برای پاک و خالص شدن روح چه کنیم؟

به گزارش صدآنلاین؛ پاسخ به سؤالِ یک پرسشگر از مرکز ملی پاسخگوئی به سوالات دینی ارائه شده است:

پاک و خالص شدن روح
به حکم آیۀ شریف قرآن: « فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتی‏ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها؛ (۱) فطرتی که خداوند انسان ها را بر آن آفریده». خداوند همه را پاک آفریده ،اما به قول علامه حسن زادۀ آملی :« الهی‏ تو پاک‏ آفریده‏‌ای ما آلوده کرده‏‌ایم». (۲)

لذا اگر در زندگی خود اعمالی انجام داده ایم که باعث آلودگی و تیرگی روح مان شده باید ابتدا توبه کنیم و بعد خود را ملتزم به تکالیف شرعی و انجام واجبات و ترک محرمات نماییم.

برای خالص کردن خود نیاز به خود سازی و تزکیۀ نفس داریم که قرآن کریم می فرماید:« ‌قد افلح من تزکی؛ (۳) هر کس خود را تزکیه کرد، رستگار شد» ودر آیه دیگر می فرماید: «‌قد أفلح من زکّاها و قد خاب من دسّاها؛ (۴) ‌همانا رستگار شد کسی که خود را تزکیه کرد و زیان کار است کسی که فریب نفس خود را خورد».

تهذیب‌نفس جهادی است که مشکل‌تر از جنگیدن با کفّار است.علی علیه السلام فرمود: «‌أشجع الناس من غلب هواه؛ (۵) شجاع‌ترین و‌قدرتمندترین مردم کسی است که بر هواهای نفسانی‌اش غالب آید».

‌با توجه به این مقدمات می گوییم که: تهذیب نفس در دو مرحله انجام می‏ گیرد: ۱) تخلیه، ۲) تحلیه.

مراد از تخلیه، بیرون کردن صفات رذیله و ناپسند از دل است و مراد از تحلیه، پرورش فضایل و تحصیل صفات پسندیده است.

آن چه علمای اخلاق در این امر مؤثر می‏دانند سه چیز است:

۱- مشارطه،

۲- مراقبه،

۳- محاسبه،

گام اول: مشارطه است؛ یعنی هر روز با خود شرط کند که گناه مرتکب نشود.

گام دوم: مراقبه است، یکی از عوامل مهم خودسازی و تهذیب نفس، مراقبت و توجه به نفس است. کسی که اعمال و رفتار خود را در محضر خدا ببیند همواره مراقب و مواظب نفس خود خواهد بود. قرآن مجید بر این نکته تأکید می‏ کند این مراقبت از تدبر در قرآن و اعتقاد به حساب در قیامت به دست می‏آید. خداوند می‏فرماید: « ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَیْهِ رَقیبٌ عَتید؛ (۶) هیچ سخنی را بر زبان نیاورد جز این که برای ثبت آن فرشته‏ای حاضر و مراقب است».

گام سوم: محاسبه نفس است، چه بسا انسان به دلیل غفلت به وظیفه‏اش عمل نمی‏کند در این جا لازم است در پایان هر روز به حساب خویش برسد تا کاستی‏ها را جبران نماید. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به ابوذر فرمود: «ای اباذر! پیش از این که در قیامت به حساب تو برسند در همین دنیا به حساب نفس خود برس، چون حساب امروز از حساب فردای قیامت آسان‏تر است». (۷)

مراقبت و حسابرسی برای تزکیه نفس ضروری و اجتناب ‏ناپذیر است.

توصیۀ و نکتۀ پایانی اینکه مهمترین چیزی که روح انسانی را ناپاک و آلوده می کند گناه و غفلت از خداست لذا مواظب اعمال خود باشید و خود را در همه حال از گناه محفوظ بدارید و این آیه را نصب العین خود قرار دهید« إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَیْکُمْ رَقیباً؛خداوند دائماً مراقب شماست». (۸)

برای مطالعۀ بیشتر به کتاب “چهل حدیث” امام خمینی و “مقالات” آیت الله محمد شجاعی مراجعه نمایید.

 پی نوشت ها:

۱. روم (۳۰) آیه۳۰.

۲. حسن حسن زاده آملی‏، الهی نامه ،ص ۱۸ ، رجاء، ۱۳۶۴ش، چ ۲.

۳. اعلی(۸۷) آیه ۱۴.

۴. الشمس (۹۱) آیه ۹.

۵. علامه مجلسی،بحارالانوار، ج ۶۷، ص ۷۶ ، اسلامیه‏، تهران‏، مکرر.

۶. ق (۵۰) آیه۱۸.

۷. وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص۳۷۹.

۸. نساء (۴) آیه ۱