جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
از ماه ها پیش حزب جمهوری خواه آمریکا عملا به دنبال فشار سیاسی بر بایدن با هدف به شکست کشاندن هر گونه تحرک دیپلماتیک کاخ سفید با تهران است؛ فشارهایی که بی شک که بیشتر رنگ وبوی انتخاباتی دارد. در مدتی که رسانه ها از مذاکرات پشت پرده ایران و آمریکا در نیویورک، دوحه و مسقط و حصول «تفاهم» یا «توفق بودن توافق» خبر دادنده اند، این فشارها دور تازه ای به خود گرفته است. در موضوع برکناری رابرت مالی و ونیز توافق اخیر تهران – واشنگتن برای تبادل زندانیان دوتابعیتی ان فشارها دو چندان شده است.
در جدیدترین مورد از این فشارها، قانون‌گذاران آمریکایی در نامه‌ای به رئیس‌جمهور و مقامات ارشد دولت این کشور خواستار حل‌وفصل موضوع تخلیه محموله نفتی نفتکش توقیف‌شده ایرانی شدند. در همین باره انتخاب به نقل از خبرگزاری رویترز نوشت که قانون‌گذاران آمریکایی از هر ۲ حزب جمهوری‌خواه و دموکرات از «جو بایدن» رئیس‌جمهور این کشور و اعضای دولت او خواستند مسئله انتقال محموله نفتی یک نفتکش توقیف‌شده ایرانی در تگزاس را که یک ماه است به تعویق افتاده، حل‌وفصل کنند. دادستان‌های آمریکایی اوایل سال جاری (میلادی) پس از متهم‌کردن مالک یونانی این نفتکش با نام «سوئز راجان» به دور زدن تحریم‌ها، آن را به سمت سواحل شهر گالوستون هدایت کردند و گارد ساحلی ایالات متحده نیز مجوز تخلیه نفتکش را صادر کرد، اما شرکت‌هایی که این انتقال‌ها را انجام می‌دهند، می‌گویند که از بیم اقدام تلافی‌جویانه ایران و بر حذر داشتن کشتی‌ها برای سفرهای آتی‌شان از سوی مشتریان نفتی، نمی‌توانند نفت ضبط شده را تخلیه کنند.
جونی ارنست، سناتور جمهوری‌خواه و ریچارد بلومنتال، سناتور جمهوری‌خواه و دیگر قانون‌گذاران در سنا و مجلس نمایندگان آمریکا در نامه‌ای به بایدن و دیگر مقامات ارشد دولتی گفتند که اجرایی‌کردن تحریم‌های نفتی در صورتی که شهروندان آمریکایی و دیگر شرکت‌های دخیل مدام به فکر تلافی ایران باشند، مورد بی‌اعتنایی قرار خواهد گرفت. در این نامه که رویترز رونوشتی از آن را رویت کرده، آمده است که «ضرورت دارد که دولت روشن سازد ایران و سازمان‌هایی که در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار گرفته‌اند، نمی‌توانند مانع دولت ما از انجام دادن کارهای مشروع ناظر بر اجرای قانون باشند.»
به نوشته رویترز، آنها از دولت خواستند درباره پیشرفت‌هایی که در زمینه انتقال توقیف نفت توقیف‌شده سوئز راجان حاصل شده، توضیح دهند. کاخ سفید به درخواست این خبرگزاری برای اظهار نظر در این باره پاسخی نداده است. قانون‌گذاران آمریکایی ارزش این ۸۰۰ هزار بشکه نفت توقیف‌شده را ۵۶ میلیون‌دلار برآورد کرده‌اند. پول حاصل از فروش این محموله‌های توقیف‌شده به عنوان غرامت به خانواده آنچه «قربانیان تروریسم دولتی» خوانده شده است، اختصاص می‌یابد.
مدیرعامل یک شرکت انرژی مستقر در هیوستون که در این موضوع دخیل است، در اواخر تیرماه، در این باره به وال استریت ژورنال گفت که شرکت‌هایی که به هر طریقی در خلیج فارس حضور به معنای واقعی کلمه از انجام این کار می‌ترسند.وی تاکید کرد که نگرانی این شرکت‌ها این است که هدف اقدامات تلافی‌جویانه ایرانی‌ها قرار گیرند. بنابر گزارش وال استریت ژورنال، این مدیرعامل همچنین گفت که چند شرکتی که در مورد تخلیه این محموله با آنها تماس گرفته‌اند، آن را رد کرده‌اند.
