کشورهای اروپایی هشدار داده بودند که انتقال موشک‌های بالستیک به روسیه تقریباً به‌عنوان یک «خط قرمز» در جنگ اوکراین تلقی می‌شود. این اقدامات عمدتاً بخش هوانوردی غیرنظامی ایران را هدف قرار می‌دهند و ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا اجرایی شوند.
وزارت امور خارجه ایران اتهامات مربوط به انتقال تسلیحات را یک «ترفند تبلیغاتی زشت و یک دروغ آشکار» خواند.
به گفته نیکول گراجفسکی Nicole Grajewski، همکار مؤسسه کارنگی، معامله موشک‌های بالستیک با روسیه که وزارت خزانه‌داری ایالات متحده ادعا می‌کند، مدت‌ها پیش از به قدرت رسیدن پزشکیان مورد گفت‌وگو قرار گرفته بود و نمونه‌ای است از این واقعیت که سیاست ایران اغلب در دو مسیر موازی پیش می‌رود. گراجفسکی که نویسنده کتاب «روسیه و ایران: شریک در مبارزه جویی، از سوریه تا اوکراین Russia and Iran: Partners in Defiance from Syria to Ukraine » است، می گوید: «در حالی که رهبری غیرنظامی ممکن است به دنبال اصلاحات یا دیپلماسی باشد، دستگاه‌های نظامی و امنیتی اهداف بلندمدت خود را دنبال می‌کنند، نهادهایی که اغلب مستقل از رهبری سیاسی هستند.»
تنها چند ماه از دوران ریاست جمهوری پزشکیان گذشته و او درگیر چندین بحران داخلی و خارجی است.
جنگ در غزه تقریباً یک سال است که ادامه دارد و در این مدت اسرائیل تقریباً به‌صورت روزانه با حزب‌الله، قدرتمندترین نیروی مسلح هم‌پیمان ایران، تبادل آتش داشته است. در داخل کشور، اقتصاد ایران بارها به پایین‌ترین سطوح خود رسیده است و نارضایتی و نومیدی گسترده نسبت به رویه مشت آهنین توسط نیروهای امنیتی همچنان ادامه دارد.
پس از کشته شدن اسماعیل هنیه، رهبر حماس، در تیرماه در تهران، ایران قول یک پاسخ "قاطع" داد، بیش از یک ماه پیش. مقامات آمریکایی بر این باورند که هر روز که می‌گذرد، احتمال وقوع یک حادثه بزرگ و تشدید تنش کمتر می‌شود، اگرچه نیروهای نظامی اضافی آمریکا همچنان به عنوان یک عامل بازدارنده در منطقه حضور دارند.
از زمان انتخاب پزشکیان، ایران به دولت بایدن نشان داده که به مذاکرات علاقه‌مند است، اما مقامات آمریکایی منتظر نشانه‌هایی از حمایت رهبر عالی ایران هستند که تصمیم‌گیرنده نهایی است. یک مقام لبنانی که به‌طور منظم با تهران در ارتباط است و به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش فاش شود، گفت: «ایران با ایستادن در کنار روسیه در جنگ، از منافع و بقای خود دفاع می‌کند.» این مقام گفت که آخرین تحریم‌ها علیه ایران بخشی از سیاست "فشار مداوم" است، اما اخیراً به نظر می رسد که این رویکرد نتایج کمتری به همراه داشته باشد. وی می گوید: «این تحریم‌ها به یک شمشیر دو لبه تبدیل شده‌اند.» تحریم‌ها اقتصاد ایران و توانایی آن برای قدرت‌نمایی را فلج کرده‌اند اما همچنین موجب شده‌اند که ایران روابط قوی‌تری با کشورهایی مانند روسیه برقرار کند.
ایران به پیشرفت در برنامه هسته‌ای خود ادامه داده و مانع از بازرسی‌های بین‌المللی شده است. کارشناسان غنی‌سازی اورانیوم از تیم‌های بازرسی کنار گذاشته شده‌اند و ایران نتوانسته توضیحی در مورد آثار اورانیوم کشف‌شده در سایت‌های اعلام‌نشده اش ارائه دهد.
اما در نشست این هفته شورای حکام در وین، رافائل گِروسی، رئیس سازمان نظارت هسته‌ای سازمان ملل، گفت که پزشکیان موافقت کرده که برای بحث در مورد بهبود همکاری‌ها با او دیدار کند. گِروسی در بیانیه‌ای گفت: «من ایران را تشویق می‌کنم که چنین دیداری را در آینده‌ای نه چندان دور تسهیل کند تا بتوانیم گفت‌وگویی سازنده برقرار کنیم که به سرعت به نتایج واقعی بیانجامد.»
خبرنگاران از گروسی پرسیدند که آیا «آینده‌ای نه چندان دور» به معنای پس از انتخابات ایالات متحده است، او پاسخ داد: «نه، امیدوارم پیش از آن باشد.»
احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ یکی از اولویت‌های دولت بایدن بوده است. گفت‌وگوها در سال 2022، به اندازه‌ای پیشرفت کرد که دو طرف در حال بررسی متون نهایی یک توافق احتمالی بودند، اما نتوانستند گام آخر را بردارند.
رئیس‌جمهوری ایران، کارزار خود را با وعده بهبود اقتصاد از طریق پایان دادن به انزوا پیش برد. در تشکیل کابینه هم، انتصابات او نشان‌دهنده تأکید بیشتر بر دیپلماسی است. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین که توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را گفت‌وگو کرده بود، به عنوان معاون راهبردی رئیس‌جمهوری منصوب شد. همچنین عباس عراقچی، دیپلمات حرفه‌ای و یکی دیگر از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، به عنوان وزیر امور خارجه جدید ایران برگزیده شد.
منبع: واشنگتن پست