جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
به گزارش صد آنلاین ، این به‌معنای آن است که سازمان حفاظت محیط زیست موضوع آلودگی ارس به مواد پرتوزا را پذیرفته است، اما میزان آن را بیش از حد مجاز نمی‌داند. درحالی‌که پیش از این سازمان انرژی اتمی و استانداری آذربایجان‌شرقی وجود هرگونه آلودگی رادیواکتیو را «تکذیب» کرده بودند.
حالا آنطور که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید، قرار است در روزهای آینده بنا به درخواست مقامات ارمنستان، گروهی «در سطح عالی» از ایران به ارمنستان بروند و درباره موضوع آلودگی رودخانه ارس گفت‌وگو کنند. گفت‌وگوهایی که با توجه به درخواست ایروان، احتمالاً فراتر از بحث کارشناسی دربارهٔ آلودگی رودخانه خواهد بود و رنگ‌وبویی سیاسی و دیپلماتیک خواهد داشت.
روز ۲۹ خرداد امسال در گزارشی تحقیقی به بررسی آلودگی‌های رودخانۀ ارس با منشأ کشور ارمنستان پرداخته بود. این گزارش به استناد ۱۱ منبع شامل گزارش‌های کارشناسی، مطالعات میدانی و مقالات علمی مراکز پژوهشی دولتی و غیردولتی و دانشگاهی نوشته شده بود و نشان می‌داد مواد پرتوزا در نقاطی از مسیر رودخانه، در آب رودخانه اندازه‌گیری شده است. علاوه‌بر مواد پرتوزا، وجود فلزات سنگین در آب رودخانه نیز در این منابع مطالعاتی به تأیید رسیده بود.
یکی از مقالات مورد استناد در این گزارش، «تأثیرات آلودگی رودخانۀ مرزی ارس توسط کشورهای ارمنستان و آذربایجان بر امنیت و منافع جمهوری اسلامی ایران» بود که زمستان ۱۴۰۱ در مجلۀ «پژوهش‌نامۀ مطالعات مرزی» منتشر شده است. این گزارش که توسط اعضای گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه «شهید بهشتی» و گروه «ژئوپلیتیک» دانشگاه «عالی دفاع ملی» تهیه شده است، به‌صراحت می‌گوید: «بررسی‌ها و آزمایش‌های انجام‌شده حاکی از ورود پساب‌ها و آلاینده‌های صنعتی و معدنی بسیار مضر در رودخانۀ ارس است.»
بخش دیگری از این مقاله بیان می‌کند که در سالیان گذشته و با بی‌توجهی مسئولانِ کشور ارمنستان، ارس به‌وسیلۀ پساب‌های «صنعتی»، «معدنی» و «رادیواکتیو» مورد آلودگی بسیار خطرناکی قرار گرفته است: «این نوع آلودگی که درنهایت منجر به آلودگی آب آشامیدنی و آب بخش کشاورزی منطقۀ بزرگی از ایران می‌شود، با بروز انواع بیماری‌ها، بخش بزرگی از جامعۀ انسانی و زیستی کشور را با مخاطرۀ مواجه کرده است و با به چالش کشیدن امنیت انسانی و غذایی، ابتدا امنیت بخشی از کشور و درنهایت امنیت ملی کشور ایران را با خطر جدی مواجه می‌کند.»
این مقاله و سایر مقالات مرتبط با آلودگی رودخانۀ ارس به مواد پرتوزا، منشأ این مواد را نیروگاه هسته‌ای «متسامور» در کشور ارمنستان اعلام می‌کنند.سلاجقه: قرار بود سفرهایی در قالب تیم کارشناسی به ارمنستان و بررسی‌های دقیق‌تری در این باره صورت گیرد، اما دولت ارمنستان از ما خواست که که این سفر در سطوح عالی برگزار شود. به همین دلیل بعد از نشست بین‌المللی گردوغبار این ارتباطات قوی‌تر خواهد شد.
حالا پس از دو ماه و نیم، پایگاه خبری «بازار» از قول «علی سلاجقه»، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور نقل کرده است که مذاکرات و بحث‌هایی دربارهٔ آلودگی رودخانه ارس با سفیر ارمنستان انجام شده است.سلاجقه گفته است: «پیگیری آلودگی ارس از سوی دولت به سازمان محیط زیست کشور واگذار شده است. به همین دلیل مذاکرات و بحث هایی با سفیر ارمنستان داشته و اسنادی هم در این باره به سازمان محیط زیست کشور ارائه شده است که طبق آن رادیواکتیویته آب رودخانه ارس بیش از حد مجاز نیست.»
