دوشنبه ۱۹ شهريور ۱۴۰۳
هموکروماتوز، اختلالی است که در آن آهن بیش از حد در بدن انباشته میشود. گاهی از این اختلال با عنوان «آهن بیش از حد» هم نام میبرند. به طور معمول، روده مقدار مناسبی از آهن را از غذاهایی که میخوریم جذب میکند. اما در هموکروماتوز، بدن بیش از حد جذب میکند و راهی برای خلاص شدن از شر آن ندارد. بنابراین، بدن آهن اضافی را در مفاصل و اندامهایی مانند کبد، قلب و پانکراس ذخیره میکند و این کار به آنها آسیب میرساند. هموکروماتوز اگر درمان نشود، میتواند باعث توقف عملکرد اعضای بدن شود.
دو نوع از این هموکروماتوز وجود دارد: هموکروماتوز اولیه و هموکروماتوز ثانویه.
هموکروماتوز اولیه، ارثی است. اگر دو ژن از ژنهای ایجادکننده آن را از مادر و پدرتان دریافت کنید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این اختلال خواهید بود.
هموکروماتوز ثانویه به دلیل شرایط دیگری اتفاق میافتد که شامل این موارد است:
افراد سفید پوست اروپای شمالی بیشتر در معرض هموکروماتوز ارثی قرار دارند و مردان، 5 برابر بیشتر از زنان به آن مبتلا میشوند.
بیش از نیمی از افرادی که هموکروماتوز دارند، هیچ علامتی از خود نشان نمیدهند. در مردان، علائم معمولا بین سنین 30 تا 50 سالگی ظاهر میشوند. زنان اغلب تا قبل از 50 سالگی و قبل از یائسگی، علائم این بیماری را نشان نمیدهند که ممکن است به این دلیل باشد که آنها هنگام پریود شدن و زایمان، آهن از دست میدهند.
علائم هموکروماتوز عبارتند از:
اگر مقدار زیادی ویتامین سی، یا غذاهای حاوی ویتامین سی مصرف کنید، میتوانید باعث بدتر شدن هموکروماتوز شوید. دلیل این اتفاق این است که ویتامین سی به بدن کمک میکند آهن را از غذا جذب کند.
گاهی اوقات تا زمانی که مشکلات دیگری به وجود نیاید، هیچ علامتی از هموکروماتوز ایجاد نمیشود. این مشکلات عبارتند از:
تشخیص هموکروماتوز برای پزشک ممکن است مشکل باشد، چون سایر بیماریها هم علائم مشابهی دارند. اگر شرایط زیر را دارید، پزشک برایتان آزمایش تجویز میکند:
راه های دیگری وجود دارد که پزشک میتواند تشخیص دهد که آیا شما هموکروماتوز دارید، یا نه. این راهها عبارتند از:
پزشک در مورد خانواده شما و اینکه آیا کسی هموکروماتوز یا نشانههایی از آن را دارد، یا نه، سئوالاتی را مطرح میکند. ابتلا به مواردی مانند آرتریت و بیماری کبد هم یکی دیگر از سئوالات پزشک است تا مطمئن شود که آیا سابقه ابتلا به هموکروماتوز در خانواده شما وجود دارد که از آن بیاطلاع هستید.
آزمایش ترانسفرین نشان میدهد که چقدر آهن به ترانسفرین، چسبیده است. ترانسفرین، پروتئینی است که آهن را در خون حمل میکند.
پزشک، بدن شما را معاینه خواهد کرد که شامل استفاده از گوشی پزشکی است. پزشک همچنین ممکن است به قسمتهای مختلف بدن شما ضربه بزند.
دو آزمایش میتواند به پزشک سرنخی در مورد هموکروماتوز بدهد: اشباع ترانسفرین و «فریتین سرم».
این آزمایش نشان میدهد که چقدر آهن به ترانسفرین، چسبیده است. ترانسفرین، پروتئینی است که آهن را در خون حمل میکند.
این آزمایش میزان فریتین را اندازهگیری میکند. فریتین، پروتئینی است که آهن را در خون شما ذخیره میکند. اگر هر یک از این موارد نشان دهد نسبت به آنچه نرمال است، آهن بیشتری دارید، پزشک ممکن است آزمایش سومی را برای بررسی اینکه آیا ژن هموکروماتوز دارید، یا نه، تجویز کند.
در بیوپسی کبد، پزشک از یک تکه کوچک از کبد شما نمونه میگیرد. این نمونه در آزمایشگاه بررسی میشود تا مشخص شود که آیا آسیب کبدی وجود دارد یا نه.
در اسکن ام آر آی، از آهنربا و امواج رادیویی برای گرفتن عکس از اندامهای شما استفاده میشود.
اگر هموکروماتوز اولیه داشته باشید، پزشکان با خارج کردن منظم خون از بدن شما، آن را درمان میکنند. این کار، شباهت زیادی به اهدای خون دارد. در این درمان، پزشک یک سوزن را در رگ بازو یا پای شما وارد میکند. خون از طریق سوزن، به لولهای که به یک کیسه متصل است جریان مییابد.
هدف این است که مقداری از خون شما خارج شود تا سطح آهن بدنتان به حالت عادی بازگردد. این درمان ممکن است یک سال یا بیشتر طول بکشد. حذف خون به دو بخش تقسیم می شود: درمان اولیه و درمان نگهدارنده.
در درمان اولیه، شما باید هفتهای یک یا دو بار به مطب پزشک یا بیمارستان مراجعه کنید تا از شما خون بگیرند.
در درمان اولیه، شما باید هفتهای یک یا دو بار به مطب پزشک یا بیمارستان مراجعه کنید تا از شما خون بگیرند.
در درمان نگهداری، هنگامی که سطح آهن خون شما به حالت عادی بازگشت، همچنان باید خونگیری بکنید، اما دیگر نیازی نیست که هر هفته این کار را انجام بدهید.
هموکروماتوز به شرایطی گفته میشود که به دلایل ارثی، آهن بدن شما زیاد است. در این شرایط، پزشک با تجویز آزمایشهایی مانند آزمایش خون، بیوپسی کبد و ام آر آی، به هموکروماتوز پی میبرد. درمان، شامل درمان اولیه و درمان نگهدارنده است که در آن پزشکان از شما خونگیری میکنند.