تنش ها تشدید می شود؟ تنگه هرمز و احتمال محاسبات اشتباه

 تنش‌های دریایی بین ایالات متحده آمریکا و ایران پس از پیشنهاد واشنگتن برای استقرار محافظان مسلح روی کشتی های تجاری که از تنگه هرمز عبور می کنند و اعزام بیش از سه هزار نیروی نظامی به خاورمیانه در چارچوب طرح تقویت حضور نظامی آمریکا در منطقه، افزایش یافته است. 

ایران تنگه هرمز را آبراهی راهبردی برای خود می داند و همواره از این آبراه به عنوان اهرم فشار بر غرب در چارچوب درخواست هایش برای لغو تحریم ها بهره برداری کرده است. واشنگتن به نوبه خود برای توجیه افزایش حضور نظامی‌اش در منطقه استدلال می کند که ایران طی دو سال گذشته حدود 20 کشتی تجاری را در منطقه توقیف کرده یا برای توقیف آنها تلاش کرده است. آمریکا اعلام کرده است نظامیانش مانع به نتیجه رسیدن تلاش ایرانی ها برای سیطره بر دو نفتکش در آبهای بین المللی نزدیک سواحل عمان در پنجم ژوئیه گذشته شدند در حالی که تهران یک کشتی تجاری را روز بعد توقیف کرد. در ماه های آوریل و می نیز ایران دو نفتکش را ظرف دو هفته در آبهای منطقه ای توقیف کرد و به حمله پهپادی به نفتکش یک شرکت اسرائیلی در نوامبر 2022 متهم است. 

یک مقام آمریکایی هفته گذشته از وجود برنامه ای برای استقرار محافظان مسلح متشکل از افراد نیروی دریایی آمریکا در کشتی های تجاری که از تنگه هرمز و اطراف آن عبور می کنند سخن گفت تا لایه دفاعی جدیدی به این کشتی ها که در معرض خطر قرار دارند افزوده شود. 

تشدید چندین باره تنش در تنگه هرمز، بیانگر اهمیت واقعی این تنگه است که بین ایران و عمان قرار دارد و خلیج فارس را به دریای عمان و دریای عرب متصل می کند. این تنگه به علت واقع شدن در بزرگترین منطقه تولید نفت جهان، دارای اهمیت اقتصادی و سیاسی است و مهم ترین آبراه از نظر راهبردی برای تجارت جهانی نفت به شمار می رود. همچنین بخش زیادی از تجارت کشورهای واقع در سواحل خلیج فارس به تنگه هرمز متکی است و یک پنجم تجارت نفت جهان و یک چهارم تجارت گاز طبیعی مایع جهان از طریق این تنگه صورت می گیرد. حدود 10 درصد کل واردات نفت آمریکا نیز از این تنگه عبور می کند. 

با توجه به آنچه گفته شد، تنگه هرمز نه تنها یکی از شلوغ ترین آبراه های باربری در جهان محسوب می شود بلکه از اهمیت راهبردی برای نقل و انتقال نفت در جهان برخوردار است زیرا جایگزین های محدودی برای آن وجود دارد و هرگونه تاخیر قابل توجه – هرچند موقت – در انتقال نفت از این آبراه موجب افزایش قیمت جهانی انرژی خواهد شد. 

آمارها نشان می دهد 76 درصد نفت خام و میعاناتی که در سال 2018 از تنگه هرمز عبور داده شده، راهی بازارهای آسیایی به خصوص چین، هند، ژاپن، کره جنوبی و سنگاپور شده است. به همین علت قابل درک است که چین نیز منافع زیادی در تنگه هرمز داشته باشد. اینجاست که ابعاد سند همکاری ایران – چین که در مارس 2021 امضا شد درک می شود. این سند در واقع توافقنامه همکاری تجاری و راهبردی 25 ساله بین دو کشور است که جزئیات زیادی درباره آن در دست نیست ولی طبق گزارش نشریه نیویورک تایمز، بر اساس این توافقنامه، چین طی مدت توافق، 400 میلیارد دلار در اقتصاد ایران سرمایه گذاری می کند و در مقابل، ایران به تامین کننده پایدار نفت برای چین با قیمت بسیار پایین تبدیل می شود.