جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
برای گرفتن فال حافظ و تعبیر و تفسیر آن باید علم و سواد کافی داشت. به همین دلیل تصمیم گرفته‌ایم تا هر روز تفسیری یکی از غزل های حافظ شیرازی را برایتان بگذاریم. امروز ۸ شهریور غزل شماره ۴۵ می‌پردازیم:
در این زمانه رفیقی که خالی از خلل است / صراحیِ میِ ناب و سفینۀ غزل است
جریده رو که گذرگاهِ عافیت تنگ است/ پیاله گیر که عُمرِ عزیز بی بدل است
نه من ز بی عملی در این جهان ملولم و بس / ملالتِ عُلما هم ز علمِ بی عمل است
به چشمِ عقل در این رهگُذرِ پُر آشوب / جهان و کارِ جهان بی ثبات و بی محل است
بگیر طرۀ مَه چهره ای و قصه مخوان / که سعد و نحس ز تأثیرِ زهره و زحل است
دلم امید فراوان به وصلِ روی تو داشت / ولی اجل به رهِ عُمر رهزنِ امل است
به هیچ دور نخواهند یافت هشیارش / چنین که حافظ ما مستِ بادۀ ازل است
شرح و تفسیر بیت یکم
در این زمانه رفیقی که خالی از خلل است / صراحیِ میِ ناب و سفینۀ غزل است
در این زمانه رفیقی که خالی از هر گونه فساد بوده و بی ضرر باشد عبارت از یک صراحی شراب صاف و یک دفتر غزل یعنی دیوان غزل است . [ خلل = پیدا شدن فساد / ناب = خالص / سفینه = در لغت عرب یعنی کشتی و در اصطلاح عجم مجموعه ای است به صورت دفتر البته دفتری که شیرازه اش در امتداد عرض قرار گرفته باشد ]
شرح و تفسیر بیت دوم
جریده رو که گذرگاهِ عافیت تنگ است/ پیاله گیر که عُمرِ عزیز بی بدل است
مجرد باش که گذرگاه عافیت تنگ است . یعنی طریق زهد و تقوی اقتضای طریقِ تحرّد می کند زیرا با آلایش دنیا نمی توان این راه را طی کرد . پیاله گیر ، یعنی باده نوش کن که عمر عزیز بی بدل است. حاصل کلام : عمری که یک بار گذشت دیگر به دست نمی آید پس باید نقداََ زندگی با عیش و نوش بگذرد . [ جریده = در اینجا یعنی بری بودن از علایق و عوایق / گذرگاه = جای گذشتن ، معبر / عافیت = در اصل به معنی دفع بلا کردن خداوند از بنده اش ولی در اصطلاح یعنی تقوی و پرهیزکاری ]
شرح و تفسیر بیت سوم
نه من ز بی عملی در این جهان ملولم و بس / ملالتِ عُلما هم ز علمِ بی عمل است
در دنیا از بی عملی تنها من ملول و مضطرب نیستم . بلکه ملالت علما هم از علم بی عمل است . یعنی من نیستم که از قلّتِ عمل غصه می خورم . علما هم به واسطۀ قلّتِ عمل مضطرب حال و شکسته بال اند.
شرح و تفسیر بیت چهارم
به چشمِ عقل در این رهگُذرِ پُر آشوب / جهان و کارِ جهان بی ثبات و بی محل است
در این رهگذر پر غوغا در چشم عاقل و عارف تمام امور مربوط و متعلق به جهان بی ثبات و بی اعتبار است . یعنی اگر با نظر عبرت بنگری ، دنیا و مافیها هیچ ارزش ندارد زیرا فانی و سریع الزوال است. [ رهگذر = مسیر یا راه / پر آشوب = پر غوغا و فتنه / بی محل = بی اعتبار ]
شرح و تفسیر بیت پنجم
بگیر طرۀ مَه چهره ای و قصه مخوان / که سعد و نحس ز تأثیرِ زهره و زحل است
طرۀ مه پیکری را بگیر یعنی به یک معشوقۀ زیبا تعلق خاطر پیدا کن و او را وسیلۀ آرامشِ خاطرت قرار بده . نه از نجوم بحث کن و نه به قصه گویی بپرداز . که سعد و نحسِ عالَم از تاثیر زهره و زحل است . یعنی این بحث ها برایت فایده ندارد . زیرا مؤثر حقیقی خداوند می باشد . اگر بر فرض اینها هم تأثیر داشته باشد . باز به امرِ حق تعالی است . [ چهره = صورت و رو / سعد و نحس = از سیارات سبعه به دوتایش سعدان و به دوتایش نحسان گویند. مشتری و زهره ، سعدان هستند که مشتری سعد اکبر و زهره سعد اصغر است . و زحل و مریخ نحسانند که به زحل نحس اکبر و به مریخ نحس اصغر گویند ]
شرح و تفسیر بیت ششم
دلم امید فراوان به وصلِ روی تو داشت / ولی اجل به رهِ عُمر رهزنِ امل است
دلم به وصل روی تو خیلی امیدها داشت یعنی خیلی امیدوار بود. اما در طریق عمر، اجل حرامی امل است. یعنی خاطرم خیلی امیدوار به وصلِ تو بود اما اجل امیدها را افنا می کند و مانع وجود پیدا کردن آن ها می شود. یعنی با کشتن صاحب آرزو و یا آرزومند ، امیدها باطل می شود. [ فراوان = زیاد / رهزن = یعنی کسی که راه می زند ، حرامی / امل = امید ]
شرح و تفسیر بیت هفتم
به هیچ دور نخواهند یافت هشیارش / چنین که حافظ ما مستِ بادۀ ازل است
در هیچ زمانی او را هوشیار نیافته اند و نخواهند یافت زیرا حافظِ ما مستِ بادۀ ازل است . یعنی کیفیت بادۀ عشق حافظ ذاتی است و عارضی نیست که گاه باشد و گاه نباشد . پس حافظ همیشه مستِ بادۀ ازلی است . حاصل کلام : کسی که با سکر عشق در سکران باشد صحو و هشیاری به او دست نمی دهد بلکه دائماََ در سکران می باشد . [ دور = در اینجا یعنی زمان ]