داروهای مسکن ممکن است علت سردردهای شما باشند

داروهایی که برای رفع سردرد می‌خورید، ممکن است در واقع باعث تداوم همان سردردها شوند.

به گزارش صد آنلاین و به نقل از sciencealert؛   پدیده‌ای به نام «سردرد ناشی از مصرف بیش‌ازحد دارو» (Medication-overuse headache) سال‌هاست که در پزشکی شناخته شده است، اما خبر خوب این است که در بیشتر موارد، پس از شناسایی علت، قابل برگشت است.

بیش از ۱۰ میلیون نفر در بریتانیا به‌طور منظم دچار سردرد می‌شوند — یعنی تقریباً از هر ۲۵ مراجعه به پزشک عمومی، یکی مربوط به سردرد است. بیشتر سردردها بی‌خطرند و نشانه‌ی بیماری جدی محسوب نمی‌شوند.

اگرچه بسیاری از افراد نگرانند که شاید تومور مغزی داشته باشند، اما کمتر از ۱ درصد کسانی که سردرد دارند، واقعاً به آن مبتلا هستند.

سردردها دلایل متنوعی دارند

به‌دلیل تعدد علل سردرد، پزشکان عمومی اغلب باید نقش کارآگاه را ایفا کنند. گرفتن شرح حال دقیق پزشکی و انجام معاینه‌ی کامل، نخستین گام است و گاهی ممکن است به ارجاع بیمار به متخصص بینجامد.

چالش اصلی در تشخیص این است که آیا سردرد نشانه‌ی یک علت جدی و زمینه‌ای است یا نوعی سردرد خوش‌خیم. بااین‌حال حتی سردردهای خوش‌خیم هم می‌توانند زندگی روزمره‌ی فرد را به‌طور جدی مختل کنند و نیازمند درمان مناسب باشند.

درمان سردرد بستگی به نوع آن دارد. برای مثال:

• میگرن ممکن است با داروهای ضد تهوع یا «بتابلاکرها» درمان شود.

• سردردهای ناشی از اضطراب یا افسردگی، ممکن است با درمان روان‌شناختی و حمایت از سلامت روان بهبود یابند.

• تغییر در سبک زندگی، از جمله رژیم غذایی و ورزش، نیز می‌تواند در کنترل بسیاری از سردردهای مزمن مؤثر باشد.

اما نوع دیگری از سردرد وجود دارد…

پزشکان گاهی با نوعی سردرد مزمن مواجه می‌شوند که الگوی مشخصی دارد: بیمار می‌گوید سردردهایش از زمانی آغاز شده یا بدتر شده که به‌طور منظم داروهای مسکن مصرف کرده است — معمولاً برای سه ماه یا بیشتر.

این اتفاق می‌تواند در بیماران مبتلا به میگرن، سردردهای تنشی یا حتی دردهای دیگر مانند کمر یا مفصل نیز رخ دهد. بسیاری از آن‌ها چند نوع دارو را با هم مصرف می‌کنند، دفعات مصرف را افزایش می‌دهند و در نهایت در چرخه‌ای گرفتار می‌شوند که در ظاهر بی‌منطق به نظر می‌رسد.

تشخیص محتمل در این موارد، «سردرد ناشی از مصرف بیش‌ازحد دارو» است. برآورد می‌شود که این وضعیت بین ۱ تا ۲ درصد از جمعیت را درگیر کند و در زنان سه تا چهار برابر شایع‌تر باشد.

عامل اصلی: خودِ داروهای مسکن

در بسیاری از موارد، مقصر خود داروهای ضد درد هستند. داروهای مخدر مانند کدئین — که برای درمان دردهای متوسط، پس از جراحی یا آسیب به‌کار می‌روند — فهرستی بلند از عوارض جانبی دارند: از یبوست، خواب‌آلودگی و تهوع گرفته تا توهم و البته سردرد.

اما فقط داروهای قویِ مخدر نیستند که مشکل‌ساز می‌شوند. داروهای رایج‌تر مانند پاراستامول و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) مثل ایبوپروفن نیز می‌توانند نقش داشته باشند. بعضی از داروها حتی ترکیبی از پاراستامول و کدئین هستند (مانند داروی «کو-کودامول»).

