از زیست مجازی تا شیوه‌های نوین تربیت فرزند در فصل جدید «ضد»

 فصل سوم مجموعه مستند «ضد» به کارگردانی محسن کریمیان از هشتم آبان روی آنتن شبکه دو و از یازدهم آبان روی آنتن شبکه مستند رفته است. این مجموعه مستند سراغ نقد جدی مظاهر مدرنیته رفته و در  فصل سومش تلاش دارد از تسلط زیست مجازی بر زندگی انسان‌ها بگوید. قسمت اول فصل سوم با عنوان «گرداب تربیت» که هشتم آبان در شبکه دو سیما روی آنتن رفت، مروری بر شیوه‌های تربیت فرزند از گذشته تا روزگار مدرن، تاثیرات سبک زندگی جدید، رسانه‌ها و ... بر روش‌های تربیت فرزند و اتفاقاتی را که موجب شده است تربیت فرزند در ذهن بسیاری از والدین پُردردسر و سخت به نظر برسد، بیان کرد. 

محسن کریمیان تهیه‌کننده و کارگردان مجموعه مستند «ضد» در گفتگو با خبرنگار رادیو و تلویزیون خبرگزاری فارس، در ابتدا در پاسخ به درون‌مایه اصلی فصل سوم این مجموعه بیان کرد: درون‌مایه فصل جدید هم مانند فصل‌های گذشته نقد مدرنیته و زندگی مدرن است. با این تفاوت که در تمام قسمت‌های فصل سوم، تاکید بیشتر روی تاثیرات زیست مجازی است.

وی با بیان این موضوع که در هر فصل بیشتر با سلیقه مخاطب آشنا می‌شود، عنوان کرد: فصل اول مانند شروع حرکت در یک دالان تاریک بود. ما نمی‌دانستیم آیا مستند با اقبال مخاطب مواجه می‌شود و بازخوردها به چه صورت خواهد بود. برای همین از آینده کار ذهنیتی نداشتیم و با ذائقه مخاطب هم آشنا نبودیم اما در نهایت فصل یک و دو منجر به دریافت بازخورد‌های زیادی از سوی مخاطبان شد.

این مستندساز ادامه داد: قطعا انتخاب موضوع‌های فصل سوم به شکل دغدغه شخصی بوده است اما موضوعاتی که مخاطب پیگیری بیشتری نسبت به آن‌ها دارد. همچنین چالش فصل جدید این بود که ما به بسیاری از موضوعات پرداخته بودیم و محدودیت انتخاب موضوع داشتیم؛ یعنی امکان داشت دغدغه مخاطب موضوعی باشد که ما قبلا به آن پرداخته بودیم. در نتیجه موضوعات فصل جدید مواردی هستند که قبلا به آن نپرداخته‌ایم یا در تلاش هستیم با زاویه دید جدیدتر به آن بپردازیم. در نهایت بازخورد دو فصل قبلی باعث شد موضوعات را سازگارتر با مخاطب انتخاب کنیم.

این کارگردان درباره مدت زمان ساخت هر قسمت اظهار کرد: چیزی حدود ۲۰ تا ۲۵ روز زمان صرف ساخت هر قسمت شده است؛ اما از یک جایی به بعد این فرایند موازی شد. یعنی همزمان با نوشتن متن و تدوین یک قسمت، کار پژوهشی قسمت بعد را انجام می‌دادیم و در عین حال نهایی‌سازی و خروجی گرفتن هم اتفاق می‌افتاد.

کریمیان تاکید کرد: در کار مستند‌سازی و به ویژه مستند آرشیوی هرچقدر زمان بیشتر باشد، قطعا خروجی باکیفیت‌تر خواهد بود اما ما ساخت مستند «ضد» را مانند جریانی می‌دیدیم که باید در کمتر از یک سال تعداد مشخصی مستند تولید شده باشد. هدف ما این بود که جریان پخش هفتگی مستند باعث جلب نگاه مخاطب شود و مخاطب به جای یک قسمت باکیفیت‌ یک روند را از قسمت‌هایی که کیفیت مشخصی دارند، بییند. قطعا این حالت آرمانی یک مستند نیست؛ با توجه به محدودیت بودجه و زمان ما تلاش کردیم بهترین کیفیت ممکن را ارایه دهیم.

وی درباره چالش‌های مستند‌سازی آرشیوی مطرح کرد: چالش اول مستند آرشیوی ایده‌یابی و کار پژوهشی است. مستندساز نمی‌تواند یک پژوهش را از صفر انجام دهد و همزمان آن را تحلیل کند. در مستند «ضد» از تحقیقات انجام شده به صورت چکیده و خلاصه استفاده کردیم و درگیر فرایند پژوهشی برای انجام کاری از صفر نشدیم. اینکه از قبل، پژوهش مسیر رسیدن به تحلیل را طی کرده باشد، به مستند آرشیوی بسیار کمک می‌کند. چالش بعدی در مستند آرشیوی در واقع آرشیویابی است. باید از اینترنت استفاده کرد اما  فیلتر بودن برخی از سایت‌ها و نبود دسترسی به آن‌ها از مشکلات آرشیویابی است. نبود دسترسی به اینترنت هم در گذشته کار را سخت‌تر می‌کرد اما الان این مساله کمتر شده است.

