دو آیه پنهان شدن در صفحه 40 قرآن کریم را بشناسید / فرار شیطان از انسان و خانواده و خانه

خواندن اين دو آيه با دقت و توجه در مفهوم آن، فوايد و ثمرات زيادي دارد. 1. انسان را متوجه ذات الهي ميكند، چون نخستين فايده تلاوت هر آيه ياد خداست. 2. انسان را به خدا نزديك و روح را صفا و لذت ميبخشد، چون با ياد خدا و توجه به او انسان از ماديات جدا و به خدا و معنويات نزديك ميگردد. 3. روح تسليم و اطاعت از دستورات الهي، در انسان شكوفا ميگردد. 4. توجه و اعتقاد انسان به اصول دين زيادتر ميشود چون آيه متضمن اصول دين، توحيد، نبوت و معاد است.

5. انسان با خواندن اين دو آيه ناتواني و ضعف خود را در برابر ذات لايزال الهي، ابراز ميكند و عرضه ميدارد: پروردگارا ما فراموش كرديم، يا خطا نموديم ما را مؤاخذه مكن پروردگارا تكليف سنگيني بر ما قرار مده آن چنان كه ]به خاطر گناه و طغيان[ بر كساني كه پيش از ما بودند قرار دادي.

6. در پايان آيه انسان به درگاه الهي توبه ميكند و آمرزش گناه خود را از خدا طلب ميكند و عرض ميكند: خدايا آثار گناه را از ما بشوي و ما را ببخش و در رحمت خود قرار ده تو مولا و سرپرست مائي ما را بر كافران پيروز گردان.

در روايات امامان معصوم، اجر و فضيلت زيادي براي تلاوت اين دو آيه بيان فرمودهاند: پيامبراكرم9 ميفرمايد: از جانب خداوند به من خطاب شد به تو و به امت تو گنجي از گنجهاي بهشت عطا كردم و آن فاتحة الكتاب و آيه آخر سوره بقره است.(تفسير نور الثقلين، الحويزي، ج 1، ص 308، نشر دار الكتب العلميه.)

در حديث ديگر فرمود: كسي كه قرائت كند چهار آيه از اول سوره بقره و آية الكرسي و دو آيه بعد از آن و سه آيه آخر سورة بقره هرگز آن چه نميپسندد و كراهت دارد به او نميرسد و شيطان به او نزديك نميشود و قرآن را فراموش نميكند.(تفسير نور الثقلين، الحويزي، ج 1، ص 308، نشر دارالكتب العلمية / كنز الدقائق، ميرزا محمد مشهدي، ج 1، ص 700، مؤسسه نشر الاسلامي التابعة لجماعة المدرسين.)

با توجه به فضيلت و ثواب زيادي كه در روايات براي قرائت اين آيات بيان شده و با در نظر گرفتن محتواي جامع و ارزشمندي كه اين آيات در بر دارد، در بعضي از مساجد پس از نماز جماعت به جاي تعقيب نماز اين دو آيه كه آخرين آيات سوره بقره ميباشندقرائت ميشود، بعضي از مفسران گفتهاند: اين دو آيه در بردارنده خلاصه و چكيدهاي از احكام و مطالبي ميباشند كه در سورة بقره آمده.(تفسير الميزان، علامه طباطبايي، ج 2، ص 440، نشر مؤسسة اعلمي.)

آیه آمَنَ الرّسول یا آیات آمن الرسول (سوره بقره: ۲۸۵-۲۸۶) به ایمان به خدا، تصدیق پیامبران، ایمان به معاد، رعایت حق عبادت خدا، ایمان قلبی و اطاعت عملی مؤمنان، آمرزش خدا و تکلیف‌‌ندادن به بندگان فراتر از میزان قدرتشان اشاره دارد. به گفته مفسران این آیات برای اطمینان قلب دادن به مسلمانان و آموختن راه و رسم ایمان به خداوند نازل شد.

این آیات نزد مسلمانان اهمیت ویژه دارند و در روایات شیعه و سُنی، خواندن آیه مذکور در شب و در برخی از نمازهای مستحب سفارش شده است. در برخی مساجد پس از نماز عشاء این آیات را می‌خوانند. به گفته برخی از مفسران، غرض کلی از سوره بقره در این آیات گنجانده شده و تأکید بر معارف و اعتقاداتی است که از ابتدای سوره به آنها پراخته شده است.

متن و ترجمه

﴿آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ ٢٨٥

لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنْتَ مَوْلَانَا فَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ ٢٨٦﴾

[بقره:285–286]

﴿پیامبر (خدا) بدانچه از جانب پروردگارش بر او نازل شده‌است ایمان آورده‌است‏، و مؤمنان همگی به خدا و فرشتگان و کتابها و فرستادگانش ایمان آورده‌اند (و گفتند:) (میان هیچ‌یک از فرستادگانش فرق نمی‌گذاریم‏) و گفتند: (شنیدیم و گردن نهادیم‏، پروردگارا، آمرزش تو را (خواستاریم‏) و فرجام به سوی تو است‏.) ٢٨٥ خداوند هیچ کس را جز به قدر توانایی‌اش تکلیف نمی‌کند. آنچه [از خوبی] به دست آورده به سود او، و آنچه [از بدی] به دست آورده به زیان اوست. پروردگارا، اگر فراموش کردیم یا به خطا رفتیم بر ما مگیر، پروردگارا، هیچ بار گرانی بر [دوش] ما مگذار؛ همچنانکه بر [دوش] کسانی که پیش از ما بودند نهادی. پروردگارا، و آنچه تاب آن نداریم بر ما تحمیل مکن؛ و از ما درگذر؛ و ما را ببخشای و بر ما رحمت آور؛ سرور ما تویی؛ پس ما را بر گروه کافران پیروز کن ٢٨٦﴾

