سماق، نگین سرخ مقوی قلب و محافظ مغز

سماق، این ادویهٔ خوشآب و رنگ شرقی، که طعم ترش و گسی بینظیرش پای ثابت سفرههای ایرانی و غذاهای محلی است، تنها یک چاشنی ساده نیست. بلکه گنجینهای از مواد مغذی است که به حق در زمرهٔ ده آنتیاکسیدان برتر گیاهی جهان قرار گرفته است. این گیاه دارویی سنتی، که مملو از ویتامین C و اسیدهای چرب امگا ۳ است، امروزه توسط علم نوین به عنوان یک سپر قدرتمند در برابر دو قاتل بزرگ بشر، یعنی بیماریهای قلبی-عروقی و سکته مغزی، شناخته میشود. این مقاله به بررسی مکانیسمهای این اثر محافظتی شگفتانگیز میپردازد.

خواص سماق برای لاغری

کاهش اشتها یکی دیگر از خواص سماق برای لاغری شکم و پهلو است. این ماده باعث میشود مدتی احساس سیری کنید و وزن کم کنید. سماق حاوی ویتامین C است که به هضم غذا و بهبود سیستم گوارش کمک میکند. اینگونه غذا زودتر و بهتر هضم میشود و چربی های غذا جذب نمیشود.

پیش از پرداختن به فواید سماق برای قلب و مغز، ضروری است که با ترکیبات بینظیر آن آشنا شویم. این ترکیبات هستند که سماق را به چنین مادهٔ ارزشمندی تبدیل کردهاند:

آنتیاکسیدانهای قوی: مهمترین ویژگی سماق، تراکم بسیار بالای ترکیبات آنتیاکسیدانی آن مانند تانن‌ها (به ویژه اسید گالیک)، فلاونوئیدها و آنتوسیانین‌ها است. این مولکولهای مفید مانند سربازانی از بدن در برابر رادیکالهای آزاد دفاع میکنند. رادیکالهای آزاد عوامل مخربی هستند که به سلولها آسیب زده و باعث پیری زودرس و بیماریهای مزمن مانند تصلب شرایین (آترواسکلروز) میشوند.

ویتامین C: سماق منبعی غنی از ویتامین C است. این ویتامین نه تنها یک آنتیاکسیدان قوی است، بلکه در تقویت سیستم ایمنی، تولید کلاژن برای سلامت پوست و عروق خونی و بهبود جذب آهن نقش حیاتی دارد.

اسیدهای چرب امگا ۳: وجود اسیدهای چرب امگا ۳، مانند اسید لینولنیک، در سماق، امتیاز بزرگی برای آن محسوب میشود. این چربیهای مفید به کاهش التهاب عمومی بدن که ریشه بسیاری از بیماریهاست، کمک شایانی میکنند.

مضرات سماق برای قلب 

بیماریهای قلبی-عروقی عمدتاً ناشی از تنگ و سفت شدن عروق خونی (آترواسکلروز) هستند. سماق از چندین مسیر متفاوت و هماهنگ، با این فرآیند مقابله میکند:

۱.  فشار خون: مطالعات علمی متعدد نشان دادهاند که مصرف منظم سماق میتواند به کاهش قابل توجه فشار خون سیستولیک و دیاستولیک منجر شود. سماق با داشتن اثر گشادکنندگی عروق (Vasodilation)، به شل شدن دیواره رگها و افزایش قطر آنها کمک میکند که نتیجه آن، کاهش مقاومت در برابر جریان خون و پایین آمدن فشار خون است. همچنین، اثر ادرارآور ملایم سماق به دفع سدیم اضافه بدن کمک کرده و در کنترل فشار خون مؤثر است.

۲. چربی های خون: سماق تأثیر مستقیمی بر روی پروفایل لیپیدی خون دارد. ثابت شده است که این ادویه قادر است سطح کلسترول بد (LDL) و تریگلیسیرید خون را کاهش داده و در برخی موارد، بر سطح کلسترول خوب (HDL) بیفزاید. وقتی میزان LDL در خون بالا باشد، در دیواره داخلی رگها رسوب میکند و پلاکهای چربی را تشکیل میدهد. آنتیاکسیدانهای سماق از اکسید شدن این کلسترول بد جلوگیری میکنند، چرا که شکل اکسیدشده LDL است که به طور واقعی به عروق آسیب میزند.

۳. ضدالتهابی قوی: التهاب، موتور محرکه اصلی تشکیل و رشد پلاکهای آترواسکلروز است. ترکیبات فعال سماق، به ویژه تانن‌ها، با مهار مسیرهای التهابی در بدن، از التهاب مزمن عروق میکاهند. این اثر ضدالتهابی، مستقیماً از حملات قلبی و سکتههای مغزی ناشی از پارگی پلاکهای التهابی پیشگیری میکند.

سماق و پیشگیری از سکته مغزی

سکته مغزی، که اغلب به دلیل قطع جریان خون به مغز (سکته ایسکمیک) رخ میدهد، تا حد زیادی با سلامت عروق مرتبط است. مکانیسمهای محافظتی سماق برای قلب، دقیقاً همانهایی هستند که از مغز نیز محافظت میکنند:

سماق با کاهش فشار خون، یکی از اصلیترین عوامل خطر سکته مغزی را کنترل میکند.

با جلوگیری از تشکیل لخته، خطر انسداد عروق مغزی را کاهش میدهد. برخی تحقیقات نشان میدهند که سماق دارای خواص ضدانعقادی خفیف است که از تجمع پلاکت‌ها و تشکیل لخته جلوگیری میکند.

آنتیاکسیدانهای سماق از سلولهای عصبی و عروق خونی مغز در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت میکنند، آسیبهایی که میتوانند منجر به زوال عقل عروقی یا سکته شوند.

نحوه استفاده از سماق در رژیم غذایی

برای بهره بردن از این همه خواص، میتوانید سماق را به روشهای سادهای در برنامه غذایی روزانه خود بگنجانید:

چاشنی غذا: سنتیترین روش، استفاده از آن به عنوان ادویه برای کباب، جوجهکباب و همچنین مخلوط کردن آن با ماست و سبزیخوردن است.

طعمدهنده سالاد: میتوانید سماق را همراه با روغن زیتون و آبلیمو به عنوان سس سالاد استفاده کنید.

دمنوش سماق: برای تهیه دمنوش، یک قاشق چایخوری سماق را در یک فنجان آب جوش بریزید و پس از ۱۰ دقیقه دم کشیدن، آن را صاف کرده و میل کنید.

نکته مهم: اگرچه سماق در مقادیر غذایی معمول کاملاً بیخطر است، اما افراد مبتلا به آلرژی به بادام هندی و پسته (که در یک خانواده گیاهی قرار دارند) باید احتیاط کنند. همچنین، به دلیل تأثیرات قوی آن بر فشار و قند خون، افرادی که داروهای مربوط به این شرایط مصرف میکنند، باید پیش از استفاده درمانی و مقادیر زیاد، با پزشک خود مشورت نمایند.

اختصاصی صد آنلاین