شاید باورتان نشود تاثیر مثبت این حرکات بر سلامتی مغز و بدن

به گزارش صد آنلاین ،در دنیای پرشتاب امروز که استرس و کم‌تحرکی بلای جان انسان مدرن شده، تاثیر رقص بر سلامتی مانند نسیمی خنک در گرمای طاقت‌فرساست. "رقص زبان پنهان روح است." این جمله جاودانه از مارتا گراهام، اسطوره دنیای رقص، شاید زیباترین توصیفی باشد که تاکنون از این هنر شنیده‌ایم.

 اما اگر کمی دقیق‌تر و با عینک علم به این پدیده نگاه کنیم، درمی‌یابیم که رقص تنها زبان روح نیست؛ بلکه زبان احیاگر بدن و معمار مغز نیز هست. به عنوان کسی که سال‌ها در زمینه حرکت‌شناسی و سلامتی فعالیت کرده‌ام، بارها شاهد بوده‌ام که چگونه رقص، آدم‌ها را از رخوت و بیماری به سمت سرزندگی و نشاط بازگردانده است. وقتی موسیقی آغاز می‌شود و بدن به حرکت درمی‌آید، گویی جادویی در سلول‌ها رخ می‌دهد که هیچ دارویی توان شبیه‌سازی آن را ندارد.

چگونه رقصیدن بر سلامت مغز و بدن تاثیر می‌گذارد؟

وقتی شما شروع به رقصیدن می‌کنید، بدن شما وارد یک سمفونی پیچیده از تعاملات بیوشیمیایی و مکانیکی می‌شود. برخلاف دویدن روی تردمیل که اغلب یک فرآیند خطی و تکراری است، رقصیدن نیازمند هماهنگی همزمان مغز، عضلات و احساسات است. تحقیقات نشان می‌دهد که تاثیر رقص بر سلامتی از طریق چندین مکانیسم کلیدی اعمال می‌شود که هم ساختار مغز را تغییر می‌دهند و هم فیزیولوژی بدن را بازسازی می‌کنند. از منظر فیزیکی، رقص یک تمرین "اینتروال" (تناوبی) طبیعی است. در یک لحظه شما با ریتم تند سالسا ضربان قلب را بالا می‌برید و در لحظه‌ای دیگر با حرکات آرام‌تر، به بدن استراحت می‌دهید.

مطالعه‌ای که روی ۴۸,۰۰۰ نفر در استرالیا انجام شد، نشان داد که رقص با شدت متوسط می‌تواند خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی‌عروقی را تا ۴۶ درصد کاهش دهد؛ رقمی که حتی از پیاده‌روی سریع نیز بالاتر است. این تاثیر رقص بر سلامتی قلب ناشی از پمپاژ خون موثرتر و بهبود انعطاف‌پذیری عروق است.

اما جادوی اصلی در مغز رخ می‌دهد. رقصیدن باعث افزایش سطح پروتئینی به نام BDNF (فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز) می‌شود. این پروتئین مانند کود برای سلول‌های مغزی عمل می‌کند و باعث رشد نورون‌های جدید و اتصالات سیناپسی می‌شود. علاوه بر این، هماهنگی حرکت با موسیقی، نواحی مختلف مغز از جمله قشر حرکتی (Motor Cortex)، عقده‌های قاعده‌ای (Basal Ganglia) و مخچه (Cerebellum) را همزمان فعال می‌کند.

بهترین سن برای شروع رقصیدن

آیا برای شروع آموزش رقص دیر شده است؟ یا شاید خیلی زود؟ پاسخ علم به این سوال روشن است: تاثیر رقص بر سلامتی در هیچ سنی متوقف نمی‌شود، اما در هر دوره از زندگی نقش متفاوتی ایفا می‌کند.

کودکی و نوجوانی: در این سنین، رقص نقش معمار سیستم عصبی را بازی می‌کند. کودکانی که می‌رقصند، ارتباطات عصبی قوی‌تری بین نیمکره‌های مغزشان شکل می‌گیرد. این امر باعث بهبود سواد حرکتی، تمرکز و حتی مهارت‌های اجتماعی می‌شود. تراکم استخوانی که در این سنین از طریق حرکات پرشی و موزون رقص ایجاد می‌شود.

بزرگسالی (۳۰ تا ۵۰ سالگی): در اوج مشغله‌های زندگی، رقص بهترین پادزهر برای استرس است. تحقیقات نشان می‌دهد که حتی ۱۰ دقیقه رقصیدن یا حرکات موزون در طول روز می‌تواند متابولیسم را فعال نگه دارد و اثرات مخرب پشت‌میزنشینی را خنثی کند. در این سن، تاثیر رقص بر سلامتی بیشتر بر حفظ جوانی، تعادل هورمونی و پیشگیری از افسردگی متمرکز است.

سالمندی (۶۰ سال به بالا): اینجا جایی است که رقص معجزه می‌کند. رقص به عنوان یک تهدید سه‌گانه  مثبت برای پیری شناخته می‌شود زیرا همزمان سه فاکتور حیاتی را هدف می‌گیرد: فعالیت فیزیکی، چالش ذهنی و تعامل اجتماعی. مطالعات نشان داده‌اند که شروع رقص حتی در ۸۰ سالگی می‌تواند تعادل را بهبود بخشد، خطر زمین خوردن را کم کند و کیفیت زندگی را به‌طور چشمگیری ارتقا دهد. بنابراین، هیچ زمانی بهتر از همین لحظه برای بهره‌مندی از تاثیر رقص بر سلامتی وجود ندارد.

