رازهای جن و موکل در قرآن/ داستان خدمتکاری جن‌ها به حضرت سلیمان

به گزارش صدآنلاین، این مقاله به بررسی انواع جن‌ها و موکلینی که در خدمت حضرت سلیمان (ع) بودند می‌پردازد و سپس به نقش و قدرت «عیطوش» اشاره می‌کند. لازم به ذکر است که تعیین مصادیق دقیق و اعتبار این نام‌ها و روایت‌ها نیازمند مطالعه دقیق‌تر منابع دینی و تاریخی است و بسیاری از این نام‌ها در قرآن و احادیث معتبر ذکر نشده‌اند.

مفهوم موکل و جایگاه آن در قرآن و حدیث

واژه «موکل» در زبان فارسی و عربی به معنای کسی است که وکالت یا سرپرستی چیزی را به دیگری سپرده باشد. در فرهنگ عمومی و علوم غریبه، «موکلین» به موجوداتی گفته می‌شود که معمولاً از جنس جن یا فرشتگان هستند و به اذن خدا یا از طریق طلسمات و اوراد تحت فرمان شخصی درمی‌آیند تا امور خاصی را انجام دهند.

اما در قرآن کریم و احادیث صحیح، این مفهوم به شکل رایج و مشهور موکلین در علوم غریبه وجود ندارد. قرآن و روایات از «موکلین» به چند معنا استفاده کرده‌اند:

فرشتگان موکل:
در قرآن، فرشتگانی به عنوان نگهبان و مراقب انسان‌ها معرفی شده‌اند. آیات متعدد به وجود این فرشتگان اشاره دارند که کار ثبت اعمال و مراقبت از انسان‌ها را بر عهده دارند، مانند:

سوره انفطار، آیات 10 تا 12:
«وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ * كِرَامًا كَاتِبِينَ * يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ»
(بی‌شک بر شما نگهبانانی گماشته شده‌اند؛ فرشتگانی بزرگوار که آنچه انجام می‌دهید را می‌دانند.)

سوره رعد، آیه 11:
«لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ»
(برای هر انسانی فرشتگانی است که پیوسته او را حفظ می‌کنند.)

خداوند به عنوان وکیل و سرپرست:
در آیات متعدد خداوند به عنوان بهترین وکیل و سرپرست مؤمنان معرفی شده است، مثلاً در سوره آل عمران، آیه 173:
«حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ»
(خداوند برای ما بس است و چه وکیل نیکویی است.)

انسان به عنوان وکیل:
در برخی موارد واژه «وکیل» برای اشاره به انسانی که از جانب دیگری وکالت دارد به کار رفته است.

اما در خصوص «موکلین» به معنای موجودات غیرارگانیک تحت فرمان انسان برای انجام امور غیبی یا جادویی، قرآن و حدیث معتبر هیچ اشاره‌ای ندارند.

دیدگاه علمای اسلام درباره موکلین

اکثر علمای اسلام باورهای رایج درباره تسخیر جن یا فرشتگان توسط انسان را مردود می‌دانند. دلایل اصلی آنان عبارتند از:

نبود سند معتبر در قرآن و حدیث دال بر جواز چنین اموری؛

مخالفت با اصل توحید، چون توسل به غیر خدا برای کسب قدرت مخالف آن است؛

خطرات فکری، خرافه‌پرستی و گمراهی؛

احتمال ضررهای روحی و جسمی از ارتباط با موجودات غیبی مانند جن.

نکته مهم اینکه قرآن اشاره دارد حضرت سلیمان (ع) به اذن خداوند جن‌ها را تحت فرمان داشت، اما این ویژگی خاص و معجزه‌ای ویژه برای ایشان است و قابل تعمیم به دیگران نیست.

جن در قرآن و حدیث: خلقت، ماهیت و وظایف

قرآن کریم به طور مفصل به خلقت و ویژگی‌های جن اشاره کرده است. جن‌ها موجوداتی هستند که از آتش بدون دود آفریده شده‌اند (سوره حجر، آیه 27؛ سوره الرحمن، آیه 15). آن‌ها دارای عقل، اراده و قدرت تشخیص حق و باطل هستند و مانند انسان‌ها مکلف به شریعت می‌باشند (سوره جن، آیات 11 و 14-15). جن‌ها دارای جنسیت، زندگی، مرگ و معاد هستند.

