اهمیت یاد پدر و مادر در نماز های یومیه!

به گزارش صدآنلاین، از سفارش‏هاى خداوند به انسان شکرگزارى در برابر پدر و مادر است که در ردیف سپاس‏گزارى در برابر نعمت‏هاى پروردگار قرار گرفته است. حق تعالى مى ‏فرماید:

وَ وَصَّیْنَا الْإِنسنَ بِوَ لِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى‏ وَهْنٍ وَ فِصلُهُ فِى عَامَیْنِ أَنِ اشْکُرْ لِى وَ لِوَ لِدَیْکَ إِلَىَّ الْمَصِیرُ» «۱»

و انسان را درباره پدر و مادرش سفارش کردیم، مادرش به او حامله شد [در حالى که‏] سستى به روى سستى [به او دست مى ‏داد] و باز گرفتنش [از شیر] در دو سال است [و سفارش کردیم‏] که براى من و پدر و مادرت سپاس گزارى کن؛ بازگشت [همه‏] فقط به سوى من است .

با این که نعمت خدا بیش از آن است که قابل شمارش و حد باشد ولى این آیه دلیل بر عمق وسعت حقوق پدر و مادر است.

کوتاهى در اداى تکلیف در حق این دو وجود مبارک، خطایى نابخشودنى است.

فرزند باید در زمان حیات آن دو از اطاعتشان بهره ببرد تا موجب آرامش و آسایش روحى آنها شود و در زمان مرگشان براى جبران گذشته ‏ها تا حد امکان دعا کند و در نماز و عبادت آمرزش بطلبد و از خدا بخواهد که آنچه را از حقوق آنها ضایع کرده یا به آنان بدى روا داشته، اسباب گذشت و بلندى درجات و فزونى حسنات براى آنها قرار دهد تا خداوند به دعاى فرزند، عفو و غفران را شامل حال آنان کند.

به هر حال دعا براى والدین، گذشته از آن که وظیفه فرزند است عبادتى برتر و اطاعتى بزرگ در نزد پروردگار است.

امام رضا علیه السلام به ابى شعیب خراسانى فرمود:

کجا سکونت کرده‏اى؟ گفتم: کوفه، فرمود: همانا مسجد کوفه خانه نوح است. هر مردى که صد بار وارد آن شود، خداوند صد گناه او را ببخشد؛ زیرا که نوح علیه السلام در آن چنین دعا کرد:

رَّبّ اغْفِرْ لِى وَ لِوَ لِدَىَّ وَ لِمَن دَخَلَ بَیْتِىَ مُۆْمِنًا وَلِلْمُۆْمِنِینَ وَ الْمُۆْمِنتِ» «۲»

پروردگارا! مرا و پدر و مادرم را و هر کس که با ایمان به خانه‏ام درآید و همه مردان و زنان با ایمان را بیامرز .

«یکى به نزدیک رسول صلى الله علیه و آله آمد و گفت: مرا پدر و مادر مرده‏اند، چه حق مانده است ایشان را بر من تا بگذارم؟ گفت: برایشان نماز کنى و آمرزش خواهى و عهد وصیت ایشان بجاى آرى و دوستان ایشان را گرامى دارى، و خویشاندان ایشان را نیکو دارى و گفت: حق مادر دو چند حق پدر است»

گفتم: مقصودتان از والدین در دعا چه کسانى هستند؟ فرمود: آدم و حوا. «۳» آخرین مطلبى که قرآن کریم از سرگذشت ابراهیم علیه السلام بازگو مى‏ کند، این که او در برخى سفرهایش در مکه از خداوند، هفت درخواست داشته است:

امنیّت مکه، دور ماندن از بت پرستى، توجه قلوب و افکار مۆمنان نسبت به فرزندان و مکتب او، بهره‏ مند شدن ذریّه او از ثمرات، توفیق اقامه نماز، قبول شدن‏ دعاها و آخرین دعایش این است:

رَبَّنَا اغْفِرْ لِى وَ لِوَ لِدَىَّ وَلِلْمُۆْمِنِینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسَابُ» «۴»

پروردگارا! روزى که حساب برپا مى‏شود، مرا و پدر و مادرم و مۆمنان را بیامرز .

بنابراین در دعا، بستگان و نسل قبل انسان، باید مقدم و محترم یاد شوند. طلب مغفرت براى والدین در آیات و روایات به جهت کوتاهى آنان است. یعنى چنانچه انسان تقصیرى در اداى وظایف از سوى پدر و مادر مشاهده کرد. آنان را عفو کند و از جانب خدا براى والدین خود رحمت و بخشش بخرد و تا مى‏ تواند با گمان نیک به آنان نظر کند.