سوره بقره: آیه ۲۸۶-۲۸۵
فضیلت و محتوا
آیات ۲۸۵ و ۲۸۶ سوره بقره را به‌جهت آنکه با عبارت «آمَنَ الرَّسُولُ» آغاز می‌شوند، آیات آمَنَ الرَّسول نامیده‌اند.[۱] درباره فضلیت این دو آیه، روایاتی در منابع شیعه[۲] و سنی[۳] آمده است. برای نمونه از پیامبر(ص) نقل شده که دو آیه آخر سوره بقره از گنجی در زیر عرش به او بخشیده شد.[۴] همچنین بر قرائت آن در برخی از نمازهای مستحب[۵] و آخر شب، قبل از خواب[۶] سفارش شده است.

بر پایه حدیثی که در منابع اهل‌سنت به نقل عبدالله بن عُمر از پیامبر روایت شده است، دو بار قرائت این آیات پس از نماز عشاء، از نماز شب کفایت می‌کند.[۷] در برخی از مساجد پس از نماز جماعتِ عشاء، این آیه را می‌خوانند.[۸]

سیدِ قطب، مفسر مصری، معتقد است چکیده و غرض کلی از سوره بقره در قالب ایمان به خدا و ملائکه، ایمان به پیامبران و کتاب‌های آن‌ها، ایمان به معاد و آمرزش‌طلبی از ساحت خداوند، در این آیات گنجانده شده است.[۹] ازاین‌رو مضمون آیات مذکور را تأکید بر بخشی از معارف و اعتقادات اسلامی دانسته‌اند که سوره بقره با آن آغاز می‌شود.[۱۰] سید محمدحسین طباطبائی نیز بر این باور است که این دو آیه مانند خلاصه مطالبی است که در سوره بقره تبیین شده است. از نظر او سوره بقره با بیان ویژگی‌های انسان‌های مُتَّقی (ایمان به غیب، اقامه نماز، انفاق و...) شروع شده است. در ادامه به عناد و سرکشی اهل‌کتاب و به خصوص یهودیان در برابر حق و در نتیجه گرفتارشدنشان به انواع عذاب و بلا اشاره شده است. در پایان سوره به تبیین حال پیامبر(ص) و مؤمنان پرداخته شده است که بر خلاف اهل کتاب در برابر حق تسلیم و به عجز خویش معترفند.[۱۱]

شأن نزول
در خصوص شأن نزول اين آيات گفته‌اند هنگامى كه آيه ۲۸۴ سوره بقره مبنی بر اینکه: «اگر چيزى در دل پنهان داريد يا آشكار كنید، خدا حساب آن را می‌‏رسد» نازل شد، گروهى از صحابه نگران این مسئله شدند که آن‌ها نیز مانند امت‌های پیشین عصیان کنند. ازاین‌رو به پیامبر(ص) گفتند: «هیچ‌یک از ما از وسوسه‏‌هاى باطنى و خطورات قلبى خالی نیست». به‌ همین علت، آیات فوق نازل شد و راه و رسم ایمان، تضرع، استغفار به درگاه خداوند و اطاعت و تسلیم را به آنان آموخت.[۱۲]

نکات تفسیری
برخی از نکات تفسیری آیات آمن الرسول عبارت‌اند از:

‌ مؤمنان به همه آنچه پیامبران آورده‌اند، بدون فرق‌گذاشتن میان آنان، ایمان دارند.[۱۳]
از امتیازات پیامبران این بوده است که ‌آن‌ها خود به مکتبشان ایمان داشتند و در اعتقاداتشان تزلزل راه نداشت. آن‌ها قبل از همه، به آنچه از سوی خداوند می‌آوردند، ایمان داشتند و بیش از همه بر آن استقامت می‌ورزیدند.[۱۴]
تکالیف خدا بالاتر از میزان توانایی افراد (مالایُطاق) نیست و با همین آیات، احکام مقید می‌شوند.[۱۵]
از عبارت «سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا» برداشت می‌شود که مؤمنان با ایمان قلبی و اطاعت عملی تکالیفشان را انجام می‌دهند.[۱۶]
این آیات بر حق خدا بر بندگان و حق بندگان بر خدا دلالت دارد. عبادت، حق خدا بر بندگان است و آمرزشِ بندگان حقی است که خدا بر خود واجب کرده است.[۱۷]
پانویس
 مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دایرةالمعارف قرآن، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۴۱۸.
 علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۲۳۹؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۹۵.
 ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۶۹-۵۷۳.
 ابوعبید الهروی، فضائل القرآن، دمشق، ص۲۳۳.
 ابن‌طاووس، اقبال‌الاعمال‏، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۶۷، ۶۶۸، ۶۹۱، ۷۲۲.
 ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۶۹.
 قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۳، ص۴۳۳.
 «اشتباه‌نويسی و اشتباه‌خوانی قرآن در مساجد؛ چه كسی مسئول است؟»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.
 سید قطب، فی ظلال القرآن، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۴۴.