تفسیر غزل حافظ / مرحبا ای پیک مشتاقان بده پیغامِ دوست

برای گرفتن فال حافظ و تعبیر و تفسیر آن باید علم و سواد کافی داشت. به همین دلیل تصمیم گرفته‌ایم تا هر روز تفسیری یکی از غزل های حافظ شیرازی را برایتان بگذاریم. امروز ۶ مهر غزل شماره ۶۲ می‌پردازیم:

مرحبا ای پیک مشتاقان بده پیغامِ دوست / تا کنم جان از سرِ رغبت فدای نامِ دوست
واله و شیداست دائم همچو بلبل در قفس /  طوطیِ طبعم ز عشقِ شکّر و بادامِ دوست

زلفِ او دامست و خالش دانۀ آن دام و من / بر امیدِ دانه ای افتاده ام در دامِ دوست
سر ز مستی بر نگیرد تا به صبحِ روزِ حشر / هر که چون من در ازل یک جرعه خورد از جامِ دوست

بس نگویم شمه ای از شرحِ شوقِ خود از آنک / دردِ سر باشد نمودن بیش از این ابرامِ دوست
 گر دهد دستم کشم در دیده همچون توتیا / خاکِ راهی کآن مشرف گردد از اقدام دوست

میل من سوی وصال و قصد او سوی فراق / ترکِ کامِ خود گرفتم تا برآید کامِ دوست
حافظ اندر دردِ میسوز و بی درمان بساز / زآنکه درمانی ندارد دردِ بی آرامِ دوست

شرح و تفسیر غزل شماره ۶۲ دیوان حافظ شیرازی

شرح و تفسیر بیت یکم

مرحبا ای پیک مشتاقان بده پیغامِ دوست / تا کنم جان از سرِ رغبت فدای نامِ دوست

ای پیک عاشقان مشتاق ، مرحبا ، خبر دوست را بده تا از سرِ علاقه جانم را فدای نامِ دوست نمایم . یعنی به محضِ شنیدن نامِ مبارکش ، بی اختیار جان و دل را نثارِ نامِ شریفِ جانان نمایم . [ پیک مشتاقان = ممکن است مراد «صبا» یا خودِ «پیک جانان» باشد / رغبت = میل ]

شرح و تفسیر بیت دوم

واله و شیداست دائم همچو بلبل در قفس /  طوطیِ طبعم ز عشقِ شکّر و بادامِ دوست

طوطیِ طبع من مانند بلبل در قفس واله و شیدا است از شکر و بادام دوست . یعنی از لب و دهان و چشم دوست ، جون غذای طوطی شکر و بادام می باشد . به همین مناسبت اینها را با طوطی جمع کرده . [ واله = حیران ، شیدا ، دیوانه / قفس = محل حبسِ پرنده / معمولا شعرا بادام را به چشم تشبیه می کنند ]

شرح و تفسیر بیت سوم

زلفِ او دامست و خالش دانۀ آن دام و من / بر امیدِ دانه ای افتاده ام در دامِ دوست

زلف آن جانان دام است و خالش دانۀ دام و من به امید یک دانه به دام دوست افتاده ام .

شرح و تفسیر بیت چهارم

سر ز مستی بر نگیرد تا به صبحِ روزِ حشر / هر که چون من در ازل یک جرعه خورد از جامِ دوست

هر کس چون من در ازل از جام دوست یک جرعه نوشید ، از مستی تا صبح قیامت سر بلند نکند . یعنی آنکه وجودش در ازل با شراب عشق و محبت سرشته شد . تا صبح روزِ حشر مستِ شراب عشق است . [ بر نگیرد = بلند نکند / جرعه = آن مقدار شراب و یا شربتی که بعد از خوردن در تهِ ظرف یا قدح می ماند ]

شرح و تفسیر بیت پنجم

بس نگویم شمه ای از شرحِ شوقِ خود از آنک / دردِ سر باشد نمودن بیش از این ابرامِ دوست

من از شرح شوق خود به جانان شمه ای گفتم ، زیرا شرح بیش از یک شمه باعث ابرام و دردسر دوست است . یعنی اظهار محبت برای نمودن شوق و اشتیاق خود نسبت به جانان کافی است زیرا محابیب از این نوع کارها خیلی زود متأثر می شوند . حاصل کلام : در شرح شوق و اشتیاق نوعاََ مدح لازم می شود و این هم ناخوشایند است از هر کسی که دیده شود . خصوصاََ از عاشق نسبت به معشوق خود. [ شمه = در لغت به معنی بو است ولی در اینجا مراد یک جزء می باشد / ابرام = در لغت به معنی محکم کردن است ولی در اینجا مراد تکلیف است ]

شرح و تفسیر بیت ششم

گر دهد دستم کشم در دیده همچون توتیا / خاکِ راهی کآن مشرف گردد از اقدام دوست

اگر دستم دهد چون توتیا به چشم می کشم آن خاکی را که زیر پاشنه های دوست مشرف شده است . یعنی اگر خاک زیر پای دوست برایم میسر شود و به دستم رسد چون توتیا آن را به چشمم می کشم . [ توتیا = از مواد معدنی است که چون سُرمه به چشم می کشند / قدم = در لغت به معنی پاشنه است اما مردم آن را به معنای پا استعمال می کنند ]

شرح و تفسیر بیت هفتم

میل من سوی وصال و قصد او سوی فراق / ترکِ کامِ خود گرفتم تا برآید کامِ دوست

من مرادم وصال جانان است اما جانان قصدِ فراق دارد . با این وصف من ، مراد خود را ترک کردم تا مراد دوست حاصل شود . یعنی مقصود او که فراق و هجران است . من هم دلخواه او را اختیار کردم.

شرح و تفسیر بیت هشتم

حافظ اندر دردِ میسوز و بی درمان بساز / زآنکه درمانی ندارد دردِ بی آرامِ دوست

ای حافظ، در درد و الم جانان بسوز و با بی درمانی در دردت بساز . و از این وضع که دردت درمان ندارد راضی و قانع باش ، زیرا دردِ بی آرامِ دوست درمان ندارد . بساز = قانع و راضی باش / بی آرام = چیزی که لحظه ای راحتی ندهد ]

21111/ش