کوتاهى و کم لطفى آنان را، بر قصد و تقصیر عمدى نگذارد، بلکه چنین تصوّر کند که توان فکرى یا عملى آنها بیش از این نبوده است. از این رو باید در برابر زحمت‏ها و رنج‏هاى فراوان که پدر و مادر متحمل شده‏اند و از خوشى‏ ها و لذت‏هایى که محروم شده ‏اند، از درگاه حق طلب آمرزش و رحمت براى آنان نمود. معمر بن خلّاد گفت: به امام رضا علیه السلام عرض کردم:

هر گاه پدر و مادرم مذهب حق را نشناسد دعایشان کنم؟

حضرت فرمود: براى آنها دعا کن و از جانب آنها صدقه بده و اگر زنده باشند و مذهب حق را نشناسند با آنها مدارا کن؛ زیرا رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: خدا مرا به رحمت فرستاده، نه نافرمانى و نامهربانى. «۵»

بنابراین دعا و مناجات و طلب مغفرت براى پدر و مادر، توفیق معنوى و ذخیره آخرتى براى هر انسان است که بسیارى از این راه به درجات بالاتر رسیده ‏اند.

به امام رضا علیه السلام عرض کردم:

هر گاه پدر و مادرم مذهب حق را نشناسد دعایشان کنم؟

حضرت فرمود: براى آنها دعا کن و از جانب آنها صدقه بده و اگر زنده باشند و مذهب حق را نشناسند با آنها مدارا کن؛ زیرا رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

خدا مرا به رحمت فرستاده، نه نافرمانى و نامهربانى در روایت است که شخصى به امام صادق علیه السلام عرض کرد: پدرم بسیار کهن سال و ناتوان شده است و ما او را براى برآوردن نیازهایش به دوش مى ‏گیریم.

امام صادق علیه السلام فرمود: اگر توانستى چنین کن و لقمه غذا را با دست خود به او بده که فرداى قیامت سپر و نگهبان تو خواهد بود. «۶»

محمّد غزّالى در باب حقوق، حق پدر و مادر را چنین وصف مى‏کند: «یکى به نزدیک رسول صلى الله علیه و آله آمد و گفت: مرا پدر و مادر مرده‏اند، چه حق مانده است ایشان را بر من تا بگذارم؟

گفت: برایشان نماز کنى و آمرزش خواهى و عهد وصیت ایشان بجاى آرى و دوستان ایشان را گرامى دارى، و خویشاوندان ایشان را نیکو دارى و گفت: حق مادر دو چند حق پدر است.» «۷»

زراره از امام باقر علیه السلام نقل مى‏ کند که حضرت فرمود: تَقُولُ: فى‏ قُنُوتِ الْفَرِیضَهِ فِى الأَیَّامِ کُلِّها إِلَّا فِى الْجُمُعَهِ: «الَّلهُمَّ إِنِّى أَسْالُکَ لى‏ وَ لِوالِدَىَّ وَ لِوُلْدى‏ وَ أَهْلِ بَیْتى‏ وَ إِخْوانى‏ فِیکَ، الْیَقینَ وَ الْعَفْوَ وَ الْمُعافاهَ وَ الرَّحْمَهَ وَ الْعافِیَهَ فِى الدُّنْیا وَ الْآخِرَهِ … «۸»

مى‏ گویى در دعاى دستِ نمازهاى واجب، در همه روزها مگر در جمعه: خدایا! از تو براى خودم و پدر و مادرم و خانواده‏ام و برادران ایمانیم، باور استوار، بخشایش، آسایش و دلسوزى و مهربانى و سلامتى در دنیا و آخرت طلب مى‏ نمایم .

پی نوشت ها:

(۱)- لقمان (۳۱): ۱۴.

(۲)- نوح (۷۱): ۲۸.

(۳)- بحار الأنوار: ۹۷/ ۲۶۱، باب ۳، حدیث ۱۴؛ فرحه الغرى: ۱۰۴، باب ۸.

(۴)- ابراهیم (۱۴): ۴۱.

(۵)- الکافى: ۲/ ۱۵۹، حدیث ۸؛ بحار الأنوار: ۷۱/ ۴۷، باب ۲، حدیث ۸.

(۶)- الکافى: ۲/ ۱۶۲، حدیث ۱۳؛ بحار الأنوار: ۷۱/ ۵۶، باب ۲، حدیث ۱۳.

(۷)- کیمیاى سعادت: ۳۳۸، رکن دوم، اصل پنجم، باب سوم.

(۸)- بحار الأنوار: ۸۲/ ۲۰۹، باب ۳۲، حدیث ۲۷؛ من لایحضره الفقیه: ۱/ ۳۱۸، باب ۷، حدیث ۹۴۴.