چهارشنبه ۰۷ آذر ۱۴۰۳
بارها در مراجعه به پزشکان شاهد بودیم که آزمایشگاه یا مرکز تصویربرداری خاصی را معرفی می‌کنند و از بیمار می‌خواهند که به مراکز مورد نظر مراجعه کند. ذات این موضوع که پزشک براساس شناختی که از آزمایشگاه یا مرکز تصویربرداری خاصی دارد، بیشتر به تشخیص آن‌ها اعتماد داشته باشد، اشتباه نیست اما مشکل جایی ایجاد می‌شود که در این ارتباط پای منفعت مالی درمیان باشد. از جهتی گاهی این توصیه شکل اجبار هم می‌گیرد و پزشک به مراجع می‌گوید که تنها جواب یک آزمایشگاه خاص را قبول دارد.
در گفت‌وگو با متصدیان آزمایشگاه و پزشکان متوجه شدم که این موضوع بیشتر در مورد پزشکانی اتفاق میافتد که خود آزمایشگاه یا مرکز تصویربرداری دارند و بیماران را مجبور می‌کنند که به آزمایشگاه خودشان مراجعه کنند. این درحالی است که بیمار باید همانظور که در انتخاب پزشک اختیار دارد، در انتخاب آزمایشگاه یا مرکز تصویربرداری هم مختار باشد.
پرسنل یکی از این آزمایشگاه‌ها که سهام‌دار آن یک پزشک است، می‌گوید گاهی مدیر مجموعه که خود پزشک است، دیگر پزشکان را مجاب می‌کند که آزمایشاتی بیش از نیاز بیمار درخواست کنند، درحالی که مثلا بیمار برای یک چکاب ساده مراجعه کرده اما پزشک برخی آزمایشات تخصصی را به نسخه وی اضافه می‌کند.
در مواردی هم پزشکان با سهام‌دار آزمایشگاه نیستند اما در قراردادهای نانوشته‌ای با آزمایشگاه توافق می‌کنند که در ازای ارجاع بیماران به این مراکز مبلغی دریافت کنند.
علی انجو متخصص اخلاق پزشکی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز درخصوص ابعاد مختلف تعارض منافع در پزشکی گفت: تعارض منافع در تعریف یعنی هر کجا که دغدغه‌ای در طرف یک ارتباط باعث شود دغدغه‌ای در طرف دیگر ارتباط نادیده گرفته شود. همه انواع تعارض منافع هم عمدی اتفاق نمی‌افتند و گاهی ممکن است پزشکان خیلی خوبی که دغدغه بیمار دارند، در اقدامی در درمانگاه شریک شوند و این آن‌ها را در موقعیت تعارض منافع قرار دهد. برای مثال درمانگاهی تصمیم بگیرد که دستگاه نوار قلب بیاورد و درصدی از انجام نوار قلب‌ها به پزشک برسد و ناخودآگاه میزان تجویز نوار قلب افزایش پیدا می‌کند. یعنی اگر مراقبت نکنیم عارض منافع خود به خود اتفاق میافتد.
انجو توضیح داد: تعارض منافع موقعیتی است که فرد در آن قرار می‌گیرد و ممکن است خطا کند. از دیگر مصادیق تعارض منافع وقتی است که پزشک یا مرکز درمانی به راننده یک آمبولانس پول بدهد که بیماران را به مرکز او بیاورد و راننده هم درصد بگیرد. یا گاهی یک متخصص داخلی در ازای ارجاع بیمار به جراح از آن جراح هزینه دریافت می‌کند، اگر بخواهیم موضوع را تحلیل کنیم داستان‌های متعددی پشت آن است، برای مثال متخصص داخلی که سوادش کمتر از جراح نیست و با خود می‌گوید که چرا درآمد من باید کمتر از او باشد و سهم من از درمان بیمار چقدر است؟ درواقع همیشه آدم‌هایی که تخلف می‌کنند استدلال‌های هم برای خودشان دارند و اول موضوع را برای خود توجیه می‌کنند و بعد انجام می‌دهند. به این موارد در نظام سلامت سهم‌خواهی می‌گویند.
وی ادامه داد: مورد دیگر زمانی است که پزشک برای آزمایشگاه، رادیولوژی، نوار قلب، سیتی اسکن، داروخانه و غیره بیمار می‌فرستد و سهم دریافت می‌کند. تعارض منافع در شکل‌های مختلف اتفاق میافتد مثلا در شرایطی که بیماری برای پزشک هدیه آورده و درخواست دارد که بدون نوبت ویزیت شود هم تعارض منافع رخ داده است. معمولا در دانشکده‌های پزشکی تشخیص تعارض منافع و نوع برخورد در آن موقعیت تدریس می‌شود.
این متخصص اخلاق پزشکی درباره آسیب‌هایی که تعارض منافع به نظام سلامت وارد می‌کند، گفت: یکی از مهم‌ترین آسیب‌ها خدشه‌دار شدن اعتماد عمومی است. اگر مردم به ما اعتماد نکنند به سمت شیادینی می‌روند که به دنبال آدم‌های نا امید از نظام سلامت هستند. در این شرایط پزشکان هرچقدر هم مردم را به انجام کاری توصیه کرده یا از انجام کاری بازدارند، آن‌ها اعتماد نخواهند کرد. از طرفی تعارض منافع هزینه‌های بسیاری را هم به نظام سلامت وارد می‌کند؛ زمانی که بیماری باید در نزدیک‌ترین مرکز درمان شود اما به دلیل تعارض منافع آمبولانس او را به مرکز دیگری می‌برد و بیمار جانش را از دست می‌دهد و این موارد دیده نمی‌شود.
انجو تاکید کرد: اگر امروز ما اطلاعاتی در مورد بیماری‌هایی مثل ایدز و غیره داریم دلیلش این است که مردم به ما اعتماد کرده و از خصوصی‌ترین بخش‌های زندگیشان با ما حرف زده‌اند اما تعارض منافع این اعتماد را مخدوش می‌کند و که حتی در ادامه تعارض منافع کنترل نشده به دانش پزشکی هم آسیب می‌زند.
به گزارش ایسکانیوز، امروزه آزمایشگاه‌ها و مراکز تصویربرداری اقدام به جذب افرادی به عنوان ویزیتور می‌کنند که وظیفه آن‌ها متقاعد کردن پزشکان برای ارجاع بیمار به آزمایشگاه یا مرکز تصویربرداری مورد نظر است. اگر ویزیتور با ارائه توضیحاتی پزشک را مجاب کند که آزمایشگاه آن‌ها از امکانات خوب و نیروی مجربی برخوردار است و پزشک هم اعتماد کرده و آزمایشگاه را تنها در قالب یک توصیه به بیمار معرفی کند، خطایی رخ نداده اما هرگاه این فرآیند شکل اجبار به خود بگیرد و منفعت مالی میان پزشک و آزمایشگاه برقرار شود، تعارض منافع رخ داده و در تضاد با سوگند پزشکی بوده و حقوق بیمار تضعیف شده است.
منبع/ ایسکانیوز