تفسیر غزل حافظ / حالِ دل با تو گفتنم هوس است

برای گرفتن فال حافظ و تعبیر و تفسیر آن باید علم و سواد کافی داشت. به همین دلیل تصمیم گرفته‌ایم تا هر روز تفسیری یکی از غزل های حافظ شیرازی را برایتان بگذاریم. امروز ۳۰ مردادماه غزل شماره ۴۲ می‌پردازیم:

حالِ دل با تو گفتنم هوس است / خبرِ دل شنفتنم هوس است
طمعِ خام بین که قصۀ فاش / از رقیبان نهفتنم هوس است

شبِ قدری چنین عزیز شریف / با تو تا روزِ خفتنم هوس است
وه که دُردانه ای چنین نازک / در شبِ تار سُفتنم هوس است

ای صبا امشبم مدد فرمای / که سحرگه شکفتنم هوس است
از برایِ شرف به نوکِ مژه / خاکِ راهِ تو رُفتنم هوس است

همچو حافظ به رغمِ مُدعیان / شعرِ رندانه گفتنم هوس است

شرح و تفسیر غزل شماره ۴۲ دیوان حافظ شیرازی

شرح و تفسیر بیت یکم

حالِ دل با تو گفتنم هوس است / خبرِ دل شنفتنم هوس است

هوس می کنم که حالِ دلم را برای تو تعریف کنم و خیلی مایلم که حال و احوال دل را از تو بشنوم . یعنی خبر دل را از تو بگیرم . حاصل کلام : دل از دستم رفته ، در دامِ زلف تو قرار گرفته است . حالا هوس دارم که این را به تو بگویم و از تو احوال و اخبار آن را بشنوم .

شرح و تفسیر بیت دوم

طمعِ خام بین که قصۀ فاش / از رقیبان نهفتنم هوس است

ببین خام طمعی تا چه حد است که هوس می کنم قصۀ مشهور یعنی داستان عشق و محبت جانان را از رقبا پنهان نمایم . [ طمع خام = طمعی که وجود پیدا نمی کند ]

شرح و تفسیر بیت سوم

شبِ قدری چنین عزیز شریف / با تو تا روزِ خفتنم هوس است

در یک همچو شبِ قدری عزیز و شریف ، هوس دارم که با تو تا صبح بخوابم . یعنی خوابیدن را با تو آرزو می کنم .

شرح و تفسیر بیت چهارم

وه که دُردانه ای چنین نازک / در شبِ تار سُفتنم هوس است

آه که آرزو دارم چنین دُردانۀ لطیف را در شبِ تاریک سوراخ نمایم . یا سوراخ کردن چنین دُردانۀ لطیف در شبِ تاریک آرزوی من است . یعنی هوس دارم این غزل چون گرهر را شب هنگام بگویم . شعرا سفتن را به کنایه از گفتن بکار برده است . چنان که خواجه می فرماید :

غزل گفتی و دُر سفتی بیا و خوش بخوان حافظ / که بر نظم تو افشاند فلک عقد ثریا را

شعرا، اشعار خود را هنگام شب می سرایند . از آن جهت است که خواجه به شبِ تار اختصاص داده است .

شرح و تفسیر بیت پنجم

ای صبا امشبم مدد فرمای / که سحرگه شکفتنم هوس است

برای گفتن شعر لطیف در اینگونه بحرِ لطیف ، از فیض رحمانی استمداد کرده و می فرماید : ای صبا امشب به من مدد فرما یعنی کمکم کن و نیرو عطا کن که وقتِ سحر ، هوسِ شکفتن دارم . حاصل معنی : امشب به من کمک کن که یک غزل لطیف بگویم و سحرگاه آن را برای سخن شناسان بخوانم و خندان و شادان شوم . [ صبا = در اینجا مراد فیض رحمانی است / شکفتن = باز شدن ]

شرح و تفسیر بیت ششم

از برایِ شرف به نوکِ مژه / خاکِ راهِ تو رُفتنم هوس است

برای کسب شرف ، آرزو دارم به نوکِ مژگان خاکِ راهت را بروبم . یعنی برای اکتساب دولت و اجتلاب عزت ، آرزو دارم راههایی که تو در آن قدم زده ای با اشکِ چشمم آبیاری نمایم . [ شرف = رفعت / رُفتن = جاروب کردن ]

شرح و تفسیر بیت هفتم

همچو حافظ به رغمِ مُدعیان / شعرِ رندانه گفتنم هوس است

به کوری چشم دشمنان ، آرزو دارم چون حافظ ، اشعار رندانه بگویم . و یا مثلِ حافظ برای به خاک مالیدن دماغ دشمنان ، آرزو دارم شعر رندانه بگویم . [ مدعیان = دشمنان / رغم = در لغت یعنی دماغ کسی را به خاک مالیدن ولی در این قبیل موارد به معنای کوری بکار رفته است / شعر رندانه = شعری که شاعر پیام خود را به گوشه و کنایه برساند ]