پنجشنبه ۰۱ آذر ۱۴۰۳
هفتاد و پنجمین نشست سالانه سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در بحبوحه فراخوان امریکا برای حضور گسترده کشورهای عربی، که پرسش‌هایی را در خصوص دلیل مشارکت کشورهای عربی و فایده و امکان آن در سایه رویکرد ضد روسی ناتو و همچنین تناقضات و اختلافات آن در مورد پرونده غزه از زمان آغاز جنگ در 9 ماه پیش به وجود آورده است.
کارشناسان بر این باورندکه این دعوت به دلیل تشدید تنش‌ها در منطقه خاورمیانه انجام می‌شود و ممکن است شامل تلاش امریکا برای قطب‌بندی و ظاهر شدن به عنوان یک اتحاد قوی‌تر در مقابل رقیب خود یعنی روسیه باشد.
این منبع نوشت از طرف دیگر کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند حضور کشوهای عربی در اجلاس ناتو، برقراری آتش بس و توقف جنگ در نوار غزه را در خط مقدم مباحث نمایان خواهد ساخت و بدون پرداختن به این موضوع، پرونده‌هایی نظیر ایجاد «ناتو» عربی یا نیروهای جایگزین عربی در غزه باز نخواهد شد و جانبداری یا ایستادن کشورهای عربی در کنار اردوگاه غربی به زیان مسکو با توجه به سیاست بی‌طرفی این کشورها که از از آغاز جنگ در فوریه 2022 اتخاذ شده است، مطرح نخواهد شد.
بنا به گزارش فایننشال تایمز، نشست سران ناتو که واشنگتن از 9 تا 11 ژوئیه میزبان آن است، در خصوص جنگ غزه و جنگ اوکراین بحث خواهد کرد و کشورهای عربی مصر، اردن، قطر، تونس، امارات و بحرین به این نشست دعوت شده اند.
دعوت از کشورهای عربی برای حضور در این اجلاس در حالی صورت می گیرد که ناتو از اوکراین در جنگش علیه روسیه حمایت می‌کند، در حالی که بسیاری از اعضا و شرکای ناتو بر سر جنگ اسرائیل علیه غزه دچار اختلاف هستند.
این منبع تاکید کرد کشورهای عربی دعوت شده به اجلاس ناتو کشورهایی بی‌طرف هستند و برخی از آنها برای تسهیل گقت‌وگوی روسیه و اوکراین یا انجام میانجیگری برای تبادل زندانیان بین آنها تلاش کرده‌اند و مقامات ارشد کشورهای عربی مانند اردن، بحرین و امارات در جلسات قبلی ناتو نیز شرکت کرده‌اند.
ناتو معمولاً برخی از شرکای خود را برای شرکت در نشست سالانه خود دعوت می‌کند، اما به نوشته همین روزنامه امریکایی، دعوت برخی از کشورهای عربی به همراه اسرائیل در نشست سران ناتو، به مثابه ابزاری برای امریکاست تا به اصطلاح ارزش خود را به عنوان یک قدرت اجتماعی و مزایای اتحادهای چند جانبه نشان دهد.
در همین زمینه جاناتان لرد، مدیر برنامه امنیت خاورمیانه در موسسه نیو امریکن گزارش داد، دولت های امریکا معمولاً آرزو داشته اند که سازمان ناتو از یک دیدگاه بلندمدت برای ایجاد نسخه‌ای از ناتوی عربی حمایت کند چرا که «ناتوی عربی» یک ایده امریکایی و در واقع نسخه عربی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی است که سال‌ها در بحبوحه بحران‌های گوناگون بین‌المللی راکد مانده است و با جنگ غزه، رسانه‌های غربی شروع به صحبت از ضرورت مشارکت نیروهای عربی به عنوان نیروهای جایگزین برای همتایان فلسطینی خود، به عنوان مرحله‌ای موقت برای مدیریت نوار غزه کرده‌اند.
محمد العرابی وزیر امور خارجه سابق مصر در این باره تصریح کرد ناتو یک پیمان با جنبه سیاسی و نظامی است و این اجلاس در حالی در سطح رهبران برگزار می‌شود که انتظار می‌رود مشارکت در آن گسترده و متنوع باشد ضمن آنکه تنش‌های خاورمیانه با توجه به تلاش‌های واشنگتن برای قطب‌بندی و بسیج نیروها به منظور قوی‌تر نشان دادن خود را بر مذاکرات تحمیل خواهد کرد.
