۷ شرط طلایی برای قبولی اعمال در اسلام/ از نیت تا ولایت

به گزارش صد آنلاین، در این مطلب به بررسی شروط اساسی قبولی اعمال در اسلام، شامل ایمان، اخلاص، پیروی از سنت پیامبر (ص)، ولایت اهل بیت (ع) (در مذهب تشیع)، تقوا، ادای حقوق دیگران و طهارت، پرداخته شده و تأکید شده است که پذیرش عبادات نیازمند تحقق این ابعاد گوناگون بندگی است.

انسان فطرتاً به دنبال آن است که تلاش‌ها و اعمال پذیرش و قدردانی قرار گیرد، به ویژه این اعمال، عبادات و بندگی در پیشگاه خداوند متعال باشد. اما آیا هر عمل نیک و هر عبادتی به خودی خود مورد قبول درگاه الهی واقع می‌شود؟ پاسخ منفی است. در آموزه‌های اسلامی، برای پذیرش اعمال شرایطی اساسی بیان شده است که بدون انجام آن‌ها، تلاش‌های انسان هر چند بزرگ و پر زحمت باشد، ثمری نخواهد داشت.

شرط قبولی اعمال 
ایمان: اولین و اساسی ترین شرط

اولین و بنیادی‌ترین شرط قبولی هر عمل، داشتن ایمان به خداوند یگانه، پیامبران او، کتاب‌های آسمانی و روز جزا است. ایمانی که از عمق جان برآمده و در کردار و رفتار انسان تجلی است. قرآن کریم در آیات متعددی، ایمان را پیش‌شرط پذیرش اعمال صالح دانسته است:

«مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَٰئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ نَقِيرًا» (نساء: ۱۲۴)
«و هر کس از مردان یا زنان کار شایسته کند و مؤمن باشد، آنها داخل بهشت ​​می‌شوند و به قدر هسته خرمایی ستم نخواهند دید.»
اعمال کافران و کسانی که به خدا و روز امت ایمان ندارند، هرگز مورد قبول واقع نخواهد شد، چرا که اساس بندگی و اطاعت الهی، ایمان است.

اخلاص: روح و جوهره عمل

شرط مهم دیگر برای قبولی اعمال، اخلاص است. اخلاص به معنای خالص گرداندن عمل برای خداوند متعال و دوری از ریا، خودنمایی و انگیزه های غیر الهی است. عملی که با انگیزه جلب رضایت مردم، کسب شهرت یا دنیوی انجام شود، در پیشگاه خداوند ارزشی نخواهد داشت.

قرآن کریم در این باره می‌فرماید: « وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفَاءَ وَیُقِیمُوا الصَّلاَّاؤَّةَ وَیُ. وَذَٰلِکَ دِینُ الْقَیِّمَةِ»(بینه: ۵)
«و فرمان نیافتند جز اینکه خدا را بپرستند در حالی که دین خود را برای او خالص کرده و از هر گونه شرکی روی گردانیده باشند و نماز را برپا دارند و زکات را بپردازند. و این دین استوار است.»
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «إنَّما الأعمالُ بالنِّیَّاتِ ».

پیروی از سنت پیامبر (ص): راه و روش صحیح بندگی

برای آن عبادات و اعمال ما مورد قبول واقع شوند، لازم است که مطابق سنت و روش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) انجام گیرند. بدعت‌گذاری در دین و انجام عبادات به شیوه‌هایی که در شرع وارد نشده است، باعث عدم قبولی اعمال می‌شود.

خداوند متعال می‌فرماید: «قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ» (آل عمران: ۳۱)2
«بگو: اگر خدا دوست دارید، از من پیروی کنید تا خدا را دوست بدارد و گناهانتان را ببخشید. و خدا آمرزنده مهربان است.»
این آیه به روشنی نشان می دهد که محبت الهی و آمرزش گناهان در گرو پیروی از سنت پیامبر (ص) است.

ولایت اهل بیت (ع): شرط کمال و قبولی برخی اعمال
در مذهب تشیع، ولایت اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) شرط کمال و قبولی برخی از اعمال، به ویژه عبادات مرتبط با امامت و رهبری دینی، شمرده می‌شود. پذیرش ولایت ائمه (ع) به معنای اطاعت از دستورات الهی از طریق جانشینان بر حق پیامبر (ص) است.

در روایات متعددی بر اهمیت ولایت اهل بیت (ع) در قبولی اعمال شده است. به عنوان مثال، امام باقر (علیه السلام) فرمود: «مَنْ دَانَ اللَّهَ بِعِبَادَةٍ یُجْهِدُ فِیهَا نَفْسَهُ وَ لا إِمَامَ لَهُ مِنَ اللَّهِ فَسَعُهِدُ فِیهَا نَفْسَهُ وَ لا إِمَامَ لَهُ مِنَ اللَّهِ فَسَعُهِ » خدا را با عبادتی بپرستد که در آن خود را به زحمت می اندازد، در حالی که امامی از سوی خدا برای او نباشد، تلاشش پذیرفته نیست.)

تقوا: پرهیز از گناه و انجام واجبات

تقوا به معنای پرهیز از گناهان و انجام واجبات الهی، از دیگر شروط قبولی اعمال است. کسی که مرتکب معاصی می‌شود و از دستورات الهی سرپیچی می‌کند، چگونه می‌توان انتظار قبولی عبادات خود را داشت؟

خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ» (مائده: ۲۷)
«خداوند فقط از پرهیزگاران می‌پذیرد.»
تقوا، عاملی است که باعث پاکی قلب و صفای روح می‌شود و زمینه را برای پذیرش اعمال می‌کند.

ادای حقوق دیگران: شرط قبولی عبادات اجتماعی

قبولی عبادات اجتماعی مانند زکات، خمس و انفاق، مشروط به حقوق دیگران و رعایت عدالت اجتماعی است. کسی که از مال خود زکات نمی‌دهد یا به نیازمندان کمک نمی‌کند، عبادت مالی او را قبول نمی‌کند. همچنین، ظلم و ستم به دیگران و پایمال کردن حقوق آن‌ها، مانع از پذیرش سایر عبادات نیز می‌شود.
طهارت: پاکیزگی ظاهری و باطنی

طهارت به معنای پاکیزگی ظاهری از نجاست و همچنین پاکی باطنی از رذائل اخلاقی و نیات ناپاک، از جمله شرایط مقدماتی برخی عبادات مانند نماز است. روح عبادت در فضای پاک و با قلبی پاکیزه بهتر به پرواز درمی‌آید.