مدیرعامل یک شرکت کشتیرانی که در خلیج مکزیک فعالیت دارد نیز نگرانی های مشابهی را مطرح کرد و گفت که مشخص نیست کسی قرار است به آن (محموله نفت) دست بزند یا خیر. به نوشته وال‌استریت‌ژورنال، معضل تخلیه این نفتکش نشان‌دهنده دشواری‌هایی است که دولت آمریکا در اجرای تحریم‌ها علیه ایران با آنها مواجه است. تحلیلگران و مقام‌های سابق آمریکایی بر این باورند که ایران از این تاکتیک‌ها برای منصرف کردن غرب از مانع‌تراشی در مسیر صادرات نفت خود استفاده می‌کند.
منابع مطلع می‌گویند که کشتی سوئز راجان تنها پس از آن تحت نظارت دولت ایالات متحده قرار گرفت که یک سازمان غیر دولتی مستقر در نیویورک به نام اتحاد علیه ایران هسته‌ای(UANI) که از تحریم‌های همه جانبه علیه تهران حمایت کرده است با استناد به تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های مربوط به رصد تردد کشتی‌ها، این نفتکش را به حمل نفت تحریم شده متهم کرد. سپس وکلای مدافع قربانیان حادثه ۱۱ سپتامبر و خانواده‌هایشان که دادگاه‌های ایالات متحده به آنها حق مطالبه غرامت از دولت ایران را داده‌اند علیه یکی از مالکان کشتی شکایت کردند.
به گفته این افراد، طرح این ادعا همراه با یک شکایت مدنی متعاقب آن، مقامات فدرال را بر آن داشت تا به این پرونده رسیدگی کنند. مارک والاس، مدیر اجرایی UANI، هم چنین ای را گفته که اگر شرکت‌های کشتیرانی و تجاری مرتبط در هراس از تلافی ایران زندگی کنند، ایالات متحده نمی‌تواند تحریم‌های نفتی را اجرا کند. بدون بازدارندگی واقعی آمریکا، ایران می‌تواند با مصونیت از مجازات برای شکست دادن بهترین قوانین تحریمی دست به کار شود. به گزارش وال استریت ژورنال، تحقیقات دولتی در آمریکا در نهایت منجر به صدور کیفرخواستی علیه مالک یونانی نفتکش سوئز راجان شد که همچنان مهر و موم شده است. به گفته افراد مطلع، اگرچه دادستان‌ها نمی‌توانند به‌طور رسمی تا قبل از تخلیه نفت از سوئز راجان آن را توقیف کنند اما مالک این نفتکش با توافقات حاصل شده آن را به سمت یک مرکز تصفیه محصولات نفتی در تگزاس هدایت کرد.
وزارت دادگستری آمریکا از تایید کیفرخواست مهر و موم شده علیه مالک کشتی یونانی یا توضیح درباره تاخیرهای طولانی در تخلیه این نفتکش خودداری کرد. وزارت امور خارجه این کشور نیز از اظهار نظر در مورد نفتکش سوئز راجان خودداری کرد اما گفت که دولت در حال اجرای تحریم‌ها است. با این حال دریادار تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فاصله کوتاهی پس از انتشار این گزارش وال‌استریت نسبت به هر گونه اقدامی علیه نفت توقیف‌شده ایران هشدار داده که «اگر شرکتی بخواهد نفت ما را از نفتکش توقیف شده خالی بکند ما آن شرکت را مسئول می‌دانیم و ضمن اینکه آمریکا را هم مسئول می‌دانیم.»
- خالی کردن دست بایدن
با توجه به آنچه گفته شد، جواد ملکیان در گفت وگویی دیپلماسی ایرانی، این تهدید اعضای کنگره آمریکا با محوریت جمهوری خواهان در خصوص فشار به دولت بایدن برای تخلیه محموله نفتی ایران را بیش از آنکه یک تهدید واقعی بداند یک بلوف انتخاباتی تلقی می‌کند که در سایه آن سعی بر آن است که جو بایدن در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۴ ایالات متحده آمریکا از هرگونه توافق و مذاکره و رسیدن به یک برگ برنده انتخاباتی در قبال ایران باز بماند.
