علائم و عوامل خطر زایمان زودرس را بدانید

به گزارش صد آنلاین، زایمان زودرس زمانی اتفاق می‌افتد که نوزاد قبل از هفته ۳۷ بارداری متولد شود. این نوع زایمان می‌تواند با عوارض جدی برای نوزاد همراه باشد، از جمله نارسایی ریه‌ها، ضعف سیستم ایمنی، مشکلات عصبی و ناتوانی در تنظیم دمای بدن . شناسایی به‌موقع علائم و عوامل خطر می‌تواند به پیشگیری یا کاهش عوارض کمک کند.

۱. علائم شایع زایمان زودرس 

الف. انقباضات رحمی

• تکرار و منظمیت:
  انقباضاتی که هر ۱۰ دقیقه یکبار یا بیشتر اتفاق بیفتند، حتی اگر بدون درد باشند.
• تغییر با فعالیت:
  در صورتی که انقباضات با استراحت کاهش نکنند، نشانه هشداردهنده است.

ب. احساس فشار در لگن یا تغییرات در واژن

• سنگینی در لگن:
  احساسی شبیه به فشار وزن زیاد در ناحیه لگن.
• تغییر در ترشحات واژنی:
  داشتن ترشحات خونی، آبکی یا شبیه مخاط (مخاط قهوه‌ای یا خونی).

ج. دردهای شکمی یا کمردرد

• درد پشت یا شکم:
  درد خفیف یا شدید در قسمت پایین شکم یا کمر که ممکن است با انقباضات همراه باشد.
• گرفتگی عضلانی:
  شبیه به دردهای قاعدگی، اما مداوم‌تر.

د. پارگی زودهنگام کیسه آب

• تغییر در ترشحات:
  ترشح آبکی غیرعادی از واژن که ممکن است به صورت ناگهانی (چکه‌ای) یا تدریجی باشد.
• بافت ترشح:
  مایع آمنیوتیک معمولاً بی‌رنگ و بی‌بو است، اما ممکن است دارای مقدار کمی خون باشد.

ه. تغییر در فعالیت جنین

• کاهش حرکات جنین:
  اگر حرکات جنین به طور ناگهانی کم شوند، نشانه احتمالی استرس جنین است.

۲. عوامل خطرزا 

الف. عوامل زیستی و پزشکی

• بارداری چندقلویی (مثل دوقلوها):
  فشار بیشتر بر رحم باعث افزایش خطر زایمان زودرس می‌شود.
• نارسایی دهانه رحم:
  ضعف دهانه رحم که ممکن است در دوران بارداری باعث باز شدن آن شود.
• عفونت‌های رحمی یا ادراری:
  مثل عفونت ادراری، واژنی یا التهاب لگنی.
• اختلالات ساختاری رحم:
  مثل دیواره‌بندی رحمی یا تومورهای رحمی.
• بیماری‌های زمینه‌ای:
  • دیابت بارداری
  • فشار خون بالا (فشار خون اولیه یا پره‌اکلامپسی)
  • بیماری‌های خودایمنی (مثل لوپوس)

ب. عوامل محیطی و سبک زندگی

• استعمال سیگار، مواد مخدر یا الکل:
  این مواد باعث افزایش انقباضات و کاهش اکسیژن جنین می‌شوند.
• کم‌آبی یا سوءتغذیه:
  کمبود مواد مغذی (مانند فولات، آهن) باعث تضعیف رحم می‌شود.
• استرس شدید یا اضطراب مزمن:
  افزایش هورمون استرس مانند کورتیزول می‌تواند منجر به انقباضات رحمی شود.
• فاصله کم بین بارداری‌ها:
  بارداری دوباره کمتر از ۶ ماه پس از زایمان قبلی.
• سابقه زایمان زودرس در خانواده:
  عوامل ژنتیکی نقش مهمی دارند.

