نقش تنگه های بین المللی در تجارت جهانی

 گزارش می شود که بیش از 85 درصد تجارت جهانی از طریق حمل و نقل دریایی انجام می گیرد. تنگه های بین المللی نقش مهمی در کوتاه کردن مسیر حمل و نقل و کاهش هزینه تمام شده کالاهای تجاری دارند. 

بنابراین در کنوانسیون حقوق بین الملل دریاها (که اغالب کشورهای جهان بدان پیوسته اند) روی امنیت تنگه های بین المللی به عنوان آبراهه های استراتژیک تاکید دارد. قلمرو این تنگه ها که اغلب بین دو کشور قرار دارد از اهمیت خاصی برخوردار بوده و عبور بی ضرر حتی برای کشتی های جنگی هم تضمین شده است.

بنابراین تهدید به بستن تنگه های بین المللی یا ایجاد مزاحمت برای حمل و نقل دریایی، می تواند تبعات ناگواری داشته باشد. این تنگه ها تا بدان حد اهمیت دارند که با وجود حاکمیت هر دو سوی تنگه های بسفر و داردانل (هر دو سوی تنگه ها در حاکمیت دولت ترکیه است) که دریای سیاه را به آبهای آزاد متصل می سازد بر اساس همین کنوانسیون و پیمان مونترو، تنگه های بین المللی محسوب می شوند.

برای حفاظت از تنگه های بین المللی ناوگان دریایی نظامی عبور ومرور آرام کشتی های باری و مسافری و نظامی را پشتیبانی می کنند. نیروی دریایی ایالات متحده در 360 درجه کره زمین پایگاه و ناوگان دریایی نظامی دارد که عبور و مرور آرام و امن محموله های کشتی ها به مقصد و از مبداء ایالات متحده به نقاط مختلف جهان را کنترل می کنند.

اکنون استراتژی دریایی دوباره اهمیت پیدا کرده است زیرا بروز نا امنی هایی در آبراهه های بین المللی و درگیری ابرقدرت‌ها  (ایالات متحده و چین در تنگه تایوان، یا احتمالا مالاکا در آینده) و بازیگران دیگر اما از نظر ایجاد مزاحمت در عبور و مرور آرام کشتی ها در تنگه باب المندب و دریای سرخ برای کشتیرانی به مقصد خلیج عقبه یا کانال سوئز، موجب شده است که کشتی هایی که از اقیانوس هند به مقصد اروپا از باب المندب به دریای سرخ و از طریق عبور از کانال سوئز و ورود به دریای مدیترانه، یا با گذر از تنگه جبل الطارق به دریای شمال و اقیانوس اطلس، ناگزیر مسیر خود را تغییر داده و قاره آفریقا را دور برنند و به دریای مدیترانه یا مقاصد دیگر در دریای شمال و اقیانوس اطلس طی طریق نمایند.

این مورد سبب افزایش زمان تحویل کالا و افزایش مصرف سوخت، آلودگی بیشتر هوای کره زمین و در نهایت افزایش هزینه تمام شده و تحمیل هزینه به مصرف کننده نهایی می شود.

چین با حجم بزرگی از واردات و صادرات از آغاز دهه دوم قرن حاضر با ایالات متحده در دریای چین جنوبی اختلاف دارد. ایالات متحده برای حمایت از حقوق کشورهای هم پیمان خود در دریای جین جنوبی در صدد حضور گسترده در این دریاست زیرا چین بنا به ادعای کشورهای واقع در این دریا، امکان تحدید مرزهای حقوقی در این دریا را از آنها سلب و این دریا را یک پهنه آبی متعلق به چین می داند و آن را جزو آبهای خود بشمار می آورد.

بویژه آنکه بیشترین مبادلات اقتصادی چین با جهان از طریق همین دریا و با گذر از تنگه مالاکا صورت می گیرد. یکی از اهداف شی جین پینگ رئیس جمهوری چین کاستن از حضور نظامی ایالات متحده در این دریاست و بر سر حضور ناوگان دریایی ایالات متحده در این عرصی و بویژه تنگه تایوان اعتراض دارد.

