نشانه‌های افسردگی در سالمندان را بشناسید

دوران سالمندی یکی از مراحل فرآیند زندگی است که برای هر فردی اتفاق می‌افتد، اما در مورد  دوران سالمندی همه یکسان نیستند. برخی از افراد از  دوران سالمندی زودرس رنج می‌برند. طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سن بالای ۶۵ سال سالمند محسوب می‌شود؛ سالمندی در برخی از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران به سن شصت سالگی اطلاق می‌شود.

برخی دیگر در دهه ۸۰ و ۹۰ سالگی فعال و سالم هستند. بسیاری بر این باورند که  دوران سالمندی و مرگ زودرس ناشی از نحوه زندگی و شرایط ژنتیکی است. در برخی موارد این ممکن است درست باشد. 

عوامل موثر بر روند پیری را می‌توان چالش‌‌های روانی و هیجانی سبک زندگی، سطح عملکرد فیزیکی و شناختی، وضعیت اجتماعی- اقتصادی، سطح تحصیلات و … را نام برد. امید به زندگی و کیفیت زندگی نیز برای افراد برای حفظ سلامت جسمی و روانی بسیار مهم است.

سالمندان موفق تعامل عمدی با اطرافیان خود دارند و وقت خود را با مطالعه و ورزش پر می‌کنند؛ به طوری که ناتوانی‌های جسمی و ذهنی در آنها کمتر دیده می‌شود.

دوران سالمندی یکی از مراحل طبیعی چرخه زندگی انسان است. در این دوره معمولاً سرعت حرکت کاهش می‌یابد، ماهیچه‌های بدن و اندام‌های حسی ضعیف می‌شوند و سرعت پردازش مغز، دستگاه گوارش و کلیه‌ها کند می‌شود. سالمندان برای حفظ سلامت جسمی و روانی خود و کاهش اضطراب و افسردگی باید در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنند.

سالمندی موفق چیست؟

افراد مسن برای انجام برخی از کارهای پیچیده به تلاش بیشتری نیاز دارند، اما برخی افراد مسن هستند، با وجود سنشان باز هم در سطوح بسیار بالایی در جامعه موفق هستند. با افزایش سن، کنترل بروز برخی بیماری‌ها دشوارتر می‌شود. دوران سالمندی موفق به معنای رهایی از بیماری های جسمی نیست. سالمند موفق فردی است که با وجود بیماری معلول نباشد و توانایی های جسمی و شناختی خود را در بالاترین سطح ممکن حفظ کند و با اطرافیان و جامعه تعامل سازنده داشته باشد.

سلامت جسمی در دوران سالمندی بسیار مهم است؛ بنابراین افراد باید در دوران میانسالی مراقب وضعیت جسمانی خود باشند و در صورت لزوم از رژیم غذایی خاصی پیروی کنند. به عنوان مثال مصرف زیاد غذاهای خمیری در سالمندان می تواند باعث مشکلات گوارشی شود.

از دیگر عواملی که به شما کمک می کند در دوران سالمندی موفق باشید، فعالیت بدنی مناسب، کنترل بیماری هایی مانند دیابت، فشار خون و عدم استعمال دخانیات است.

اختلالات خلقی، اضطرابی و زوال عقل از شایعترین مشکلات دوران سالمندی 

سمیه معتضدیان،عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی اختلالات خلقی، اضطرابی و زوال عقل را از شایعترین مشکلات دوران سالمندی عنوان کرد و گفت: سالمندی دوره جدا و منفک شده‌ای از سایر مراحل زندگی نیست بلکه مرحله مهمی از رشد است که به سایر مراحل زندگی انسان پیوند زده شده است.

وی ادامه داد: وقتی انسان پیر می‌شود در بسیاری از فرایندهای بیولوژیک بدن تغییراتی ایجاد می‌شود که می‌توان با راهکارهایی برای داشتن زندگی سالم تر از بروز برخی از این موارد پیشگیری کرد.

دوره سالمندی با افزوده شدن سن در تمام ارگان‌های بدن اتفاق می‌افتد

عضو هیأت علمی دانشگاه با بیان اینکه غالبا دوره سالمندی با مسائل روانشناختی و اجتماعی همراه است، ادامه داد: دوره سالمندی با افزوده شدن سن در تمام ارگان‌های بدن اتفاق می‌افتد؛ یعنی همان طور که سیستم ادراری، قلب و عروق و سلول‌ها در حال پیر شدن هستند، روند سالمندی نیز اتفاق می‌افتد.

وی با بیان اینکه یکی از سیستم‌هایی که تحت تاثیر افزایش سن قرار می‌گیرد سیستم عصبی و مرکزی مغز است، خاطرنشان کرد: علاوه بر این موضوع ابعاد زیستی هم وجود دارد که افراد را مستعد ابتلا به اختلالات روانپزشکی در دوران سالمندی می‌کند.

معتضدیان گفت: تغییراتی که در مغز به واسطه سالمندی رخ می‌دهد می‌تواند فرد را مبتلا به اضطراب، افسردگی یا ترس از پیری کند.