۳. روش‌های تشخیصی 

الف. معاینات فیزیکی

• بررسی دهانه رحم:
  با استفاده از واژینوسکوپی برای سنجش باز شدن دهانه رحم و نرمی آن.
• سونوگرافی ترانس واژینال:
  اندازه‌گیری طول دهانه رحم؛ کوتاه شدن آن (کمتر از ۲۵ میلی‌متر) نشانه خطر است.

ب. آزمایش‌های بیوشیمیایی

• تست فیبرونکتین جنینی (fFN):
  وجود این پروتئین در ترشحات واژنی نشانه التهاب رحمی و خطر زایمان زودرس است.
• انализ ادرار:
  برای شناسایی عفونت‌های ادراری.

۴. روش‌های درمانی در صورت خطر 

الف. داروهای مهارکننده انقباضات (توکولیتیک‌ها)

• نیفیدیپین (کلسیم چنل بلاکر) یا ایندومتاسین (NSAID) برای متوقف کردن انقباضات.
• منیزیم سولفات:
  در صورت خطر زایمان قبل از هفته ۳۲ بارداری، برای کاهش خطر آسیب مغزی نوزاد.

ب. تزریق کورتیکواستروئیدها

• دکسامتازون یا پرسدون:
  برای تسریع رشد ریه‌های جنین (در صورت خطر زایمان قبل از هفته ۳۴ بارداری).

ج. آنتی‌بیوتیک‌ها

• در صورت وجود عفونت، برای جلوگیری از عفونت داخل رحمی.

د. مراقبت‌های بستری

• در موارد شدید، نیاز به بستری در بیمارستان و مراقبت‌های ویژه است.

۵. پیشگیری از زایمان زودرس 

الف. مراقبت‌های قبل از بارداری

• درمان بیماری‌های زمینه‌ای:
  مثل دیابت، فشار خون یا عفونت‌های مزمن.
• کاهش وزن در صورت چاقی:
  چاقی خطر زایمان زودرس را دو برابر می‌کند.

ب. در طول بارداری

• معاینات منظم:
  بررسی دهانه رحم و سطح هورمون‌ها (مانند پروگسترون).
• عدم استعمال مواد مخدر و سیگار:
  سیگار کشیدن خطر زایمان زودرس را تا ۲۵٪ افزایش می‌دهد.
• مدیریت استرس:
  تکنیک‌های ریلکسیشن، یوگا یا درمان شناختی-رفتاری (CBT) برای کاهش استرس.
• تغذیه مناسب:
  مصرف کافی آهن، فولات، پروتئین و مایعات.
• فعالیت بدنی متعادل:
  پیاده‌روی آرام مفید است، اما فعالیت‌های سنگین ممنوع است.

ج. آموزش مادران

• تشخیص زودهنگام علائم:
  آموزش به مادران برای تمایز بین انقباضات رحمی طبیعی و خطرناک.
• اهمیت مراجعه فوری:
  در صورت مشاهده هر یک از علائم، باید به پزشک مراجعه شود.

۶. نکات مهم برای مادران 

• هیچ علامتی را نادیده نگیرید:
  حتی اگر علائم خفیف به نظر برسند، ممکن است نشانه‌ای از خطر باشند.
• ثبت انقباضات:
  استفاده از برنامه‌های موبایلی برای ثبت زمان و شدت انقباضات.
• درمان به موقع:
  تأخیر در درمان می‌تواند منجر به عوارض جدی شود.

۷. نتیجه‌گیری و پیشنهادات 

زایمان زودرس یک فرآیند قابل پیشگیری است، به شرطی که علائم به موقع شناسایی و عوامل خطر کاهش یابند. کلید اصلی، مراقبت‌های منظم دوران بارداری و آگاهی از علائم هشداردهنده  است. در صورت بروز هرگونه نشانه مشکوک، مراجعه فوری به پزشک الزامی است. با مدیریت صحیح، خطرات زایمان زودرس به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد./ جام جم