نقد مستند «ترانه» از منظر مدیریت ارتباطات/شفافیت یا برهم‌زدن تعادل ارتباطی جامعه؟

رسانه، صرفاً روایت‌گر رنج نیست؛ تنظیم‌گر ارتباط جامعه با واقعیت است.

مستند «ترانه» که اخیراً از یک رسانه برون‌مرزی پخش شده، بیش از آنکه یک اثر مستندسازانه باشد، به یک رخداد ارتباطی بدل شده است؛ رخدادی که پرسش‌های جدی درباره مرز میان شفافیت رسانه‌ای و آشفتگی افکار عمومی مطرح می‌کند.

از منظر مدیریت ارتباطات، مسأله اصلی این مستند «چه گفته شده» نیست، بلکه چگونه و در چه بستری گفته شده است.

۱. روایت شخصی، بدون مهندسی معنا

در مدیریت ارتباطات عمومی، روایت فردی زمانی واجد ارزش اجتماعی است که در یک چارچوب معنا‌ساز قرار گیرد. مستند «ترانه» اما، با تکیه افراطی بر احساس، سکوت‌های دراماتیک و اعترافات شخصی، مهندسی معنا را کنار گذاشته و بر مهندسی هیجان متمرکز شده است.

نتیجه آن، نه افزایش فهم اجتماعی، بلکه تولید واکنش‌های هیجانی دوگانه است؛ وضعیتی که جامعه را به سمت صف‌بندی‌های احساسی سوق می‌دهد، نه گفت‌وگو و تحلیل.

۲. شفافیت بدون مسئولیت ارتباطی

شفافیت، یک فضیلت رسانه‌ای است؛ اما تنها زمانی که با مسئولیت ارتباطی همراه باشد.

پخش روایت‌های حساس درباره بازداشت، بیماری و تجربه‌های شخصی، بدون ارائه:

• زمینه حقوقی،
• تحلیل نهادی،
• یا حتی تنوع دیدگاه،

ناخواسته مخاطب را در معرض خوانش‌های ناقص و تحریک‌شده قرار می‌دهد. این دقیقاً نقطه‌ای است که شفافیت از مسیر خود خارج شده و به فریل (Frill) اجتماعی می‌رسد؛ جایی که احساس جای عقلانیت را می‌گیرد.

۳. رسانه برون‌مرزی و مدیریت زمانه ملتهب

انتشار چنین مستندی در یک رسانه برون‌مرزی، آن هم در شرایطی که جامعه ایران با حساسیت‌های انباشته مواجه است، نمی‌تواند صرفاً یک انتخاب هنری تلقی شود.

در مدیریت ارتباطات، زمان و بستر انتشار بخشی از پیام هستند.

نادیده‌گرفتن این اصل، یعنی بی‌توجهی به آثار ثانویه پیام؛ آثاری که ممکن است اعتماد اجتماعی، آرامش روانی و ظرفیت گفت‌وگوی عمومی را تضعیف کند.

۴. مستند یا مداخله ارتباطی؟

مستند «ترانه» بیش از آنکه در پی کشف حقیقت باشد، به یک مداخله ارتباطی شباهت دارد؛ مداخله‌ای که به جای کمک به فهم پیچیدگی واقعیت، آن را به یک روایت تک‌صدایی و احساسی تقلیل داده است.

در حکمت رسانه، اصل بنیادین این است:

رسانه نباید جامعه را صرفاً متاثر کند؛ باید آن را متفکر کند.

این مستند، در تحقق این اصل، با چالش جدی مواجه است.

صد آنلاین بر این باور است که مدیریت ارتباطات موفق، در پی آرامش جامعه است نه صف‌بندی آن.

روایت رنج فردی، اگر بدون توازن، تحلیل و مسئولیت اجتماعی منتشر شود، ناخواسته به تشدید شکاف‌های ارتباطی منجر می‌شود؛ حتی اگر نیت سازندگان آن، خیرخواهانه یا هنری باشد.

نقد مستند «ترانه»، نقد یک شخص یا یک تجربه نیست؛

نقد یک رویکرد ارتباطی است که احساس را جایگزین معنا کرده و شفافیت را از مسئولیت جدا می‌بیند.

رسانه، زمانی در خدمت جامعه است که روایت را به فهم پیوند بزند؛ نه آنکه فهم را قربانی روایت کند.

 سردبیر صد آنلاین