دوشنبه ۲۸ مهر ۱۴۰۴
جمهوری گرجستان با مساحت ۶۹٬۷۰۰کیلومتر مربع و جمعیتی برابر با ۳٫۷میلیون نفر، با پایتختی شهر تفلیس، مهمترین جمهوری قفقاز از نظر تنوع جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی است. این کشور از غرب به دریای سیاه محدود می‌شود و سواحل زیبای آن با مجتمع‌های بزرگ تفریحی در دوره شوروی، مرکز گردشگری بود. سراسر مرزهای شمالی گرجستان منطبق است بر رشته کوه‌های قفقاز بزرگ که خط الرأس آن مرز مشترک بین روسیه در شمال و گرجستان در جنوب را تشکیل می‌دهد.
در طول قرن‌ها، گرجستان هدف رقابت بین ایران، عثمانی و روسیه بود که در نهایت، در قرن نوزدهم، روسیه با لشکرکشی به جنوب و جنگ با ایران، گرجستان را همراه با ارمنستان، شیروان و باکو در شمال رود ارس، ضمیمه خاک خود کرد. از گذشته‌های دور و به‌ویژه در دوره امپراتوری روسیه، تفلیس مرکز سیاسی ـ نظامی، فرهنگی و علمی قفقاز و مقر استقرار نایب‌السلطنه تزار و نخستین بخش قفقاز جنوبی بود که در سال ۱۸۰۱به امپراتوری روسیه پیوست.
در دوره اتحاد شوروی، پایگاه‌های نظامی شوروی در جریان جنگ سرد در تفلیس و مرزهای جنوبی و غربی گرجستان در برابر ناتو فعال بودند. پس از فروپاشی اتحاد شوروی و اعلام استقلال، این جمهوری تازه‌استقلال‌یافته درگیر مناقشات داخلی، تجزیه‌طلبی، و برهم خوردن تمامیت ارضی و وحدت ملی شد و با جدا شدن دو بخش از سرزمین خود، تاکنون از نتایج زیان‌بار آن رنج می‌برد.
تفلیس، پایتخت گرجستان که در نقطه کانونی قفقاز قرار دارد، دارای اهمیت بسیار است؛ چهارراهی استراتژیک که اروپا و آسیا را به هم پیوند می‌دهد.گرجستان از زمان خروج از اتحاد جماهیر شوروی و استقلال در سال ۱۹۹۱، بار دیگر به عرصه منافع متضاد قدرت‌ها تبدیل شده است. موقعیت ژئوپلیتیکی آن، به سبب عبور کریدورهای حمل‌ونقل بین اروپا و آسیا (کریدور تراسکا)، خطوط لوله انتقال نفت و گاز و راه‌آهن، هم برای اروپا و هم آسیای مرکزی و چین، بسیار ارزشمند است. به همین سبب، گرجستان نقش دروازه‌ای دارد که منافع اقتصادی اروپا، روسیه، آسیای مرکزی و چین در آن به هم گره خورده است.
در عین حال، این کشور با همسایه شمالی خود، روسیه، روابطی تنش‌آلود داشته است. روابط پرتنش با روسیه پس از «انقلاب گل سرخ» در سال ۲۰۰۳و حمایت مسکو از مناطق جدایی‌طلب آبخازیا و اوستیای جنوبی، منجر به یک جنگ کوتاه در سال ۲۰۰۸شد. این دو بخش از کشور، در همسایگی جنوب روسیه، از اوت ۲۰۰۸به اشغال نظامی روسیه درآمده و در آن دولت‌های خودخوانده‌ای تشکیل شده‌اند که با روسیه روابط دیپلماتیک برقرار کرده‌اند. این وضعیت تاکنون ادامه دارد.
دولت گرجستان با طرح موضوع جدایی‌طلبی و اشغال سرزمین از سوی روسیه در مجامع بین‌المللی، راه به جایی نبرده است. در سال‌هایی، گرجستان جزو کشورهایی با بالاترین شاخص شفافیت بوده است. گرجستان از کشورهای بازمانده شوروی است که خواستار اتحاد با اروپا و عضویت در اتحادیه اروپا شده است.
فضای سیاسی و فرهنگی کشور، به‌ویژه در مراکز علمی و دانشگاهی، متمایل به فرهنگ اروپایی و دوری از مدار روسیه بوده است. در دوره‌هایی، گرجستان علاقه‌مند به عضویت در ناتو بوده است، اما به سبب جدا شدن دو منطقه و خدشه‌دار شدن تمامیت ارضی، این امکان فراهم نبوده است. موقعیت گذرگاهی کشور، حضور بازیگران خارجی مداخله‌گر، و اوضاع نابسامان اقتصادی ناشی از تنش بین دولت و ملت، موجب ایجاد تنش‌های سیاسی در گرجستان شده است.
از زمان تهاجم روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، دولت گرجستان از غرب فاصله گرفته و با برقراری روابط نزدیک‌تر با روسیه، موجب ایجاد شکاف بین احزاب سیاسی و گروه‌های فعال مدنی شده است. حزب حاکم «رویای گرجستان» به طور فزاینده‌ای اقتدارگرا شده و قوانینی به سبک روسی تصویب می‌کند که رسانه‌ها و گروه‌های غیردولتی دریافت‌کننده بودجه خارجی را هدف قرار می‌دهد .