پاراستامول نسبت به داروهایی مانند کدئین عوارض ساده‌تری دارد و اگر در محدوده‌ی مجاز روزانه (که بر اساس سن و وزن تعیین می‌شود) مصرف شود، دارویی ایمن و مؤثر است. همین ویژگی باعث شده که مصرف آن بسیار گسترده و دسترسی به آن آسان باشد.

اما مصرف بیش‌ازحد یا مکرر پاراستامول بسیار خطرناک است و می‌تواند به عوارض جدی و گاه کشنده مانند نارسایی کبد منجر شود.

حتی اگر عوارض آن کمتر به‌نظر برسند، مطالعات نشان داده‌اند که استفاده‌ی مداوم از پاراستامول به‌تنهایی هم می‌تواند در برخی افراد باعث بروز سردردهای مزمن شود.

علاوه بر این، داروهای دیگری هم می‌توانند موجب این نوع سردرد شوند. برای مثال، تریپتان‌ها — داروهایی که برای متوقف کردن حملات میگرن به‌کار می‌روند — در صورت مصرف بیش‌ازحد، می‌توانند همین مشکل را ایجاد کنند.

مصرف زیاد همیشه به معنای مصرف بیش‌ازحد نیست

عبارت «مصرف بیش‌ازحد» ممکن است این تصور را ایجاد کند که بیمار دوز مجاز روزانه را پشت سر گذاشته است. البته در برخی موارد چنین است، که خطرات خاص خودش را دارد. اما در بیشتر موارد، افراد حتی بدون تجاوز از دوز مجاز هم دچار این نوع سردرد می‌شوند.

به‌طور کلی:

• اگر پاراستامول یا NSAID را در ۱۵ روز یا بیشتر در ماه مصرف کنید، ممکن است سردرد ناشی از دارو رخ دهد.

• در مورد داروهای مخدر، حتی ۱۰ روز در ماه مصرف می‌تواند این وضعیت را ایجاد کند.

به همین دلیل، اگر نیاز دارید داروی ضد درد (حتی داروهای بدون نسخه) را برای مدت طولانی مصرف کنید، حتماً باید با پزشک مشورت نمایید. همه‌ی افراد به این نوع سردرد دچار نمی‌شوند، اما حساسیت فردی نقش مهمی دارد.

درمان

درمان این سردردها کار ساده‌ای نیست. معمولاً بیماران خودشان متوجه نمی‌شوند که داروی مصرفی‌شان عامل مشکل است. روند درمان معمولاً شامل قطع تدریجی دارو زیر نظر پزشک است، تا در نهایت دارو کاملاً کنار گذاشته شود.

این توصیه برای بیماران ممکن است غیرقابل درک باشد، چون انتظار دارند مسکن‌ها سردردشان را کاهش دهند، نه تشدید کنند. بعضی هم نگرانند که با قطع دارو دردشان بیشتر شود. به همین دلیل همکاری نزدیک با پزشک ضروری است تا تشخیص تأیید شود، روند درمان پایش گردد و مراحل بعدی برنامه‌ریزی شود.

اگر در طول ماه بیش از ۱۵ روز سردرد دارید، حتماً باید به پزشک عمومی مراجعه کنید. گفت‌وگو با پزشک می‌تواند به شناسایی علل زمینه‌ای و توضیح الگوی این علائم آزاردهنده کمک کند. همچنین نوشتن یادداشت روزانه‌ی سردرد — شامل زمان، شدت و شرایط — می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر کمک کند.

چرا برخی داروها سردرد را تشدید می‌کنند؟

دقیقاً مشخص نیست چرا برخی داروها، به‌ویژه مسکن‌ها، می‌توانند سردرد را بدتر کنند. با این حال، این ارتباط امروزه به‌خوبی در تحقیقات ثابت شده و باید آن را جدی گرفت.

تنها زمانی که برخی بیماران مصرف داروهای خاص را به‌طور کامل قطع می‌کنند، به حقیقت ناخوشایندی پی می‌برند: درد آن‌ها در واقع از همان داروهایی ناشی می‌شد که برای تسکینش مصرف می‌کردند.

21111/ش