از قدرت‌های جن که قرآن به آن‌ها اشاره کرده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سرعت عمل: در سوره نمل، آیه 39، عفریتی از جن می‌گوید که می‌تواند تخت بلقیس را در زمانی کوتاه به نزد حضرت سلیمان بیاورد؛

انجام کارهای ساختمانی: در سوره سبأ، آیات 12-13، آمده است که گروهی از جن به اذن خدا برای حضرت سلیمان معبدها و تمثال‌ها می‌ساختند؛

استراق سمع: جن‌ها قادر بودند اخبار آسمانی را بشنوند اما پس از نزول قرآن این کار دشوار شد (سوره جن، آیات 8-9).

موکلین خدمتگذار حضرت سلیمان (ع)

قرآن کریم درباره جن‌هایی که تحت فرمان حضرت سلیمان بودند چنین می‌فرماید:

«وَلِسُلَيْمَانَ الرِّيحَ عَاصِفَةً تَجْرِي بِأَمْرِهِ إِلَى الْأَرْضِ الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا وَكُنَّا بِكُلِّ شَيْءٍ عَالِمِينَ * وَمِنَ الشَّيَاطِينِ مَن يَغُوصُونَ لَهُ وَيَعْمَلُونَ عَمَلًا دُونَ ذَلِكَ وَكُنَّا لَهُمْ حَافِظِينَ» (انبیاء، 81-82)
(و باد را برای سلیمان مسخر کردیم که به فرمان او به سوی سرزمینی که آن را پربرکت گردانیده بودیم، به تندی می‌وزید، و از شیاطین کسانی بودند که برای او غواصی می‌کردند و کارهایی غیر از آن انجام می‌دادند، و ما مراقب آنان بودیم.)

همچنین قرآن به ساختن معبدها، تمثال‌ها و ظروف بزرگ توسط جن تحت فرمان سلیمان اشاره کرده است (سوره سبأ، آیه 13).

در داستان آوردن تخت بلقیس نیز به عفریتی از جن اشاره شده که به سرعت عمل شهرت داشته است (سوره نمل، آیه 39).

انواع موکلین و جن‌های خدمتگذار حضرت سلیمان

قرآن نام مشخصی از این موکلین به طور فردی بیان نکرده است و تنها به عملکرد گروهی آن‌ها اشاره شده است. اما در برخی روایات و کتب علوم غریبه اسامی متعددی برای آن‌ها ذکر شده که اعتبار دینی آن‌ها مورد شک است.

از جمله این نام‌ها می‌توان به «عفریت» و «زعفر جنی» اشاره کرد که در برخی منابع غیرمعتبر ذکر شده‌اند. همچنین در منابع غربی مانند کتاب «کلید کوچکتر سلیمان» فهرستی از 72 دیو تسخیر شده توسط حضرت سلیمان آمده که ارتباطی با منابع اصلی اسلامی ندارد.

عیطوش، قدرتمندترین موکل حضرت سلیمان

یکی از نام‌هایی که در منابع غیررسمی و برخی روایات ذکر شده، «عیطوش» است. گفته می‌شود عیطوش از موکلین قدرتمند حضرت سلیمان بوده که در زمان امان خواستن از سلیمان نبی نجات یافته است. ویژگی‌ها و قدرت‌های وی شامل موارد زیر است:

توانایی پیدا کردن دفینه‌ها و گنج‌های مخفی؛

قدرت تسخیر و بازخواست سایر موکلین؛

توانایی نوشتن طلسمات و اوراد.

لازم به تأکید است که این اطلاعات از منابع معتبر اسلامی نیست و بیشتر در حوزه علوم غریبه و folklore مطرح می‌باشند و برای پذیرش آن‌ها باید احتیاط کرد.