در سال ۲۰۲۳، به گرجستان عنوان «نامزد اتحادیه اروپا» اعطا شد، اما مسیر عضویت آن متزلزل شده است، زیرا رهبران اتحادیه اروپا گفته‌اند قانون رسانه‌ها به منزله «عقب‌نشینی» تفلیس است.
این کشور از زمان انتخابات پارلمانی بحث‌برانگیز سال ۲۰۲۴شاهد اعتراضات مداوم بوده است. بر اساس این قانون، رسانه‌ها و سازمان‌های غیردولتی که بیش از ۲۰درصد بودجه خود را از خارج دریافت می‌کنند، باید به عنوان «سازمان‌هایی که به نفع یک قدرت خارجی عمل می‌کنند» ثبت شوند و تحت حسابرسی‌های سخت‌گیرانه قرار گیرند یا با جریمه‌های تنبیهی روبه‌رو شوند.
عمده تنش‌ها در گرجستان درباره انتخابات پارلمانی است که در آن، «میخائیل کاولاشویلی»، فوتبالیست سابق منچسترسیتی، در دسامبر ۲۰۲۴توسط پارلمان مورد مناقشه گرجستان به عنوان رئیس‌جمهور منصوب شد. او نماینده پارلمان از حزب حاکم «رویای گرجستان» است که به طور فزاینده‌ای اقتدارگراست و تنها نامزد این سمت بود.
ریاست‌جمهوری کاولاشویلی توسط اپوزیسیون و رئیس‌جمهور قبلی، سالومه زورابیشویلی (طرفدار غرب)، مشروع شناخته نمی‌شود. آنان می‌گویند کالج انتخاباتی که کاولاشویلی را انتخاب کرد، به دلیل تقلب در انتخابات پارلمانی اکتبر ۲۰۲۴، مشروعیت نداشته است. سالومه زورابیشویلی، رئیس‌جمهور پیشین، از ترک سمت خود خودداری کرده و گفته است: «من اینجا هستم و اینجا خواهم ماند.» او انتخاب کاولاشویلی را «تحریک‌آمیز» و «تقلیدی» محکوم کرده است.
او با دولت بر سر حمایت از اوکراین در بحبوحه تهاجم روسیه، روابط با اتحادیه اروپا و قانون «عوامل خارجی» اختلاف داشته است.
از سوی دیگر، ایراکلی کوباخیدزه از حزب رویای گرجستان، که در فوریه ۲۰۲۴پس از استعفای ایراکلی گریباشویلی توسط پارلمان به عنوان نخست‌وزیر معرفی شد، موضوع دیگر اختلافات است.
نتایج انتخابات اکتبر ۲۰۲۴، از سوی کمیسیون انتخابات گرجستان، اکثریت مطلق ۵۴درصدی را به حزب حاکم «رویای گرجستان» داد؛ در حالی که نظرسنجی‌های خروجی رسانه‌های مخالف، پیروزی چهار حزب اپوزیسیون را نشان می‌دادند. ناظران انتخابات از «زمین بازی نابرابر» شکایت کرده و گفته‌اند میزان نقض آرا می‌تواند بر نتیجه تأثیر گذاشته باشد. ایالات متحده و اتحادیه اروپا از درخواست‌ها برای تحقیقات مستقل حمایت کرده‌اند. کوباخیدزه اتهامات تقلب در آرا و خشونت را رد کرده و گفته است: «بی‌نظمی‌ها در همه‌جا و در هر کشوری اتفاق می‌افتد.»
پیش از انتخابات، بیدزینا ایوانیشویلی، بنیان‌گذار میلیاردر حزب «رویای گرجستان»، لفاظی‌های ضدغربی را برانگیخت و یک «حزب جنگ جهانی» ناشناس را متهم کرد که قصد دارد کشورش را به جنگ اوکراین بکشاند. ادعاهای بی‌اساس او موجب نگرانی از بازگشت گرجستان به حوزه نفوذ روسیه، پس از جنگ پنج‌روزه سال ۲۰۰۸، شده است. مفسران روسی نیز پیروزی حزب «رویای گرجستان» را نشانه‌ای از بازگشت تفلیس به مدار مسکو دانستند.
ده‌ها هزار تظاهرکننده ضد دولتی روز شنبه، ۴اکتبر ۲۰۲۵، در میدان آزادی تفلیس علیه نتایج انتخابات محلی تظاهرات کردند. حتی در حالی که بزرگ‌ترین بلوک‌های اپوزیسیون انتخابات را تحریم کرده بودند، برخی رهبران وعده یک «انقلاب مسالمت‌آمیز» دادند. تعدادی از تظاهرکنندگان توسط پلیس ضد شورش بازداشت شدند. در میان بازداشت‌شدگان، پاتا بورچولادزه، خواننده و فعال مشهور اپرا بود که در این تظاهرات بیانیه‌ای قرائت کرد و گفت: «قدرت به مردم بازمی‌گردد» و دولت را «نامشروع» خواند. تجربه انقلاب گل سرخ سال ۲۰۰۳که به برکناری ادوارد شواردنادزه منجر شد، تظاهرکنندگان را نسبت به دستیابی به پیروزی امیدوار کرده است. در هر حال، بهترین راه‌حل، گفت‌وگو و یافتن راه میان‌بر بین دولت و مخالفان است./اطلاعات