جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
حسین فاطمی، روزنامه نگار
با وجود آنکه زلزله ترکیه، این کشور را به صدر توجه محافل سیاسی و رسانه ای کشورهای منطقه و جهان بدل کرده است، اما این روزها نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری هم باعث شده تا ترکیه همچنان مورد رصد قرار گیرد. زمانی موضوع انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه جالب تر می شود که برخی نظر سنجی این احتمال را می دهند که اردوغان پس از دو دهه دیگر دستش از قدرت بریده شود.
در همین باره و براساس نتیجه اولین نظرسنجی پس از اعلام نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری در ترکیه، حزب عدالت و توسعه دیگر حزب اول نیست. بر اساس نتایج نظرسنجی انجام شده توسط پژوهشکده «پیار»، کمال قلیچداراوغلو، نامزد «ائتلاف ملت» ۵۷.۱ درصد و رجب طیب اردوغان، نامزد «ائتلاف مردمی» ۴۲.۹ درصد آرای مردمی را دارا هستند.
در این نظرسنجی، از شرکت‌کنندگان پرسیده شد که «اگر انتخابات سراسری روز یکشنبه برگزار شود به کدام حزب سیاسی رأی می‌دهید؟» بر اساس نتایج این نظرسنجی، حزب مردم جمهوری‌خواه به ریاست کمال قلیچداراوغلو ۳۲.۳ درصد، حزب عدالت و توسعه، ۳۰.۸ درصد، حزب دموکراتیک خلق ۱۱.۶ درصد، حزب خوب ۸.۳ درصد، حزب حرکت ملی ۷.۱ درصد ، حزب آینده من ۳.۷ درصد، حزب دوا ۲.۱ درصد، حزب ترکیه مستقل ۱.۸ درصد و بقیه ۲.۳ درصد آرای مردمی را به دست آورده‌اند.
زنگ خطر برای اردوغان؟
اگرچه پیش از از وقوع زلزله هم جایگاه و نفوذ سیاسی اردوغان دچار لغزش و ریزش شده بود، با اینحال ناظران تاکید دارند که وی می‌توانست کماکان در انتخابات پیش رو قدرت را همچنان برای خود و حزب متبوعش حفظ کند. اما باید اردوغان را بدشانس دید که در مهم‌ترین و حساس‌ترین برهه سیاسی در آستانه انتخابات وقوع زلزله به مثابه گسلی بین اردوغان و جامعه ترکیه عمل کرد.
با این همه طیفی از تحلیلگران همچنان اردوغان را شانس اول پیروزی در انتخابات می دانند و بر این باورند که شاید نظرسنجی‌ها نشان از افول وی داشته باشد، اما همزمان می تواند یک زنگ خطر و هشدار را برای اردوغان به صدا درآورد که طی ماه ها و هفته های پیش رو تا زمان انتخابات با اقدامات لازم گسل کنونی را پر نماید.
از نگاه این طیف هیچ‌کس نمی‌تواند کاریزما و شگردهای اردوغان را نادیده بگیرد. چرا که او از ۲۰۰۳ ابتدا نخست‌وزیر و سپس رئیس‌جمهوری ترکیه بوده و به همین دلیل با حضور 20 ساله در قدرت قصد ندارد به این آسانی‌ها میدان را ترک کند. پیرو تحلیل این طیف و بر اساس نتایج نظرسنجی‌ها باید انتظار رقابتی تنگاتنگ در انتخابات‌های ریاست‌جمهوری و پارلمانی باشیم. بر اساس تصمیم رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، انتخابات در تاریخ ۱۴ مه (۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۲) برگزار می‌شود.
اتحاد مجدد در جبهه رقیب، گاندی ترکیه در برابر اردوغان
به موازات افول اردوغان در نزد افکار عمومی، اپوزیسیون ترکیه پس از مشاجره فراوان بالاخره هفته گذشته کمال قلیچداراوغلو را به عنوان نماینده خود برای رقابت با رجب طیب اردوغان در انتخابات آتی برگزید که این مسئله کار را برای رئیس جمهوری فعلی ترکیه برای تداوم قدرتش سخت تر از هر زمان دیگری کرده است. با اتحاد مجدد در جبهه رقیب نهایتا کمال قلیچداراوغلو، رهبر بزرگترین حزب اپوزیسیون ترکیه (حزب مردم جمهوری‌خواه)، نماینده ائتلاف شش حزب اپوزیسیون این کشور در رقابت با رجب طیب اردوغان در انتخابات ۱۴ مه (۲۴ اردیبهشت) خواهد بود. تقویم انتخاباتی از ۱۰ مارس آغاز شده و کمال قلیچداراوغلو نامزدی‌اش را دوشنبه (۶ مارس) اعلام کرد.
