آیا روابط سوریه و ترکیه احیا می شود؟

 خاورمیانه دستخوش تغییرات عمده سیاست خارجی است. یکی از عوامل این تغییرات، چشم انداز نوظهور عادی سازی روابط سوریه و ترکیه است. تلاش های میانجی گری در این زمینه توسط روسیه و ایران در حال انجام است.

آندری کورتونوف، مدیر علمی شورای امور بین الملل روسیه، خاطر نشان کرد که نیاز به احیای روابط میان دمشق و آنکارا وجود دارد، اما عادی سازی آنها به دلیل این واقعیت که رهبری هر دو کشور نمی توانند بر سر یک موضوع به توافق برسند، مانع عادی سازی آنها می شود. تعدادی از مسائل اساسی بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه در راستای به رسمیت شناختن حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه، خروج نیروهای ترکیه از این کشور و رد کامل حمایت آنکارا از حامیانش در ادلب است. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه با این موضع موافق نیست. وی معتقد است که خروج نیروها از خاک سوریه می تواند به افزایش تهدیدات علیه امنیت ترکیه از جمله به دلیل افزایش تعداد پناهجویان منجر شود.

ایلیا ودنیف، پژوهشگر مرکز مطالعات کشورهای خاورمیانه انستیتوی شرق شناسی آکادمی علوم روسیه، خاطر نشان کرد: مانع اصلی برای حل مناقشه سوریه، عامل جنبش ملی کرد است. مشکل احیای روابط میان آنکارا و دمشق نیز تا حد زیادی، به مسئله کردها بستگی دارد. در بخشی از قلمروی سوریه که با ترکیه هم مرز است، یک اداره خود مختار شمال شرق سوریه که به روژاوا نیز معروف است، وجود دارد.

دمشق نگران عواملی است که با آرمان های ناسیونالیسم کردی فاصله دارد. از سال 2020، شرکت امریکایی Delta Crescent Energy LLC در مناطق تحت کنترل SDS ظاهر شد که بهره برداری از میادین نفتی را آغاز کرد. صادرات مواد خام استخراج شده به خاک کردستان عراق – خودمختاری کردها در داخل عراق – انجام شد. مدیریت آن توسط حزب دموکرات کردستان و به رهبری روژاوا انجام می شود.

موضع قاطع دمشق در مورد مسئله کردها با این واقعیت توضیح داده می شود که اصل تمامیت ارضی این کشور برای همه طرف های درگیر در حل و فصل مناقشه سوریه: روسیه، ایران و ترکیه اساسی است. دستاورد اصلی دیپلماسی روسیه، تغییر اساسی در موضع آنکارا در قبال سوریه است که دلیل آن بی فایده بودن مسیری است که در مرحله اولیه، درگیری برای سرنگونی دولت رسمی دمشق در پیش گرفته شد.

ترک ها به دولت دمشق می گویند تا زمانی که آنکارا تضمین های امنیتی نداشته باشد، خاک سوریه را ترک نخواهند کرد. ترکیه قرار نیست از منطقه حائل ایجاد شده در امتداد مرز دو کشور و در عمق 30 کیلومتری خاک سوریه در نتیجه سه عملیات نظامی در شمال این کشور دست بکشد: "سپر فرات" (24 اوت 2016 - مارس) ، "شاخه زیتون" (20 ژانویه - 24 مارس 2018) و بهار صلح (9-22 اکتبر 2022). برای آنکارا اهمیت ویژه ای دارد که نیروهای دموکراتیک سوریه حضور خود را در شمال سوریه حفظ کنند، اما تحت کنترل دمشق نباشند.

تهدید کردهای سوریه توسط آنکارا به عنوان یک مشکل سیاست داخلی ترکیه تلقی می شود. تجربه تاریخی قرن بیستم نشان می دهد که ترس آنکارا بی اساس نیست. کُردها در قلمرو چهار کشور (ایران، عراق، ترکیه و سوریه) زندگی می کنند و هر بار که جنبش ملی آنها خیزش را تجربه می کرد، این موضوع در همه کشورهایی که منطقه قوم نگاری کردستان را تقسیم کردند، منعکس شد.

تلاش های روسیه و ایران در چارچوب فرمت آستانه به بهبود روابط میان سوریه و ترکیه کمک می کند. به طور کلی، ترویج احیای روابط سوریه و ترکیه به معنای کاهش احتمال عملیات نظامی جدید توسط آنکاراست. با این وجود، درگیری میان دمشق رسمی و کردها در شمال شرق این کشور تا کنون حل نشده به نظر می رسد، زیرا مواضع احزاب در مورد مسائل مربوط به خودگردانی محلی به دور از همگرایی است.

روسیه از نزدیک شدن آنکارا و دمشق به عنوان یکی از عوامل برقراری صلح در منطقه استقبال می کند. خروج امریکا از سوریه در کوتاه مدت بعید است. روابط با کردهای سوریه و عراق همچنان برای آنها اهمیت زیادی دارد و به واشنگتن فرصت مانور سیاسی می دهد. بنابراین، ابتکارات روسیه برای نزدیک تر کردن سوریه و ترکیه به یکدیگر را می توان به عنوان تمایل برای تسریع خروج امریکا که نقش «بی ثبات کننده» در منطقه بازی می کند، ارزیابی کرد. در هر صورت، دمشق و آنکارا تا احیای رسمی روابط راه درازی در پیش دارند.

منبع: مژدونارودنایا ژیزن (روسیه)