جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
نویسنده: مبین عبدی، کارشناس ارشد مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا از دانشگاه علامه طباطبایی
ششمین نشست مجمع همکاری کشورهای عربی و روسیه روز چهارشنبه ۲۹ آذر ماه (۲۰ دسامبر) به ریاست وزیر امور خارجه مراکش، ناصر بوریته، و با حضور سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، و وزرای امور خارجه کشورهای عربی در مراکش برگزار شد و در بخشی از بیانیه ادعاهایی بی اساس درباره جزایر سه‌گانه ایرانی تکرار شد.
روسیه در آشکار و برای دومین بار طی چند ماه اخیر، به‌صورت تلویحی با مواضع کشورهای حاشیه خلیج فارس همراهی کرد. این تکرار موضع از چند منظر قابل بررسی است.
روسیه با گسترش همکاری های خود با کشورهای عربی، ارتباطات سیاسی و اقتصادی خود با 20 کشور عربی را تقویت می¬کند، بازار مصرفی با حدود 450 میلیون نفر و افزایش قدرت نرم و نفوذ ژئوپلتیک در منطقه ی خلیج فارس و شمال آفریقا، تقویت وابستگی های متقابل، که قادر است از این موضوع به عنوان اهرم سیاسی و اقتصادی برای پویایی و توسعه سیاست خارجی خود استفاده ¬کند.
همچنین حجم مبادلات سالیانه 20 میلیارد دلاری روسیه با جهان عرب در کنار تجارت 4 میلیارد دلاری سالیانه با ایران دلیل واضحی برای نزدیکی روسیه به دولت های عربی در کشاکش تحریم های بین المللی پس از جنگ اکراین است.
عدم توازن در روابط بین غرب و شرق در سیاست خارجی دولت رئیسی باعث شده است که روس ها نگرانی در خصوص عواقب رفتارهایشان نداشته باشند، لذا می دانند با توجه به تعمیق اختلافات دولت رئیسی و غرب و نبود راهی دیگر برای جمهوری اسلامی جز در همراهی با روسیه، ایران تغییری در رفتار خود نخواهد داشت و به همین دلیل در مدت کوتاهی همراهی خود با بیانیه های واهی علیه تمامیت ارضی جمهوری اسلامی را تکرار کرده است.
تقویت روابط کشورهای عربی با روسیه علاوه بر ایجاد تنفس دیپلماتیک برای روس ها در اوج فشارهای سیاسی بین المللی از سمت غربی ها، دارای نوعی توازن‌گرایی بین شرق و غرب برای کشورهای عربی و همچنین نوعی موازنه‌سازی منطقه‌ای در قبال ایران نیز است. در این موازنه کشورهای عربی در تلاش هستند با گره زدن منافع خود به منافع روس¬ها از اهرم فشارهای بین المللی در جهت تحت تاثیر قرار دادن همه جانبه ایران کمال استفاده را کنند.
همراهی روسیه با دولت های عرب در این مقطع زمانی نتیجه سیاست تک بعدی و عدم حفظ توازن ارتباطات جمهوری اسلامی بین غرب و شرق است.
دولت ها با توجه به اصل خود یاری طبق منافع ملی خود عمل می کنند و هرگز منافع ملی خود را تابع منافع دیگر دولت ها یا منافع جامعه بین المللی نمی کنند. لذا از همین رو باید در ایجاد ارتباط های راهبردی در سیاست خارجی کشور کمال توجه وجود داشته و باید این روابط با طرفین به یک توازن مثبت و تاثیرگذاری برسد که علاوه بر تامین منافع ملی کشور، امکان سوء استفاده به دیگر کشورها در بهره کشی از منافع ملی ایجاد نشود و صرفا با تمایل به یک طرف باعث از بین رفتن جایگاه کشور در ارتباط با طرف دیگر اتفاق نیفتاد.
همچنین به دلیل ژئوپولتیک خاص ایران در منطقه غرب آسیا و تاثیر گذاری جمهوری اسلامی بر محور مقاومت در منطقه و استفاده از چنین عمق نفوذی، باید به فکر ایجاد ظرفیت هایی برای ایجاد رقابت مثبت بین غرب و شرق در ارتباط با ایران بود. از همین روی باید گفت اگر نگاه به شرق صرفا، برای ایجاد رهایی از بن بست های اقتصادی و بدست آوردن منافع تجاری و اقتصادی است؛ در عصر کنونی اقتصاد نه شرقی است و نه غربی بلکه اقتصاد بین المللی و جهانی شده است. به همین دلیل وقتی آمریکا تحریمی علیه ایران وضع می کند اقتصاد جهانی در شرق و غرب به این تحریم ها عمل می کنند و به آن پایبند هستند.
منبع/ دیپلماسی ایرانی