جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
نویسنده: مریم وریج کاظمی
ایران یکی از آسیب پذیرترین کشورهای جهان در برابر تغییرات اقلیمی است.بیشترین تاثیر پیامد تغییرات اقلیمی در ایران بر منابع آبی و محصولات کشاورزی متمرکز است.تغییرات دمایی موجب اخلال در فعالیت بخش کشاورزی به عنوان ستون اصلی اقتصاد کشور می شود و این بحران شرایط را برای افزایش ناامنی غذایی و به تبع آن شکل گیری نارضایتی های جمعی هموار می سازد. بدین ترتیب تغییرات اقلیمی با خشکسالی های مکرر در نواحی مختلف ایران باعث کاهش بارش و حجم روان ابها و استفاده بیش از حد سفره های آب زیرزمینی و درنهایت کاهش راندمان بخش زراعی ایران می شود.
با توجه به اینکه بخش گسترده ای از اراضی کشاورزی و باغی کشور درحوضه های آبریز که مستقیما متاثر از تغییرات محسوس آب و هوایی است، قرار دارند بی شک شاهد افزایش تنش و درگیری بر سر منابع آبی و زمین های مستعد کشاورزی خواهیم بود. همچنین با کاهش سطح زیرکشت در حوضه های آبریز با قیمت بالای محصولات کشاورزی و واردات تولیدات کشاورزی مواجه می شویم که این موضوع بار مضاعفی را بر کشور تحمیل خواهد کرد و امنیت ایران را تحت تاثیر قرار می دهد. چراکه تمامی شش حوضه آبریز باز و بسته اصلی به عنوان نبض اقتصادی ایران که به شدت تحت تاثیر تغییرات دمای و سایر مخاطرات آب و هوایی قراردارند به مثابه کانون های بی ثبات عمل می نمایند که محیطی مساعد را برای اعمال فشار بر حکومت مرکزی توسط شبکه های از منتقدین به سیاست گذاری اقتصادی و زیست محیطی به وجود می آورد.
این وضعیت در تلفیق با آسیب‌پذیری‌های ناشی از نرخ بالای فقر در طبقه کارگر و کشاورز، بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی، زیرساخت های ناکافی، شور شدن خاک، روند به رشد مهاجرین اقلیمی، از دست دادن تنوع زیستی، تخریب محیط زیست حوضه های آبریز، رشد حاشیه نشینی و.. تهدیدات امنیتی را گسترش خواهد داد.
ضمن اینکه با تشدید مهاجرت و خالی شدن اغلب روستاها و شهرهای کوچک شرایط برای گسترش زاغه نشینی در حواشی شهرهای بزرگ مهیا می شود وضعیتی که به بروز فقر و ناهنجاری های اجتماعی می انجامد. نابرابری های اقتصادی در ایران همواره به عنوان عوامل تحریک کننده برای اعمال خشونت آمیز و فعالیت های تروریستی معرفی شده است و با توجه به پژوهش های صورت گرفته در حوضه های آبریز کشور کاهش راندمان تولیدات زراعی-دامی در تمام آنها پیش بینی می شود که این امر با ایجاد خسارات شدید زیست محیطی به نارضایتی گسترده کمک فراوانی خواهد کرد.
از آنجا که امنیت ملی هر کشور در امنیت آب-غذا و انرژی خلاصه می شود با تشدید پیامدهای تغییرات اقلیمی بخصوص در نواحی مرزی که هم از زیرساخت های قوی اقتصادی برخوردار نیستند و هم اینکه به منابع مشترک که در دو سوی مرز قرار گرفته وابسته اند، درگیری ها بر سر منابع طبیعی می تواند به درگیری های قومی ختم شود و خشونت های ناشی از آن در مقیاس محدود به ظهور نهادها و گروه های با ایدئولوژی و یا استراتژی‌های متفاوت از دولت مرکزی بیانجامد که همسو با منافع کشورهای همسایه قرار گیرند و علاوه بر اینکه شرایط را برای برقراری نژادپرستی محیطی هموار می سازد به عنوان یک سلاح کارآمد می تواند در خدمت فعالیت های فراقانونی نیروی های واگرا قرار گیرد.
از آنجا که شکل گیری تروریسم زیست محیطی و درگیری بر سر منابع طبیعی به از بین رفتن ذخایر آبی و اراضی حاصلخیز کشاورزی مرتبط است لذا ضمن سازگاری با تغییرات اقلیمی ضروری است راه حل های کوتاه مدت و بلند مدت برای کاهش آسیب پذیری از مخاطرات آب و هوایی تدوین شود./اطلاعات