تحقیقات علمی مبنی بر تاثیر رقص بر عملکرد مغز

در دهه‌های اخیر، علم عصب‌شناسی توجه ویژه‌ای به رقص نشان داده است. نتایج تحقیقات حیرت‌انگیز است و نشان می‌دهد که تاثیر رقص بر سلامتی مغز بسیار فراتر از آن چیزی است که قبلاً تصور می‌شد.

یکی از مهم‌ترین مطالعات در این زمینه توسط کالج پزشکی آلبرت اینشتین در نیویورک انجام شد و در نشریه معتبر New England Journal of Medicine به چاپ رسید. این تحقیق ۲۱ ساله که روی سالمندان بالای ۷۵ سال انجام شد، به بررسی تاثیر فعالیت‌های مختلف بر پیشگیری از زوال عقل پرداخت.

نتایج تکان‌دهنده بود: در حالی که فعالیت‌هایی مانند دوچرخه‌سواری، شنا و گلف تقریباً هیچ تاثیری بر کاهش ریسک زوال عقل نداشتند، رقصیدن به‌طور منظم خطر ابتلا به زوال عقل را تا ۷۶ درصد کاهش داد. این بالاترین میزان تاثیر در میان تمام فعالیت‌های جسمی و ذهنی مورد بررسی بود (حتی بالاتر از حل جدول که ۴۷ درصد تاثیر داشت).

دلیل این تفاوت چیست؟ دکتر کاترین رِفِلد از مرکز بیماری‌های نورودژنراتیو آلمان، در مطالعه‌ای دیگر مقایسه‌ای بین دو گروه انجام داد: گروهی که تمرینات ورزشی تکراری (مانند دوچرخه ثابت) انجام می‌دادند و گروهی که رقص یاد می‌گرفتند. اسکن‌های مغزی نشان داد که اگرچه هر دو گروه بهبود آمادگی جسمانی داشتند، اما تنها گروه رقصنده افزایش قابل توجهی در حجم ماده خاکستری ناحیه هیپوکامپ (مرکز حافظه و یادگیری) نشان دادند.

 دکتر رفلد توضیح می‌دهد که فرآیند یادگیری گام‌های جدید و تطبیق مداوم با ریتم و پارتنر، مغز را وادار به ایجاد مسیرهای عصبی جدید می‌کند و این پدیده "نوروپلاستیسیتی" (انعطاف‌پذیری عصبی) را به اوج می‌رساند. اینجاست که تاثیر رقص بر سلامتی مغز خود را به عنوان یک سپر دفاعی در برابر پیری نشان می‌دهد.

علاوه بر این، مطالعات دانشگاه سوری (Surrey) و UCLA نشان داده‌اند که رقص آگاهانه می‌تواند اضطراب و افسردگی را در بیش از ۹۰ درصد شرکت‌کنندگان کاهش دهد. این تحقیقات اثبات می‌کنند که رقص تنها یک ورزش نیست، بلکه یک تمرین ذهنی پیچیده است که ذخیره شناختی مغز را افزایش می‌دهد و آن را در برابر بیماری‌ها مقاوم می‌سازد.

با رقصیدن چه بیماری‌هایی را از خود دور می‌کنیم؟

رقصیدن فراتر از پیشگیری عمل می‌کند و در بسیاری از موارد نقش درمانی دارد. امروزه رقص درمانی به عنوان یک روش مکمل قدرتمند شناخته می‌شود.

بیماری پارکینسون: الیور ساکس، عصب‌شناس فقید، در کتاب‌های خود به زیبایی توضیح داده است که چگونه موسیقی و رقص می‌تواند قفل‌های حرکتی بیماران پارکینسون را باز کند. رقص، به‌ویژه سبک‌هایی مانند تانگو آرژانتینی که نیازمند قدم‌برداری دقیق، توقف و شروع مجدد است، به بیماران کمک می‌کند تا بر جمود عضلانی و لرزش غلبه کنند.

افسردگی و اضطراب: رقصیدن، به‌ویژه در حالت گروهی، احساس انزوا را از بین می‌برد. مطالعه‌ای در دانشگاه UCLA نشان داد که ۹۸ درصد از رقصندگان پس از جلسات رقص آگاهانه، احساس بهبود در وضعیت روانی خود داشتند. حالت غرقگی که میهای چیکسنت‌میهایی توصیف می‌کند، اغلب در حین رقص رخ می‌دهد و ذهن را از افکار منفی و نشخوار فکری رها می‌سازد.

بیماری‌های قلبی و فشار خون: همانطور که اشاره شد، رقص یک تمرین کاردیوی کامل است که عضله قلب را تقویت کرده و فشار خون را تنظیم می‌کند. تاثیر رقص بر سلامتی قلب به دلیل ماهیت مفرح آن، پایدارتر از ورزش‌های خسته‌کننده باشگاهی است و افراد تمایل بیشتری به ادامه آن دارند.

پوکی استخوان و ضعف عضلانی: حرکات وزن‌دار در رقص، استخوان‌ها را تحریک به جذب کلسیم می‌کند و خطر شکستگی را در سنین بالا کاهش می‌دهد. همچنین تقویت عضلات مرکزی در رقص، از دردهای مزمن کمر پیشگیری می‌کند.

بهترین رقص‌ها برای سلامت بدن

شاید بپرسید کدام سبک رقص بیشترین تاثیر رقص بر سلامتی را دارد؟ پاسخ علمی این است که هر سبکی مزایای خاص خود را دارد. انتخاب بهترین رقص به هدف شما بستگی دارد: آیا به دنبال کالری‌سوزی هستید، یا تعادل، یا شاید آرامش ذهنی؟ جدول زیر که بر اساس داده‌های کالری‌سوزی و تحلیل‌های عضلانی تنظیم شده است، به شما در انتخاب کمک می‌کند.