مبادلات اقتصادی چین با جهان از طریق همین دریا و با گذر از تنگه مالاکا صورت می گیرد. یکی از اهداف شی جین پینگ رئیس جمهوری چین کاستن از حضور نظامی ایالات متحده در این دریاست و بر سر حضور ناوگان دریایی ایالات متحده در این عرصی و بویژه تنگه تایوان اعتراض دارد.

به همین سبب ابتکار کمریند و راه که در سال 2013 از سوی شی معرفی شده است، کاستن از تاثیرات منفی حضور آمریکا در دریای چین جنوبی است و معرفی شش کریدور اقتصادی برای ارتباط چین با آسیا و اروپا از طریق زمینی است.

دو کریدور مهم اقتصادی چین درصدد خنثی کردن حضور ناوگان نظامی آمریکا و دوری از درگیری نظامی معرفی شده است. یکی در خلیج بنگال از طریق گذر از میانمار و دیگر ی در غرب در دریای عرب در دهانه دریای عمان به خلیج فارس است که «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» نام دارد.

ساخت بندر عظیم «گوادر» با ظرفیت نهایی 450 میلیون تن عملکرد سالانه در ساحل پاکستان در دریای عرب، این امکان را به چین می دهد که از طریق این کریدور نفت خام وارداتی برای مصرف را از طریق این کریدور جنوبی-شمالی به شمال غرب چین انتقال و در آنجا در شبکه توزیع نفت خام به مراکز مصرف منتقل کند. در این کریدور خطوط راه آهن، بزرگراه‌ها، شبکه های محلی راه آهن و خطوط انتقال نیرو تعریف شده و در حال اتمام است. 

علاوه بر کریدورهای اقتصادی در مگا پروژه کمربند و راه یک راه ابریشم دریایی سده 21 نیز تعریف شده است. این مسیر مبتنی بر همان راه ابریشم دریایی کهن است ولی برای جلوگیری از درگیری با ایالات متحده و همپیمانان آن از جمله ژاپن و فیلی پین، ویتنام، تایوان استرالیا و هند نیز در طرح استراتژیک «ایندو-پاسیفیک» (هند-اقیانوس آرام) شرکت دارند.

چین برای مهار هند اقدامی ژئوپلیتیکی بنادری را در پیرامون شبه قاره در خلیج بنگال، جنوب هند(در سری لانکا) و در دریای عرب(گوادر در پاکستان) برای خدمت به تجارت خود به نام «گردنبند مروارید»(Stringof Pearls) تعریف کرده است.

با تحریم روسیه از سوی غرب بعد از حمله نظامی روسیه به اوکراین، مهمترین کریدور اقتصادی چین در ابتکارکمربندو راه «کریدور پل نوین زمینی اوراسیا» که چین را مستقیما از خاک روسیه به اروپا متصل می کرد، بروی چین و روسیه بسته شده است.

چین با بهره گیری از تغییرات اقلیمی (که خود یکی از مهمترین تولید کنندگان گازهای گلخانه ای است)، که موجب ذوب شدن یخ‌های اقیانوس منجمد شمالی در شمال روسیه و امکان کشتیرانی تجاری را ممکن کرده است، «راه ابریشم یخی» را تعریف کرده است که بدون بهره گیری از خاورمیانه نا آرام، قصد آن دارد که با تجهیز ناوگان تجاری از دریای چین جنوبی به سمت دریای ژاپن و با گذر از تنگه برینگ وارد آبهای منجمد شمالی شود و در طول ساحل روسیه در مسیری شرقی-غربی به شمال اروپا برسد.

این مسیر هم آرام و بدون مزاحمت و هم به اروپا نزدیکتر از گذر از تنگه های باب المندب و کانال سوئز و تنگه جبل الطارق است. جنگ غزه و نا امنی تنگه باب المندب و دریای سرخ باردیگر اهمیت استراتژی دریایی راپیش روی کشورهای قدرتمند جهان قرار داده است. سازمان ملل و شورای امنیت که ساختار شکل گرفته بعد از پایان جنگ جهان دوم و آغاز جنگ سرد و جهان دوقطبی است، اکنون توان رویارویی با شرایط کنونی را ندارد و از ناکارآمدی خود رنج می برد./اطلاعات