کارگردان مجموعه «ضد» در پاسخ به نتیجه‌گیری مستند برای افراد ایرانی و دغدغه‌های مشابه‌شان در 2 قسمت ابتدایی مطرح کرد: ما تلاش کردیم مشکلات موجود در غرب را به تصویر بکشیم. نکته اصلی این است که بعضی از این موضوعات راه حل قطعی ندارند. با یک گل بهار نمی‌شود و یک مستند نمی‌تواند یک راه حل مطلق ارایه دهد. مستند فقط می‌تواند بحران را یادآوری کند و این تجربه گذر از بحران را ارایه دهد. بومی‌سازی این مساله زمان می‌برد. امید ما این است که بعد از عنوان مساله، دغدغه ایجاد شود و بعد مجموعه مربوطه به دنبال راه حل برود.

کریمیان در پاسخ به این پرسش که به بن بست رسیدن غرب در موضوعات بررسی شده مستند «ضد» چه تاثیری روی مخاطب ایرانی می‌گذارد، اظهار کرد: به بن بست رسیدن غرب یک مسئله جهانی است و ما احساس کردیم که اگر مخاطب ایرانی مطلبی را از زاویه دید یک آدم غربی بشنود، بیشتر تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. اگر منبع به سمت غرب باشد، برای مخاطب ایرانی اثرگذارتر است‌. پس ما ترجیح دادیم به جای پرداختن به یک موضوع داخلی با چالش‌های فراوان، تجربه‌ جهانی را منتقل بکنیم.

این تهیه‌کننده درباره میزان دسترسی ایران به منابع آرشیوی گفت: در ایران دسترسی به منابع آرشیوی تا حد خیلی زیادی وجود دارد ولی به غنای محتوای انگلیسی یا غیرفارسی نیست. تنوع و جذابیت کمتری در محتوای ایرانی وجود دارد.

وی همچنین درباره علت استفاده نکردن از تصاویر آرشیو ایرانی در مستند «ضد» بیان کرد: اگر بخواهیم از آرشیو داخلی استفاده کنیم، باید قصه بومی باشد و به ابتدای ماجرا برگردیم. اگر محتوای آرشیوی داخلی به حد نیاز غنی نباشد باید به سمت تولید پیش رفت. در مجموع وارد شرایط پیچیده‌ای می‌شدیم که نمی‌شد «ضد» را به این شکل و سریع برای پخش آماده کنیم. هدف مستند «ضد» انتقال تجربه جهانی به مخاطب ایرانی است، پس قصه خارج از ایران باید بگذرد.

کارگردان مجموعه «ضد» درباره انتخاب موضوع مستند بیان کرد: بخشی از انتخاب موضوعات بنا بر بازخورد مخاطبان بوده و بخش دیگر دغدغه شخصی. این دغدغه شخصی از ابتدا تولید مستند وجود داشته، محدود هم نبوده و طیف وسیعی را دربرگرفته است؛ اما بازخورد از مخاطب باعث متمرکز شدن روی یک سری موضوعات خاص شد که در این فصل به آن پرداختیم.

کریمیان در نقد این مساله که چرا مستند از دید دانای کل بررسی می‌شود و نتیجه‌گیری به مخاطب واگذار نمی‌شود، عنوان کرد: اینکه مستند از دید دانای کل بررسی می‌شود، درست است. دیدگاه دانای کل را صدای خدا هم می‌نامند؛ یعنی یک نفر همه چیز را می‌داند و آن‌ را برای مخاطب بیان می‌کند. فرم مستند آرشیوی به شکلی بوده است که نخ تسبیحش دیدگاه دانای کل باشد؛ که اتفاقا لحن این دانای کل، تند و دیدگاه انتقادی است به طوری که شاید این نگاه، تضاد و ضدیت با جریان رایج به چشم مخاطب هم بزند؛ در عین حال ممکن است ذهنیت مخاطب را بسیار عمیق به چالش بکشد.

وی افزود: اما آسیب این دیدگاه دانای کل، قضاوت و تصمیم‌گیری برای مخاطب است. هر چند ما تلاش کرده‌ایم که مستند لحن نداشته باشد یا حداقل در نریشن و صدای دانای کل صرفا قصه بیان می‌شود. در نهایت درون مایه تحلیلی و رویکرد پژوهشی ما به این شکل است که شنیدن تحلیل و دریافت نظر متفاوت برای مخاطب جذاب خواهد بود.

این مستندساز درباره اینکه چرا افراد حاضر در مستند به مخاطب معرفی نمی‌شوند، اظهار کرد: اصولا با کپشن گذاشتن در مستند موافق نیستم چراکه معتقدم خود صحبت باید انقدر مهم و یا شخص شهرت داشته باشد که نیاز به کپشن‌گذاری وجود نداشته باشد. تلاش ما این بوده است که مصاحبه‌ها مکمل دیدگاه‌های مطرح شده توسط گوینده مستند باشد و به نوعی نقش سند را ایفا کند. بیشتر درون‌مایه حرف مهم نه اینکه چه کسی گفته است. فکر می‌کنم دانستن نام مثلا یک نویسنده اروپایی در کپشن برای مخاطب ایرانی چندان اهمیت ندارد بلکه مهم این است که این فرد تجربه زیسته خود را منتقل می‌کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: بسیاری از افراد حاضر در مستند برای مخاطب شناخته شده نیست و حتی اگر آن‌ها را معرفی کنیم، مخاطب درک آنچنانی از او ندارد. در اکثر اوقات این مصاحبه‌ها با زبان اصلی و زیرنویس پخش می‌شود که مخاطب لحن واقعی گوینده را ببیند و بحث سندیت مستند بالا می‌برد.

به گزارش فارس، فصل سوم از مجموعه مستند «ضد» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محسن کریمیان دوشنبه شب‌ها ساعت 23:20 از شبکه دو سیما و پنجشنبه ‌شب‌ها ساعت 22 روی آنتن شبکه مستند سیما می‌رود.

پایان پیام/211111qaaz