جمعه ۳۰ شهريور ۱۴۰۳
به گزارش صد آنلاین، سلسله نشست‌های «گفت‌وگویی پیرامون مسائل و فرصت‌های پیش‌روی ایران» با موضوع «مهاجران افغانستان فرصت یا تهدید برای ایران» عصر روز شنبه ۳۰ تیرماه در دفتر بنیاد امید ایرانیانِ مشهد با حضور جمعی از نخبگان دانشگاهی، فعالان محلات حاشیه شهر، دانشجویان و مهاجران افغانستانی مقیم مشهد برگزار شد.
حمیدرضا موحدی زاده، سیدجواد حسینی، محسن مدیر شانه چی و مجید فولادیان از اساتید دانشگاه فردوسی مشهد و مدیران عالی استان و بهاره صفرنیا سخنرانان اصلی این نشست بودند و دیدگاه و نظر خود را در رابطه با موضوع جلسه بیان کردند.
در بین ۲۰۰ کشوری که در جهان داریم، ۹۰ درصد کشور‌ها در زمره کشور‌هایی با تنوع قومیتی هستند. وقتی ما از نگاه امنیتی به یک جامعه نگاه می‌کنیم، دو مقوله ضریب بیشتری دارند، اول: متن نسبت به مرز. مرز همواره از نظر امنیتی ضریب بالاتری نسبت به متن دارد. موضوع دوم: اقلیت و اکثریت است. اقلیت‌ها نسبت به اکثریت‌ها باز از ضریب امنیتی بالاتری برخوردارند که ایران در این باره از شرایط منحصر بفردی برخوردار است.
افغانستان در طول ۱۳۰ سال گذشته ۸ بحران بین‌المللی برای مرزنشینان خود ایجاد کرده و در طول این مدت برای هرکدام از همسایگان خود ۱۰ بحران ایجاد کرده است که موضوع مهاجران یکی از آنها است که باید به آن توجه کرد. این مسئله مهمی است. متاسفانه ما در بسیاری از موارد فهم مسئله نداریم.
فهم موضوع مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران موضوع مهمی است. این مهاجرت یک مهاجرت عادی نیست. اساسا موضوع مهاجرت در ایران یکی از بحران‌های ایران است. تمام ستون‌های کشور درحال خروج از ایران هستند و بدتر از آن فرار فکری نخبگان است که فقط فیزیک آنها اینجاست.
افغانستان در فرایند دولت ملت سازی ناکام بوده، چون یک کشور چند قومیتی است. به لحاظ موضوع مرز بیش از ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترکی که ما با افغانستان داریم، متاسفانه مرز امنیتی است. این درحالی است که در دنیا مرز‌ها را مرز توسعه‌ای و اقتصادی قرار می‌دهند.
سرمایه‌گذاری که ما در رابطه با افغانستان انجام دادیم هیچ کشوری انجام نداده است. اما به دلیل سیاست‌های غلط بهره‌برداری ما حداقلی است. از فرصت افغانستان کشور‌های دیگر استفاده کردند، اما بار مهاجران آن روی دوش ما مانده است. ساماندهی نکردن مهاجران افغانستانی غیرمجاز یکی از مشکلاتی است که اگر به آن هر روز خطرناکتر می‌شود.
حمیدرضا موحدی‌زاده؛ مدیرکل سابق اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسان رضوی و فرماندار سابق تربت حیدریه
ما در کشوری زندگی می‌کنیم که در یک پارادوکس به سر می‌بریم، از سویی مهاجر فرست هستیم و به کشور‌های غربی مهاجر می‌فرستیم، یعنی از همسایه خود یعنی افغانستان مهاجرپذیر هستیم.
در زمانی که من در اداره اتباع مسئولیت داشتم، مسئول وقت سازمان ملل که از کشور سوئیس آمده بود به من می‌گفت: «اگر می‌خواهید جلوی ورود غیرقانونی مهاجران افغانستانی را بگیرید، راه ورود قانونی آنها را تسهیل کنید.»
محسن مدیر شانه چی؛ استادیار علوم سیاسی
در رابطه با افغانستان ما با دو نگاه مواجه هستیم. نگاه اول؛ پیشینه تاریخی و اشتراکات بسیار زیاد میان دو کشور است و نگاه دوم؛ موج افغان هراسی است که در جامعه ایجاد شده است.