وی افزود: اما کشورهای عربی در بحران اوکراین و روسیه بی‌طرف هستند و اگر حضور گسترده اعراب شکل گیرد این حضور می‌تواند در چارچوب گفت‌وگو درباره مسائل خاورمیانه به‌ویژه پرونده غزه باشد و این مشارکت نمی‌تواند تصویرگر ایستادن عرب‌ها در کنار اردوگاه غرب علیه روسیه قلمداد شود.
این در حالی است که بعید است این پیمان با توجه به تنش‌های خاورمیانه، بحث درباره تشکیل «ناتوی عربی» یا چیزی شبیه به آن را آغاز کند چرا که این پیشنهاد سال‌ها پیش ظاهر و مطرح شد اما شکست خورد و اگر دوباره مطرح شود باز هم با شکست مواجه خواهد شد.
نورهان الشیخ، عضو شورای روابط خارجی مصر و استاد روابط بین الملل دانشگاه قاهره در مصاحبه با الشرق الاوسط گفت: دعوت از شرکای عرب در نشست سران ناتو امکان‌پذیر است و خارج از چارچوب یا یک موضوع استثنایی نیست و کشورها با یکدیگر پیوندهایی دارند و در اجلاس‌های دیگر مانند اجلاس سران هفت کشور صنعتی جهان و سایر اجلاس‌ها نیز مشارکت داشته‌اند.
وی افزود: اما با توجه به شرایط منطقه، این دعوت می‌تواند دلالت‌های مهم و ویژه‌ای داشته باشد چرا که در میان دعوت‌شدگان، نام مصر و قطر به چشم می‌خورد که جزو میانجی‌های جنگ غزه هستند و انتظار می‌رود که تنش‌ها در خاورمیانه، به‌ویژه آنچه در غزه و جنوب لبنان اتفاق می‌افتد، علاوه بر جنگ اوکراین و موضع‌گیری‌ها در قبال چین، خود را بر دستور کار اجلاس ناتو تحمیل کند.
این در حالی است که بعید به نظر می‌رسد ابتکارات «ناتوی عربی» یا مشارکت نیروهای عربی در غزه نه با استقبال کشورهای عربی شرکت کننده و نه با استقبال فلسطین یا حتی خود اسرائیل مواجه شود، اما این امکان وجود دارد که این ابتکارات در چارچوب مذاکرات مطرح شوند اما لزوما در مورد آنها توافقی صورت نخواهد گرفت.
وی بر این باور است که اعلام بی‌طرفی کشورهای عربی در بحران اوکراین مانع از مشارکت آنها در اجلاس ناتو به عنوان شریک امریکا نیست و واشنگتن و کشورهای عربی هر دو منافع مشترکی با یکدیگر دارند و این کشورها حتی در مجامع و محافل روسیه و چین نیز شرکت می‌کنند و موضع بی‌طرفانه آنها مانع مشارکت‌شان در اجلاس‌ها نشده است.
«ایرینا تسوکرمن»، پژوهشگر امریکایی متخصص در امور بین‌الملل، در این باره گفت: این دعوت در شرایطی صورت می‌گیرد که واشنگتن دامنه گفت‌وگوها را به کشورهای غیرغربی، کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا و دیگر کشورهای جهان گسترش داده است چرا که انجام گرفتن یک بحث جامع می‌تواند به غلبه بر برخی از شکاف‌ها بین ناتو و سایر نقاط جهان کمک کند.
وی بر این باور است که امریکا متوجه شده است که همچنان در حال از دست دادن جهان عرب به نفع دیگر بازیگران و تأثیرگذاران دیگر در ایجاد اتحادها، پیمان‌ها و پروژه‌های مشترک است.
تسوکرمن معتقد است مصر به عنوان میانجی در بحران غزه نقش اصلی را ایفا می‌کند و به نظر می‌رسد این کشور به همراه امارات برای ایفای نقش در مرحله پس از جنگ غزه توافق کرده‌اند و بنابراین برگزاری چنین جلساتی می‌تواند به بررسی موضوعات مشترک به شیوه‌ای که به راه حل منجر شود، بینجامد و به حل برخی از اختلافات منطقه‌ای که روابط بین اسرائیل و کشورهای عربی و همچنین روابط کشورهای عربی و امریکا را متزلزل کرده است؛ کمک کند.
منبع: الشرق الاوسط