او همچنین اضافه کرده است: «باوجوداین، قرار بود سفرهایی در قالب تیم کارشناسی به ارمنستان و بررسی‌های دقیق‌تری در این باره صورت گیرد، اما دولت ارمنستان از ما خواست که که این سفر در سطوح عالی برگزار شود. به همین دلیل بعد از نشست بین‌المللی گردوغبار این ارتباطات قوی‌تر خواهد شد.»سلاجقه این را هم گفته است که «دولت ارمنستان پای کار بوده و امیدواریم که در این نشست‌ها به یک دستورالعمل مشخص در این حوزه برسیم.»
اگرچه سلاجقه وجود آلودگی رادیواکتیو «کمتر از حد مجاز» در رودخانۀ ارس را تأیید کرده است، اما پیش از این و در روزهای پس از انتشار پروندۀ «ردیابی مسمومیت ارس» در روزنامۀ «پیام ما» استانداری آذربایجان‌شرقی ورود آلودگی نیروگاه «متسامور» به رودخانۀ ارس را «غیرممکن» اعلام کرده بود.
روز ۳۰ خردادماه، «تراب محمدی»، معاون سیاسی اجتماعی استاندار آذربایجان‌شرقی، دربارۀ آنچه «حقیقت ورود مواد رادیواکتیو و پساب کارخانۀ ارمنستان به رود ارس» خوانده شده است، نوشته بود: «ورود مواد رادیواکتیو از نیروگاه مستامور ارمنستان به‌دلیل مسافت بالای آن تا منطقه عملاً غیرممکن است و از سویی نیز این نیروگاه امن است و مورد خاصی از خروج موارد رادیواکتیو از آن وجود ندارد، ولی یک کارخانه مس در این منطقه وجود دارد که پساب آن به ارس وارد می‌شود و حتی با چشم نیز قابل رؤیت است.»
همچنین یک روز بعد، در ۳۱ خردادماه نیز مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور در بیانیه‌ای اعلام کرد: «در آخرین پایش پرتوی صورت‌گرفته، آلودگی به مواد پرتوزا در این رودخانه رؤیت نشده است.» در بیانیۀ این مرکز آمده بود: «رودخانۀ ارس به‌صورت مستمر در حال پایش پرتوی و رصد مواد پرتوزا است و علاوه‌براین پایش‌ها، به‌زودی سیستم‌های پایش آنلاین آب نیز در آن منطقه نصب خواهد شد.»
مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور اعلام کرده بود که مطابق نظر مسئولان و کارشناسان مرکز نظام ایمنی هسته‌ای، نیروگاه اتمی «متسامور ارمنستان» تا رودخانۀ ارس و محدودۀ مورد اشارۀ فاصلۀ قابل‌توجهی دارد و امکان رهاسازی مستقیم پسماند مایع این نیروگاه به رودخانه و آلوده شدن آن به مواد پرتوزا وجود ندارد.
هرچند پیش از این بیانیه نیز در ۲۴ خرداد، خبرگزاری ایسنا به‌نقل از «مهران خجسته»، رئیس گروه محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه‌ای اردبیل نوشته بود: «رادیواکتیویتۀ آب رودخانۀ ارس بیش از حد مجاز رؤیت و گزارش نشده است.» اما آنطور که از بیانیۀ مرکز نظام ایمنی هسته‌ای برمی‌آمد، هیچ‌گونه آلودگی رادیواکتیو در رودخانۀ ارس مشاهده نشده و موضوع مورد اختلاف، میزان آلودگی نیست.علاوه‌براین، مرکز نظام ایمنی هسته‌ای و استانداری آذربایجان‌شرقی هیچ اشاره‌ای به مطالعاتی که در گزارش «پیام ما» به آنها استناد شده بود، نکردند.
حالا به‌نظر می‌رسد در روزهای آینده قرار است رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و احتمالاً مقامات بلندپایه‌ای از کشورمان به ارمنستان سفر کنند تا موضوع آلودگی رودخانۀ ارس در سطح مقامات عالی دو کشور مورد بررسی قرار گیرد. علاوه‌بر آلودگی مواد پرتوزا، موضوع ورود فلزات سنگین به رودخانۀ ارس نیز مطرح است که منشأ اصلی این آلودگی‌ها، فعالیت‌های معدنی و صنعتی در ارمنستان و ایران ذکر شده است. هنوز مقامات وزارت صنعت، معدن و تجارت دربارهٔ ورود آلاینده‌ها با منشأ معدن به رودخانۀ ارس اظهارنظری نکرده‌اند.