من به دلیل علاقه‌ای که به افغانستان و مردم آن دارم، سال‌های زیادی در مقام دفاع از مهاجران بر می‌آمدم، اما مدتی است که دیگر حرفی برای گفتن ندارم. چون مسائلی که گفته می‌شود، متاسفانه بخشی از واقعیت جامعه است.
وقتی ما فرصت‌ها و تهدید‌های حضور مهاجران را در یک کشور بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که حضور افغانستانی‌ها در ایران تابع هیچ کدام از این موارد نیست.
یکی دیگر از موضوعاتی که در این باره وجود دارد این است که ما آمار رسمی از افغانستانی‌های مقیم ایران نداریم. از سوی دیگر ما سیاست مشخص مهاجرتی برای برخورد قانونی با این مهاجران هم نداریم، که این خود موضوع مهمی است.
مجید فولادیان؛ دانشیار جامعه شناسی، عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد
مسائل اجتماعی را نباید ساده‌سازی کنیم و از ساده سازی یک موضوع اجتماعی باید جلوگیری کنیم. مسئله اجتماعی پیچیده است و باید آن را پیچیده‌سازی کنیم.
مطالعات نشان می‌دهد که هروقت در آمریکا شرایط اقتصادی خوب بوده است، رابطه آمریکایی‌ها با مهاجران چینی خوب شده و هرگاه مشکلات اقتصادی افزایش پیدا کرده است رابطه با مهاجران چینی دچار اخلال شده است. ما در دوره‌ای هستیم که نزدیک به ۶ سال است تورم بالا را تجربه می‌کنیم. در این شرایط ما شاهد مهاجرستیزی در کشور شده‌ایم.
براساس آمار سازمان ملی مهاجرت ما ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار مهاجر قانونی افغانستانی و بین یک میلیون تا یک میلیون ۵۰۰ هزارنفر مهاجر غیرقانونی داریم. یعنی در مجموع بین ۵ تا ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر افغانستانی در ایران داریم.
اعتقاد من این است که ما باید برای بحث مهاجران سیاست گذاری کنیم و در سیاست‌گذاری ما باید کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت باشد. برای این کار ما به داده نیاز داریم.
امروز جمعیت مهاجران افغانستانی خیلی پیچیده شده است، بخشی از آنها متولد ایران هستند و حتی نمی‌خواهند افغانستان را ببینند. مهم این نیست که چه تعداد مهاجر افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند، مهم حضور و وجود آنها است. وقتی هستند، قبول کنیم و برای کاهش مسائل آنها گام برداریم.
اولین قدم باید برای این جمعیت سیاست گذاری اجتماعی کرد.
فرمان رهبری در رابطه با آموزش مهاجران دقیق‌ترین فرمان بود. اتفاقا ما باید به کودکان اینها آموزش بدهیم تا از آسیب در آینده جلوگیری کنیم. متاسفانه ما هیچ کاری برای مهاجران افغانستانی نمی‌کنیم، ما باید گروه‌های مرجع را در این جمعیت تشخیص بدهیم و از آنها استفاده کنیم.
ما ایرانی‌ها هزینه زیادی برای افغانستان کرده‌ایم، اما متاسفانه در این کشور محبوب نیستیم، درحالی که هند خیلی کمتر از ما هزینه کرده، اما از ما محبوب‌تر است.
ما باید به دنبال سیاست‌گذاری با دوام در رابطه با مهاجران افغانستانی باشیم. ما نباید فراموش کنیم که امر اجتماعی راه حل اجتماعی دارد.
بهاره صفرنیا؛ کارشناس ارشد مدیریت خدمات اجتماعی و فعال حوزه پناهندگان
آشنایی و علاقه من به افغانستان و مردم آن به ۱۵ سال قبل باز می‌گردد. این علاقه من را به افغانستان برد و تاکنون ادامه دارد.
ما از هر طرفی به موضوع مهاجران افغانستانی نگاه کنیم با یک بحران مواجه هستیم. چه از چشم یک افغانستانی مهاجر نگاه کنیم و چه از چشم یک شهروند ایرانی، این یک بحران است.
این بحران جنبه‌های مختلفی دارد که باید به صورت دقیق تحلیل و بررسی شود.
جای یک مهاجر افغانستانی در این پنل خالی است، ما باید حرف‌های آنها را هم بشنویم و باید برای حل این مشکل از خود این جمعیت کمک بگیریم.