تفسیر غزل حافظ / بنال بلبل اگر با منت سرِ یاریست

 برای گرفتن فال حافظ و تعبیر و تفسیر آن باید علم و سواد کافی داشت. به همین دلیل تصمیم گرفته‌ایم تا هر روز تفسیری یکی از غزل های حافظ شیرازی را برایتان بگذاریم. امروز ۱۶ مهر غزل شماره ۶۶ می‌پردازیم:

بنال بلبل اگر با منت سرِ یاریست /  که ما دو عاشقِ زاریم و کارِ ما زاریست
 در آن زمین که نسیمی وزد طرۀ دوست / چه جایِ دَم زدنِ نافه های تاتاریست

بیار باده که رنگین کنیم جامۀ زرق / که مستِ جامِ غروریم و نام هوشیاریست
خیالِ زلفِ پختن نه کارِ هر خامیست  / که زیرِ سلسله رفتن طریقِ عیاریست

لطیفه ایست نهانی که عشق از او خیزد / که نامِ آن نه لبِ لعل و خطِ زنگاریست
جمال شخص نه چشم ست و زلف و عارض و خال / هزار نکته در این کار و بارِ دلداریست

قلندرانِ حقیقت به نیم جو نخرند / قبایِ اطلس آن کس که از هنر عاریست
بر آستانِ تو مشکل توان رسید آری / عروج بر فلکِ سروری به دشواریست

سحر کرشمۀ چشمت به خواب می دیدم / زهی مراتبِ خوابی که بِه ز بیداریست
دلش به ناله میازار و ختم کن حافظ / که رستگاریِ جاوید در کم آزاریست

شرح و تفسیر بیت یکم

بنال بلبل اگر با منت سرِ یاریست /  که ما دو عاشقِ زاریم و کارِ ما زاریست

ای بلبل اگر هوای یاری و رفاقت با من داری پس بنال و فریاد کن ، زیرا ما هر دو عاشقیم و ذلیل و کارمان ناله و فغان است . یعنی تو عاشق گُلی و من عاشق جانانم و مقتضای حال عاشق ناله و زاری است پس اگر خیالِ یاری با من داری بیا بنالیم و فریاد و فغان کنیم .

شرح و تفسیر بیت دوم

در آن زمین که نسیمی وزد طرۀ دوست / چه جایِ دَم زدنِ نافه های تاتاریست

در جایی که از طرۀ جانان نسیمی وزد . یعنی بوی طرۀ جانان به مشام برسد . دیگر چه جای تنفس نافه های تاتاری است . یعنی در آن موقع نافه های تاتاری قابل بوییدن نیستند . حاصل کلام اینکه در مقابل بوی طرۀ جانان ، بوی نافه های تاتاری اعتبار ندارد . 

شرح و تفسیر بیت سوم

بیار باده که رنگین کنیم جامۀ زرق / که مستِ جامِ غروریم و نام هوشیاریست

باده بیار که خرقۀ ریا و تزویر را رنگین کنیم . زیرا تا اینکه مستِ بادۀ غروریم اما نام مان به هوشیاری معروف شده . یعنی با وجود این مستی غرور ، نام هوشیاری به خود نسبت دادن مان ناشی از خرقۀ ریا است . پس اکنون باید این خرقۀ ریا را با باده رنگین کنیم تا سبب ازالۀ این دو صفت گردد .

شرح و تفسیر بیت چهارم

خیالِ زلفِ پختن نه کارِ هر خامیست  / که زیرِ سلسله رفتن طریقِ عیاریست

خیال گرفتار شدن به زلف تو کارِ خامان و ناپختگان نیست . زیرا گرفتار زنجیر شدن و به زیر سلسله رفتن کارِ عیاران است نه کارِ احمق ها ، زیرا کسی که احمق و خام باشد خود را به آن ورطه نمی اندازد.

شرح و تفسیر بیت پنجم

لطیفه ایست نهانی که عشق از او خیزد / که نامِ آن نه لبِ لعل و خطِ زنگاریست

لطیفه ، یک حالت نهانی است که عشق از آن خیزد و نامِ آن لطیفۀ شیرین ، لبِ لعل و خط سبز نیست . یعنی آنچه دل عاشق را ربوده و به خود جذب می کند خط و خال و لب لعل نیست .

شرح و تفسیر بیت ششم

جمال شخص نه چشم ست و زلف و عارض و خال / هزار نکته در این کار و بارِ دلداریست

زیبایی انسان منحصر به چشم و زلف و گونه و خال نیست بلکه هزار نکته دقیق در کارِ عشق و دلداری وجود دارد .

شرح و تفسیر بیت هفتم

قلندرانِ حقیقت به نیم جو نخرند / قبایِ اطلس آن کس که از هنر عاریست

مجردان حقیقت یعنی اهل الله به نیم جو نخرند . قبای اطلس آن کس را که از هنر عاری است . یعنی خالی از هنر است . حاصل سخن : اهل معرفت ، بی معرفتان را به هیچ نخرند . یعنی اعتنا نکنند اگر چه با لباس های فاخر متجلی و متزین باشند .

شرح و تفسیر بیت هشتم

بر آستانِ تو مشکل توان رسید آری / عروج بر فلکِ سروری به دشواریست

رسیدن به آستان تو مشکل به نظر می رسد . بلی ، عروج به فلکِ سروری سخت است . یعنی وصول به مقام کبرا و عظما مشکل است . و برای هر کس مقدور نیست . 

شرح و تفسیر بیت نهم

سحر کرشمۀ چشمت به خواب می دیدم / زهی مراتبِ خوابی که بِه ز بیداریست

هنگام سحر اشارۀ وصل جانان را در خواب دیدم . چه خوش است مراتب خوابی که بهتر از بیداری است . یعنی خوابی که در آن اشاره به وصال باشد بهتر از بیداری است که در آن ایماء و اشارۀ به وصل نباشد.

شرح و تفسیر بیت دهم

دلش به ناله میازار و ختم کن حافظ / که رستگاریِ جاوید در کم آزاریست

ای حافظ ، دلش را با ناله میازار و ختم کن ناله را . زیرا صلاحِ ابدی کُلاََ در ترک آزار است . یعنی فلاح و نجات ابدی در این است که هیچ کس را اذیت و آزار نرسانی و علی الخصوص جانان را.

21111ش