تفسیر غزل حافظ / آن پیکِ نامه ور که رسید از دیارِ دوست

 برای گرفتن فال حافظ و تعبیر و تفسیر آن باید علم و سواد کافی داشت. به همین دلیل تصمیم گرفته‌ایم تا هر روز تفسیری یکی از غزل های حافظ شیرازی را برایتان بگذاریم. امروز ۴ مهر غزل شماره ۶۰ می‌پردازیم:

آن پیکِ نامه ور که رسید از دیارِ دوست / آورد حِرزِ جان ز خطِ مشکبارِ دوست
خوش می دهد نشانِ جلال و جمالِ یار /  خوش می کند حکایتِ عز و وقارِ دوست

دل دادمش به مژده و خجلت همی برم / زین نقدِ قلبِ خویش که کردم نثارِ دوست
شکرِ خدا که از مددِ بختِ کارساز / بر حسبِ آرزوست همه کار و بارِ دوست

سیرِ سپهر و دُورِ قمر را چه اختیار / در گردش اند بر حسبِ اختیارِ دوست
گر بادِ فتنه هر دو جهان را به هم زند / ما و چراغِ چشم و رهِ انتظارِ دوست

کُحلُ الجواهری به من آر ای نسیمِ صبح / زآن خاکِ نیکبخت که شد رهگذارِ دوست
مائیم و آستانۀ عشق و سرِ نیاز / تا خوابِ خوش کرا بَرَد اندر کنارِ دوست

دشمن به قصدِ حافظ اگر دم زند چه باک / منّت خدای را که نیم شرمسارِ دوست

شرح و تفسیر غزل شماره ۶۰ دیوان حافظ شیرازی

شرح و تفسیر بیت یکم

آن پیکِ نامه ور که رسید از دیارِ دوست / آورد حِرزِ جان ز خطِ مشکبارِ دوست

آن پیک نامه بر که از دیار دوست رسید علاوه بر اینکه از سرزمین دوست آمده ، از خط مشکبار دوست یک حمایل جان هم آورده است . [ نامه بر = برنده نامه / دیار = جکع دار است به معنی خانه اما در این قبیل موارد به معنای مملکت مستعمل است / حرز = تعویذ را گویند که به گردن بچه ها می بندند ، حمایل ]

شرح و تفسیر بیت دوم

خوش می دهد نشانِ جلال و جمالِ یار /  خوش می کند حکایتِ عز و وقارِ دوست

آن پیک نامه بر جلال و جمال یار را خوب نشان می دهد و عز و وقار دوست را خوب حکایت می کند . یعنی اوصافِ حمیدۀ دوست را بسیار عالی وصف می کند . منظور بیت : اوصاف جمیل دوست را خوب وصف می کند تا دلی که امیدوار دوست است در طلبش باشد یعنی غرضش از ذکر اوصاف کامل جانان ترغیب و تشویق عشاق به طلب وصل جانان می باشد .

شرح و تفسیر بیت سوم

دل دادمش به مژده و خجلت همی برم / زین نقدِ قلبِ خویش که کردم نثارِ دوست

به آن پیک، دل را به عنوان مژدگانی دادم ، در حالی که شرمنده از این نقدِ کم عیاری که نثار دوست کرده ام . [ مژده = بشارت / خجلت = شرمندگی / کم = اندک ، ناقص ]

شرح و تفسیر بیت چهارم

شکرِ خدا که از مددِ بختِ کارساز / بر حسبِ آرزوست همه کار و بارِ دوست

شکر خدا که به یاری طالع موافق تمام کارهای دوست بر وفقِ مرادمان است . یعنی هر چه در بارۀ دوست آرزو کردیم ، خداوند تعالی میسر کرد . [ کارساز = در اینجا یعنی موافق / حسب = مقدار ]

شرح و تفسیر بیت پنجم

سیرِ سپهر و دُورِ قمر را چه اختیار / در گردش اند بر حسبِ اختیارِ دوست

این سیر و گردش افلاک و نجوم به میل و اختیار خودشان نیست بلکه تابع اراده و اختیار دوست بوده و به امر دوست در حرکتند نه به اختیار و ارداۀ خود . [ سپهر = فلک / گردش = گردیدن / حسَب = در اینجا به معنای «امر» آمده ]

شرح و تفسیر بیت ششم

گر بادِ فتنه هر دو جهان را به هم زند / ما و چراغِ چشم و رهِ انتظارِ دوست

اگر باد فتنه هر دو عالم را به هم بزند ، ما با چراغِ چشم در راهِ انتظار دوستیم . یعنی حتی اگر تمام عالم را فتنه و آشوب فرا بگیرد ، ما باز چشممان را از انتظار دوست برنمی داریم . [ به هم زند = زیر و رو کند / انتظار = نظر / راهِ انتظار = مجازاََ راهی را گویند که در آن کسی منتظر باشد ]

شرح و تفسیر بیت هفتم

کُحلُ الجواهری به من آر ای نسیمِ صبح / زآن خاکِ نیکبخت که شد رهگذارِ دوست

ای نسیمِ صبح از آن خاکِ خوشبختی که رهگذارِ دوست شد . برای من کحل الجواهری بیار . یعنی آن خاکی که به سبب پای مالیدن دوست بر آن ، کسب سعادت نموده است توتیای چشممان کنیم . [ کحل الجواهر = نوعی سرمه ، سرمه ای که با مروارید سوده می آمیختند و برای افزایش بینایی در چشم می کشیدند / خاک نیکبخت = خاکی که پایمال دوست شده / رهگذار = راهی که از آن عبور شود]

شرح و تفسیر بیت هشتم

مائیم و آستانۀ عشق و سرِ نیاز / تا خوابِ خوش کرا بَرَد اندر کنارِ دوست

ماییم و عرض احتیاج به آستان دوست . عجبا در کنار دوست خوابِ خوش برای که میسر شود . یعنی ما با خلوص نیت و با نیازِ تمام ملازم آستان یاریم ، تا همخوابی با دوست و خواب شیرین و لذیذ نصیب که شود.

شرح و تفسیر بیت نهم

دشمن به قصدِ حافظ اگر دم زند چه باک / منّت خدای را که نیم شرمسارِ دوست

دشمن اگر در بارۀ حافظ و بر علیه او حرف زند ، چه باکی داریم . شکر خدا که شرمنده دوست نیستیم . یعنی وقتی مقبول دوست واقع باشم ، دشمن هر چه می خواهد بگوید .