به همین دلیل این کارشناس حوزه سیاست خارجی در ادامه ارزیابی خود بر این نکته تاکید دارد که به دنبال انتشار اخباری در خصوص توافق تهران - واشنگتن بر سر تبادل زندانیان دوتابعیتی و آزادی ۶ میلیارد دلار از اموال بلوکه شده ایران، جمهوریخواهان در تکاپو هستند که با استفاده از دیگر ابزارها و اهرم‌ها، توافقات جاری را به هم بزنند. ملکیان در تشریح بیشتر این نکته متذکر می‌شود که جمهوریخواهان با فشار به کاخ سفید و شخص جو بایدن در نظر دارند که با تخلیه محموله نفتی ایران و آگاهی از واکنش تهران، فضا به سمتی کشیده شود که تنش امکان هرگونه توافقی احتمالی را از جو بایدن با جمهوری اسلامی ایران بگیرد.
این کارشناس حوزه بین الملل از زاویه دیگری به موضوع می‌نگرد و یادآور می‌شود که اکنون با مطرح شدن پرونده‌های متعدد علیه دونالد ترامپ و گرفتن فضا در راستای حضور او برای انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۴ ایالات متحده آمریکا، در آن سو جمهوریخواهان هم ذیل فعالیت اعضای کنگره، چه مجلس نمایندگان و چه مجلس سنا تلاش دارند ضمن حمله به جو بایدن و خانواده او و باز کردن پرونده‌های متعدد، همزمان تلاش‌های کاخ سفید و جو بایدن در عرصه سیاست خارجی هم به نتیجه نرسد تا دست او از رسیدن به هرگونه برگ برنده انتخاباتی باز بماند، در صورتی که جواد ملکیان در ادامه تحلیل خود اعتقاد دارد حتی اگر جمهوریخواهان هم روی کار بودند و دولتی مانند دولت دونالد ترامپ در کاخ سفید حضور داشت نمی توانستند به توافقی بهتر از توافق کنونی جو بایدن با جمهوری اسلامی ایران دست پیدا کنند. هرچند که ملکیان تاکید دارد آنچه به عنوان توافق ایران و آمریکا بر سر آزادی زندانیان دو تابعیتی و همچنین آزادی ۶ میلیارد دلار از اموال بلوکه شده ایران مطرح است ذیل یک توافق بزرگتر قابل تفسیر و ارزیابی است.
در سایه این گفته مفسر حوزه سیاست خارجی، فایننشال تایمز هم اخیر طی گزارشی عنوان کرد که تبادل موفق زندانیان می‌تواند به ایجاد درجه‌ای از اعتماد میان دو کشور در شرایطی که اصلا وجود ندارد، کمک کند و به تلاش‌ها برای کنترل برنامه هسته‌ای ایران که از زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا به‌طور یک‌جانبه از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ خارج شد، به‌طور چشمگیری توسعه یافته است، کمک کند. این روزنامه همچنین به برخی گزارش‌های ادعایی درباره وجود دیگر توافقات میان تهران و واشنگتن اشاره کرد و مدعی شد که «مقامات ایالات متحده و ایران درباره سایر اقدامات تنش‌زدا صحبت کرده‌اند که شامل محدود کردن سطح غنی‌سازی اورانیوم تهران و همکاری بیشتر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌شود. در مقابل، ایالات متحده احتمالاً چشم خود را بر صادرات نفت ایران ببندد، صادراتی که به دلیل تحریم‌ها با مشکل مواجه است.»
فایننشال تایمز با بیان اینکه «این رایزنی‌ها کامل نیستند و برای دستیابی به توافق هسته‌ای جدید طراحی نشده‌اند» ادعا کرد که این گفت‌وگوها با کند کردن توانمندی‌های فعلی برنامه هسته‌ای ایران به پیشرفت تبدیل خواهند شد. این روزنامه انگلیسی مدعی شد که «اگر پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران بدون کنترل ادامه یابد، اسرائیل یا ایالات متحده در مقطعی احساس خواهند کرد که مجبور به پاسخ نظامی هستند. خطر یک محاسبه اشتباه که می‌تواند باعث درگیری شود نیز واقعی است. هر گونه تلاش برای به تاخیر انداختن این چشم‌انداز باید به عنوان «عمل‌گرایی دیپلماتیک» تلقی شود. اما راه‌حل مطلوب‌تر - دمیدن روحی تازه به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران خواهد بود که اکنون رو به نابودی است - چیزی که متاسفانه در حال حاضر دور از دسترس به نظر می‌آید.»
منبع/ دیپلماسی ایرانی