متخصص روانپزشک دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با اشاره به ابعاد روانشناختی و اجتماعی در بروز اختلالات سالمندی، افزود: این اختلالات در دوران سالمندی شایع است، فرد تغییر نقش‌هایی را تجربه می‌کند و به واسطه این تغییرات دچار انزوا یا افسردگی می‌شود؛ به طور مثال فردی که در تمام طول عمر خود به طور مداوم فعالیت شغلی مستمری داشته به یکباره بعد از بازنشستگی از بسیاری از فعالیت‌ها باز می‌ماند و یا با مستقل شدن فرزندان نقش‌ها و مسئولیت‌هایش کمتر می‌شود و یا حتی بعد از فقدان دوستان یا عزیزان دچار افسردگی و اضطراب می‌شود.

وی با بیان اینکه کم شدن توانایی فیزیکی و یا حتی تغییرات ظاهری که با پیر شدن ارگان‌های مختلف بدن به وجود می‌آید برای بسیاری از سالمندان اضطراب آور و یا علتی زمینه‌ای برای بروز افسردگی است، هشدار داد: ممکن است به دلیل تغییرات مرتبط با سن نشانه‌های افسردگی پنهان بماند و یا منجر به کاهش کیفیت زندگی در این افراد شود ولی نکته اینجاست که علائم افسردگی در سالمندان از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به اشکال مختلف ظاهر می‌شود.

نشانه‌های افسردگی در سالمندان

این عضو هیأت علمی دانشگاه اضافه کرد: احساس طولانی مدت غم و اندوه، ناامیدی و درماندگی یا اضطراب، بی قراری و تحریک پذیری، گریه بدون دلیل مشخص، از دست دادن علاقه به فعالیت‌های گذشته، احساس خستگی بدون انجام فعالیت بدنی، اجتناب از حضور در جمع، کاهش فعالیت و یا صحبت کردن، مشکل در تمرکز و تصمیم گیری، کاهش و یا افزایش اشتها و تفکر مرگ و خودکشی از بارزترین نشانه‌های بروز افسردگی در سالمندان است.
وی تاکید کرد: اولین قدم برای کاهش اختلالات در سالمندان تلاش برای بهبود عملکرد و کیفیت زندگی سالمند است و در گام بعد موارد زمینه‌ساز بروز افسردگی و اضطراب باید مورد شناسایی قرار گیرد.

این روانپزشک دانشگاه ضروت تلاش برای بهبود کیفیت زندگی سالمندان را مورد توجه قرار داد و توصیه کرد: باید اصولی را از همان ابتدای جوانی و میانسالی رعایت کنیم تا سالمندی بهتری را تجربه کنیم.

وی با بیان اینکه به طور کلی ریشه بسیاری از اختلالات روان به ژنتیک برمی‌گردد، توضیح داد: برای تغییر ژن‌ها نمی‌توان اقدام درمانی ویژه‌ای انجام داد، ولی با پیروی از سبک زندگی سالم به میزان قابل توجهی می‌توان نشانه‌های تظاهرات ژنتیکی اختلالاتی نظیر افسردگی و اضطراب را در پیری کنترل کرد.

معتضدیان توصیه کرد: برنامه منظم برای فعالیت بدنی و رژیم غذایی سالم پرهیز از مصرف چربی‌های اشباع شده و کاهش استفاده از کربوهیدراتها از جمله فاکتورهایی است که به سلامت ذهن و جسم سالمند کمک می‌کند.

وی ادامه داد: فعالیت‌های فیزیکی مستمر مثل فعالیت‌های فیزیکی متوسطی که به صورت عادت در آمده باشد حتی در مدت زمان کوتاه، در سلامت جسم و روان موثر است. بهتر است این فعالیت‌ها گروهی باشد، زیرا در بهبود روابط اجتماعی می‌تواند کمک کننده باشد.

از بهترین و موثرترین روش‌های پیشگیری از افسردگی در سالمندان حضور در اجتماع و روابط خانوادگی است

عضو هیأت علمی دانشگاه به راه‌های پیشگیری از ابتلا به افسردگی در دوران سالمندی اشاره کرد و ادامه داد: از بهترین و موثرترین روش‌های پیشگیری از افسردگی در سالمندان حضور در اجتماع و روابط خانوادگی است، اعضای خانواده و مراقب سالمند باید برای ملاقات‌های سالمند با دوستان و اطرافیان خود برنامه ریزی منظمی داشته باشند تا از انزوای اجتماعی جلوگیری کنند.

وی ادامه داد: باید روند زندگی سالمندان به شکلی باشد که فرد احساس مفید بودن داشته باشد و ضمن ارتباط با اعضای خانواده و دوستان، او  را متوجه این موضوع کنیم که سالمندی نیز یکی از مراحل چندگانه زندگی و مرحله رشد جدیدی است.
معتضدیان ادامه داد: نگاه به دوران سالمندی نباید نگاهی محدود کننده‌ای باشد و سالمندی را فقط  با بیماری یا اختلال جسمی همراه بداند، بلکه باید ویژگی‌های برجسته این دوران را شناسایی و آن را تقویت کنیم.

21458/غ