آیا شکل مغز آینده زوال عقل را فاش می‌کند؟/ نشانه‌های پنهان که باید مراقبشان بود

به گزارش صد آنلاین ،  ایده‌ی اصلی این است که بخشی از فرسودگی‌های مغز که در نهایت به زوال عقل منجر می‌شود، می‌تواند ساختار و شکل مغز را نیز تغییر دهد. بنابراین، بررسی این تغییرات ممکن است راهی ساده برای شناسایی زودهنگام زوال عقل باشد.

این یافته‌های تازه حاصل همکاری پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا در ایرواین (UC Irvine) و دانشگاه لا لاگونا در اسپانیا است و بر دانسته‌های قبلی درباره‌ی چگونگی کوچک شدن طبیعی مغز با افزایش سن تکیه دارد.

تمرکز بر شکل، نه فقط اندازه

«اغلب مطالعات درباره‌ی پیری مغز روی میزان از دست رفتن بافت در نواحی مختلف تمرکز دارند»، دکتر نیلز یانسن، عصب‌شناس دانشگاه لا لاگونا می‌گوید.
«اما ما دریافتیم که شکل کلی مغز نیز به‌صورت نظام‌مند تغییر می‌کند و این تغییرات ارتباط نزدیکی با میزان اختلال شناختی افراد دارد.»

بررسی شکل مغز در طول عمر

در این مطالعه، ساختار مغز در نواحی خاصی ترسیم و تحلیل شد.
پژوهشگران ۲۶۰۳ تصویر MRI از مغز افراد ۳۰ تا ۹۷ ساله را بررسی کردند تا تغییرات ساختاری و شکلی را در طول زمان دنبال کرده و آن‌ها را با نمرات آزمون‌های شناختی شرکت‌کنندگان مقایسه کنند.

نتایج نشان داد تغییرات ناشی از سن در انقباض یا انبساط بخش‌های مختلف مغز یکنواخت نیستند. در افرادی که درجاتی از افت شناختی داشتند، این ناهماهنگی‌ها بیشتر دیده می‌شد.

برای مثال، نواحی عقبی مغز بیشتر دچار کوچک‌شدگی بودند، به‌ویژه در افرادی که در آزمون‌های استدلال نمرات پایین‌تری گرفته بودند. البته برای تأیید دقیق‌تر این ارتباط‌ها، داده‌های بسیار بیشتری مورد نیاز است، اما این مطالعه نشانه‌هایی از وجود چنین رابطه‌ای ارائه می‌دهد.

پیامدهایی برای بیماری آلزایمر

این یافته‌ها می‌تواند برای درک بهتر بیماری‌های تحلیل‌برنده‌ی مغز مانند آلزایمر اهمیت ویژه‌ای داشته باشد؛ بیماری‌هایی که در آن‌ها آسیب به مغز به‌تدریج جمع می‌شود.

پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که ناحیه‌ای حیاتی در حافظه به نام «قشر انتورینال» (entorhinal cortex) ممکن است تحت فشار ناشی از تغییرات شکلی مرتبط با سن قرار گیرد – همان ناحیه‌ای که معمولاً تجمع پروتئین‌های سمی مرتبط با آلزایمر در آن آغاز می‌شود.

دکتر مایکل یاسا، عصب‌شناس دانشگاه کالیفرنیا، ایرواین می‌گوید:
«این می‌تواند توضیح دهد که چرا قشر انتورینال نقطه‌ی آغاز آسیب در آلزایمر است. اگر مغز در حال پیر شدن به‌تدریج به شکلی تغییر کند که این ناحیه‌ی حساس را در برابر ساختارهای سخت اطرافش تحت فشار قرار دهد، ممکن است شرایطی ایده‌آل برای آغاز تخریب ایجاد شود.»

او می‌افزاید:
«درک این فرآیند، دیدگاه کاملاً جدیدی در مورد سازوکارهای بروز آلزایمر و امکان شناسایی زودهنگام آن به ما می‌دهد.»

اهمیت بررسی شکل سه‌بعدی مغز

پژوهشگران تأکید می‌کنند که انجام اسکن‌های بیشتر و اندازه‌گیری‌های دقیق‌تر می‌تواند به پیشرفت این حوزه کمک کند. آنان همچنین قصد دارند بررسی کنند که چرا برخی بخش‌های مغز با افزایش سن منبسط می‌شوند و این مسئله چه ارتباطی با کارکردهای شناختی دارد.

نتیجه‌ی کلی این پژوهش این است که سلامت و پیری مغز تنها به حجم آن مربوط نمی‌شود، بلکه شکل سه‌بعدی مغز نیز – که از بخش‌های متعدد و مرتبط تشکیل شده است – نقش مهمی در حفظ تیزی ذهن و کارکرد شناختی ایفا می‌کند.

دکتر یاسا در پایان می‌گوید:
«ما تازه در آغاز راه فهمیدن این هستیم که هندسه‌ی مغز چگونه بیماری را شکل می‌دهد. اما همین پژوهش نشان می‌دهد پاسخ‌ها شاید دقیقاً جلوی چشم ما باشند – در خودِ شکل مغز.»

این پژوهش در مجله‌ی Nature Communications منتشر شده است./انتخاب