بررسی یک ادعا/ آیا در زمان پیامبر کنسرت برگزار می‌شد؟

به گزارش صدآنلاین؛ با توجه به موضع قاطع پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در نهی از غنا و استفاده از آلات موسیقی، پذیرش گزارش‌هایی که از برگزاری مجالس موسیقی و رقص در مدینه سخن می‌گویند، قابل تأمل است.

پرسش

آیا در زمان پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در مدینه مجالس موسیقی یا آنچه امروزه به «کنسرت» تعبیر می‌شود، برگزار می‌شد؟ و برخورد پیامبر با چنین مراسم‌هایی چه بود؟

پاسخ

در معنای امروزین، کنسرت به اجرای زنده موسیقی برای جمعی از مخاطبان گفته می‌شود که هدف آن ایجاد شادی و سرگرمی است. در عصر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله چنین برنامه‌های رسمی و سازمان‌یافته‌ای وجود نداشت؛ با این حال ممکن است در برخی مناسبت‌های مردمی یا جشن‌های عمومی، مجالسی همراه با آواز یا حرکات نمایشی برپا می‌شده باشد.
برای روشن شدن موضع پیامبر، باید به گزارش‌های تاریخی و روایی موجود مراجعه کرد.

بررسی روایات منقول در منابع اهل‌سنت

در برخی منابع اهل‌سنت، روایاتی از عایشه نقل شده که ادعا می‌کنند پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در مجالس رقص یا آواز حضور داشتند یا آن را منع نکردند. از جمله:

۱. در یکی از این روایات آمده است که گروهی از اهل حبشه در مسجد پیامبر با ابزار جنگی خود می‌رقصیدند و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله برای خوشحالی عایشه او را کنار خود نگه داشت تا تماشایشان کند.

۲. در نقل دیگری گفته شده است که دو کنیز نزد عایشه ترانه‌هایی از جنگ بعاث را می‌خواندند و پیامبر پس از ورود، صورت خود را برگرداند، ولی ابوبکر آنان را نهی کرد و پیامبر فرمود: «رهایشان کن».

۳. در گزارشی دیگر عایشه نقل می‌کند که زنی حبشی در کوچه‌ها می‌رقصید و پیامبر او را به تماشا دعوت کرد تا عایشه نیز خوشحال شود.

نقد و ارزیابی روایات

این روایات چند ویژگی مشترک دارند:

همه توسط عایشه روایت شده‌اند.

عایشه در همه آن‌ها بر کودکی و کم‌سن بودن خود تأکید دارد.

در روایت‌ها، حضور پیامبر در این مجالس برای رعایت حال عایشه توجیه می‌شود.

با این حال، این گزارش‌ها با چند اشکال اساسی مواجه‌اند:

از نظر محتوا با آیات قرآن از جمله «وَالَّذینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ» (مؤمنون/۳) ناسازگار است.

از نظر مقام پیامبر و قداست مسجد، بعید است که آن حضرت اجازه دهند مراسم رقص در مسجد برگزار شود.

از لحاظ تاریخی، تأکید عایشه بر خردسالی در آن زمان با داده‌های تاریخی موجود درباره سن او در هنگام ازدواج سازگار نیست.

بر همین اساس، احتمال جعل یا تحریف در این دسته از روایات بسیار زیاد است. به نظر می‌رسد هدف از نقل چنین روایاتی، نشان دادن علاقه شدید پیامبر به عایشه یا فضیلت‌سازی برای برخی صحابه بوده است.

موضع پیامبر نسبت به موسیقی و غنا

در منابع معتبر اسلامی، روایات فراوانی وجود دارد که نشان می‌دهد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله به شدت با موسیقی، رقص و ابزار لهو و لعب مخالف بودند.
از امام صادق علیه‌السلام نقل است که پیامبر فرمودند:

«شما را از رقص، مزمار، نرد و طبل زدن نهی می‌کنم.»

در روایت دیگری آمده است:

«فرشتگان وارد خانه‌ای نمی‌شوند که در آن شراب، دف، طنبور یا نرد باشد و دعای اهل آن خانه مستجاب نمی‌شود.»

همچنین، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله حتی از خرید و فروش آلات موسیقی نیز نهی فرمودند و تأکید کردند که مأمور به نابودی آن‌ها هستند.

نتیجه‌گیری

با توجه به روایات متعدد و موضع صریح پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله نسبت به حرمت غنا و استفاده از آلات موسیقی،
پذیرفتن گزارش‌هایی که از برگزاری مجالس رقص و آواز در مدینه یا مسجدالنبی سخن می‌گویند، منطقی نیست.
رفتار و سیره پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در همه شئون زندگی بر پاکی، معنویت و دوری از لهو و لعب استوار بوده است.
بنابراین، این دست از گزارش‌ها بیشتر جنبه روایی مشکوک یا ساختگی دارند و با مبانی قرآنی و روایی شیعه و حتی با شأن نبوی ناسازگارند.