در سال‌های گذشته از قلیچداراوغلو به عنوان معادل مهاتما گاندی در سیاست امروز ترکیه یاد شده است. گاهی او را «گاندی کمال» یا «گاندی ترکیه» می‌نامند. رویترز در گزارشی دلیل این نام‌گذاری را شباهت ظاهری او به مهاتما گاندی معرفی کرد که او هم فردی ریز اندام بود. پولیتیکو نیز در گزارشی نوشت که سبک و سیاق سیاستمداری او مانند گاندی «افتاده و فروتن» است. حزب چپ‌گرای میانه‌روی مردم جمهوری‌خواه که او ریاستش را برعهده دارد، توسط «مصطفی کمال آتاتورک» بنیان‌گذار ترکیه مدرن تاسیس شد و قدیمی‌ترین حزب سیاسی این کشور است.
جان دوندار، روزنامه‌نگار تبعیدی ترکیه و دبیر سابق روزنامه «جمهوریت» که از ۲۰۱۶ در آلمان زندگی می‌کند در ۲۰۱۷ در مقاله‌ای در واشنگتن‌پست نوشت که انتخاب عنوان گاندی برای قلیچداراوغلو که از ۲۰۱۰ آغاز شده، بیش از آنکه از شباهت او به انقلابی‌گری یا پیشینه گاندی ربط داشته باشد، صرفا از شباهت ظاهری‌اش به این انقلابی هندی ناشی می‌شود.
زمانی که «انیس بربراوغلو» معاون رسانه‌ای قلیچداراوغلو که مدت‌هاست هدف حملات اردوغان قرار دارد، به ۲۵ سال حبس به اتهام جاسوسی محکوم شد، قلیچداراوغلو یک راهپیمایی اعتراضی ۴۵۰ کیلومتری از استانبول به آنکارا را آغاز کرد و بسیاری از طرفدارانش هم او را همراهی کردند. این اقدام او را در اذهان عمومی به عنوان یکی از چهره‌های اپوزیسیون ثبت کرد.
جان دوندار در مقاله‌اش در ۲۰۱۷ نوشت: برخی این راهپیمایی او را با «رژه نمک» ۳۸۵ کیلومتری گاندی در ۱۹۳۰ مقایسه می‌کنند که در اعتراض به سلطه بریتانیا بر نمک هند برگزار شد. راهپیمایی گاندی به بازداشت کوتاه مدت ۶۰ هزار شرکت‌کننده منجر شد که در نهایت همه آن‌ها آزاد شدند. اما در ترکیه ۲۰۰ هزار تن زندانی داریم و همه ۳۷۲ زندان این کشور تکمیل ظرفیت هستند.
برگ های برنده کمال قلیچداراوغلو
پایگاه خبری ایندین اکسپرس در بخشی از گزارش خود برای معرفی کمال قلیچداراوغلو به برگ های برنده این چهره سیاسی در برابر اردوغان اشاره می کند و در همین باره می نویسد: «او (کمال قلیچداراوغلو) علاوه بر حزب خود، از حمایت پنج اپوزیسیون اصلی ترکیه هم برخوردار است. در ششم مارس این شش حزب بالاخره توافق کردند که قلیچداراوغلو را به عنوان نماینده ائتلاف میز شش نفره در برابر اردوغان انتخاب کنند.»
مرال آکشنر، رهبر حزب «خوب» که در این ائتلاف حضور دارد، ابتدا با قلیچداراوغلو مخالف بود و سعی داشت اکرم امام‌اوغلو و منصور یاواش، شهردارهای استانبول و آنکارا را نماینده اپوزیسیون کند. اما در نهایت به این رضایت داد که در صورت پیروزی قلیچداراوغلو، امام‌اوغلو و یاواش معاونان او باشند. حزب «خوب» یکی از مهره‌های قدرتمند اپوزیسیون است و تحلیلگران بر این باورند که این سه بازیگر (قلیچداراوغلو، امام‌اوغلو و یاواش) نماینده سه دیدگاه و پایگاه حمایت مردمی متفاوت هستند و در نتیجه، اگر یاواش و امام‌اوغلو در دولت حضور داشته باشند، آکشنر موضع قدرتمندتری در ائتلاف با آنان خواهد داشت.
قلیچداراوغلو پس از اعلام نامزدی خود گفت: «ما ترکیه را با رایزنی و ازخودگذشتگی رهبری خواهیم کرد. ما در کنار هم حاکمیت اخلاق و عدالت را برپا می‌کنیم.» تحلیلگران بر این باورند که شرایط اقتصادی بد ترکیه که شاهد کاهش شدید ارزش لیر بوده و وضعیت ناخوشایند رسیدگی به زلزله اخیر که آمار کشته‌هایش به ۵۰ هزار تن نزدیک شده، می‌توانند قلیچداراوغلو را در این انتخابات یاری دهند.
رویترز هم در مقاله‌ای نوشت که مخالفان قلیچداراوغلو می‌گویند که او توانایی اردوغان در به حرکت درآوردن مردم و جذب مخاطبان را ندارد و چشم‌انداز شفافی هم از دوران پسا-اردوغان ارائه نکرده، اما حامیانش تاکید دارند که او یک بروکرات اخلاق‌مدار و مردی صادق است.