عذاب این دسته از افراد نهتنها از نظر شدت از عذاب کفار سنگینتر است، بلکه از نظر ماندگاری نیز، حالت ابدی و همیشگی دارد. چرا که دشمنی با اهلبیت علیهمالسلام، در حقیقت مقابله با مسیر هدایت، نور الهی و اراده خداوند برای اقامه حق و عدل در زمین است. از این رو، این نوع دشمنی، جلوهای از کفر مضاعف و عناد عمیق با حقایق توحیدی به شمار میرود.
از آیاتی که اختصاص به این موضوع دارد، آیات 124 تا 128 سورهی طه است. خداوند در آیهی 124 میفرماید «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکًا وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَىٰ»؛ یعنی هرکس از ذکر من رویگردان شود، پس برای او معیشت تنگی (ضنک) خواهد بود در حالی که در قیامت کور محشور میشود. این آیه به ظاهر عام است، یعنی هر فردی که از ذکر خدا اعراض کند، تبعاتی در قیامت برای او خواهد داشت و در آیات بعد وعده میدهد «وَ کَذَٰلِکَ نَجْزِی مَنْ أَسْرَفَ وَ لَمْ یُؤْمِنْ بِآیَاتِ رَبِّهِ ۚ وَ لَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَشَدُّ وَأَبْقَىٰ»؛ یعنی اینچنین جزا میدهیم کسی را که درباره آیات پروردگار اسراف کرده و هرگز به آنها ایمان نمیآورد و بی تردید عذاب آخرت سخت تر و پایدارتر است.
با تأمل در احادیثی که ذیل این آیات وارد شده، روشن میشود که این آیات ناظر به ناصبان، یعنی دشمنان اهلبیت وحی علیهمالسلام و شیعیان آنان است. همچنین، تعبیر «معیشت ضنک» به شرایط زندگی دنیوی مربوط نمیشود، بلکه به عذابی اشاره دارد که در قبر، دوران رجعت و قیامت دامنگیر آنان خواهد شد.
معاویة بن عمار از امام صادق علیهالسلام ذیل آیه «... فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکًا» نقل میکند که آن حضرت قسم جلاله ادا کرد که این آیه مربوط به ناصبان است «هِیَ وَ اللَّهِ النُّصَّابُ». سپس از امام سؤال میکند که من ناصبان را در تمام طول عمرشان دیدم تا زمانی که مردند، اما اینچنین نشدند. امام فرمود «وَ اللَّهِ فِی الرَّجْعَةِ یَأْکُلُونَ الْعَذَرَةَ»؛ یعنی درسته؛ و الله که (معیشت ضنک) در رجعت اتفاق میافتد و در آن زمان از نجاست میخورند. (تفسیر القمی، ج2، ص65)
بنابراین، اعراض از ذکر در فراز آیهی «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی» بهمعنای رویگردانی از ولایت امیرالمؤمنین و سایر ائمه علیهمالسلام است، و مراد از «آیات» در عبارت «وَ لَمْ یُؤْمِنْ بِآیَاتِ رَبِّهِ»، همین بزرگواران میباشند. رجوع به روایات نیز مؤید این معناست. در روایتی از امام صادق علیهالسلام، ابابصیر درباره تفسیر آیه «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی» سؤال میکند و حضرت میفرمایند: «یعنی به ولایت امیرالمؤمنین علیهالسلام اعراض میکنند». سپس در ادامه به آیه «وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَىٰ» اشاره کرده و میفرمایند: «یعنی در آخرت نابینا خواهد بود، زیرا در دنیا نسبت به ولایت امیرالمؤمنین علیهالسلام کوردل بوده است» (الکافی، ج 1، ص 435، طبع دارالکتب الإسلامیة).
همچنین درباره آیه «و اینچنین جزا میدهیم کسی را که اسراف کرد و به آیات پروردگارش ایمان نیاورد، و بیگمان عذاب آخرت شدیدتر و ماندگارتر است.» فرمود: «مَنْ أَسْرَفَ» «یَعْنِی مَنْ أَشْرَکَ»؛ به این معنا که در ولایت امیرالمؤمنین علیهالسلام برای غیر او شریک قائل شد، و به آیات پروردگارش ایمان نیاورد، و از روی دشمنی، امامان را واگذاشت، پس از آثارشان پیروی نکرد و آنان را به ولایت نپذیرفت. (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج1، ص436) بنابراین مصداق اسراف به آیات = شرک نسبت به ولایت امیرالمؤمنین ومصداق لَمْ یُؤْمِنْ بِآیَاتِ رَبِّهِ = ترک ائمه از روی دشمنی و عدم تبعیت از آثار (از جمله سیره و حدیث).
از جمعبندی آیات 124 تا 128 سوره طه میتوان دریافت که کسانی که از ولایت امیرالمؤمنین علیهالسلام، چه پس از ماجرای سقیفه و چه در دورانهای بعد، رویگردان شوند یا برای ولایت ایشان شریکی قائل باشند، در زمره نواصب قرار میگیرند و در عالم قبر و قیامت گرفتار شدیدترین عذاب خواهند شد. البته این حکم شامل گروهی از مسلمانان نمیشود که بهدلیل نبود دسترسی به معارف اهلبیت علیهمالسلام یا در اثر فریبخوردگی، دچار استضعاف فکری شدهاند.
بیشتر مسلمانانِ پیرو دیگر مذاهب، هرچند بهدلیل تبلیغات یا شرایط تاریخی، نتوانستهاند حقیقت ولایت و خلافت امیرالمؤمنین علیهالسلام را بهدرستی بشناسند و بپذیرند، اما نسبت به اهلبیت علیهمالسلام محبت دارند و به زیارت حرمهای مطهر ایشان مشرف میشوند. در احادیث و فقه شیعه، ناصبی به کسی اطلاق میشود که با امیرالمؤمنین و خاندان وحی آشکارا دشمنی ورزد و بهسبب محبت شیعیان به عترت، آنان را مورد آزار، قتل یا غارت قرار دهد.
این گروه از نواصب در طول تاریخ اسلام همان عدهای بودند که ائمه را به قتل رساندند و شیعیان ایشان را به شدیدترین شکل ممکن به قتل رساندند؛ کینهای که پایانپذیر نیست و لذا خداوند آنها را به صورت خاص در قبر و قیامت و رجعت مورد عذاب قرار میدهد. تخریب قبور ائمهی بقیع برخاسته از همین تفکر ناصبیگری است./ تسنیم