سایه سنگین ایران بر نشست ناتو در لاهه

 اجلاس ناتو در لاهه هلند در 24 و 25 ژوئن 2025 برگزار شد و به موضوعات کلیدی مانند افزایش هزینه‌های دفاعی به 5 درصد تولید ناخالص داخلی، حمایت از اوکراین در برابر روسیه، و تقویت انسجام ائتلاف متمرکز بود. با این حال، حملات اخیر آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران، که به ادعای دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا برنامه هسته‌ای ایران را برای دهه‌ها عقب انداخته است، فضای اجلاس را تحت‌الشعاع قرار داد. این موضوع در گفت‌وگوهای جانبی و نشست‌های خبری به بحثی داغ تبدیل شد، به‌ویژه در مورد مشروعیت این حملات و پیامدهای آن برای امنیت جهانی.

تحلیل اندیشکده‌های بین‌المللی

اندیشکده‌های آمریکایی، به‌ویژه آن‌هایی که به دولت ایالات متحده نزدیک هستند، عمدتاً از موضع آمریکا در قبال ایران حمایت کردند، اما برخی دیدگاه‌های انتقادی نیز ارائه دادند.
شورای آتلانتیک (Atlantic Council) هشدار داده که تشدید تنش‌ها می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر در خاورمیانه منجر شود، به‌ویژه اگر ایران به دنبال بازسازی برنامه هسته‌ای خود باشد.

مؤسسه بروکینگز (Brookings Institution) که معمولاً دیدگاه‌هایی متعادل‌تر ارائه می‌دهد، بر لزوم دیپلماسی پس از این حملات تأکید کند. این اندیشکده احتمالاً استدلال می‌کند که اگرچه حملات آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران ممکن است به‌طور موقت برنامه هسته‌ای ایران را تضعیف کرده باشد، اما فقدان یک استراتژی دیپلماتیک بلندمدت می‌تواند خطر درگیری‌های بیشتر را افزایش دهد. 

شورای روابط خارجی اروپا (European Council on Foreign Relations - ECFR) که در لندن و دیگر پایتخت‌های اروپایی فعالیت می‌کند، حملات آمریکا به ایران را به‌عنوان عاملی برای تضعیف انسجام ناتو ارزیابی کرده است. این اندیشکده به تلاش‌های دیپلماتیک آلمان، فرانسه و بریتانیا برای مذاکره با ایران اشاره کرده است و بر لزوم بازگشت به مذاکرات هسته‌ای تأکید دارد.

مؤسسه مطالعات امنیتی اتحادیه اروپا (EUISS) این مؤسسه بر پیامدهای منطقه‌ای حملات آمریکا تمرکز کرده و هشدار داده که تشدید تنش‌ها در خاورمیانه می‌تواند امنیت اروپا را تحت تأثیر قرار دهد. این اندیشکده استدلال می‌کند که اروپا باید نقش فعال‌تری در میانجیگری بین ایران و آمریکا ایفا کند تا از گسترش درگیری جلوگیری شود. این مؤسسه همچنین به اظهارات امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، اشاره کرده که تغییر رژیم در ایران از طریق نظامی را «اشتباه بزرگ» توصیف کرده است و بر لزوم مذاکره تأکید دارد.

در این میان اندیشکده‌های روسی به شدت نسبت به اقدامات آمریکا و ناتو انتقاد کرده اند و حملات به ایران را بخشی از استراتژی غرب برای مهار رقبا دانسته اند.

شورای امور بین‌الملل روسیه (Russian International Affairs Council - RIAC) که به کرملین نزدیک است، حملات آمریکا به ایران را محکوم کرده و آن را نقض قوانین بین‌المللی توصیف کرده است. این اندیشکده استدلال کرده که این حملات بخشی از تلاش آمریکا برای تضعیف متحدان روسیه، از جمله ایران، است و به تشدید تنش‌های جهانی منجر خواهد شد.

این اندیشکده همچنین به اظهارات ولادیمیر پوتین اشاره کرده که پیشنهاد میانجیگری برای پایان دادن به جنگ ایران و اسرائیل را مطرح کرده بود، و این را نشانه‌ای از نقش روسیه به‌عنوان بازیگر مسئول در دیپلماسی جهانی می‌داند.

از سوی دیگر اندیشکده‌های چینی دیدگاه محتاطانه‌ای داشتند و بر حفظ ثبات منطقه‌ای و منافع اقتصادی چین تأکید کردند.
مؤسسه مطالعات بین‌المللی چین (China Institute of International Studies - CIIS) که به وزارت امور خارجه چین وابسته است، حملات آمریکا به ایران را محکوم کرده و آن را تهدیدی برای ثبات خاورمیانه و منافع چین در منطقه، از جمله تأمین انرژی، دانسته است.  این اندیشکده استدلال می‌کند که این حملات به تضعیف اعتماد به قوانین بین‌المللی منجر شده و چین را به تقویت روابط خود با ایران و روسیه برای مقابله با یکجانبه‌گرایی آمریکا ترغیب کرده است. با این حال، این اندیشکده بر لزوم دیپلماسی برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها تأکید دارد.

با توجه به روابط هند با ایران، آمریکا و اسرائیل اندیشکده‌های هندی رویکردی متعادل داشتند.

مؤسسه تحقیقات و تحلیل دفاعی (Institute for Defence Studies and Analyses - IDSA) که در دهلی‌نو مستقر است، حملات آمریکا به ایران را از منظر تأثیر آن بر امنیت انرژی هند و ثبات منطقه‌ای تحلیل کرده است. این موسسه استدلال می‌کند که اگرچه این حملات برنامه هسته‌ای ایران را تضعیف کرده، اما می‌تواند به بی‌ثباتی در خاورمیانه منجر شود که به ضرر منافع هند، به‌ویژه در زمینه تأمین نفت، است. این اندیشکده همچنین به روابط نزدیک هند با اسرائیل اشاره کرده و از موضع اسرائیل در قبال ایران حمایت محتاطانه‌ای کرده است، اما بر لزوم مذاکرات دیپلماتیک تأکید دارد.

جمع‌بندی

اجلاس ناتو در لاهه، اگرچه به‌طور رسمی بر موضوعات دیگری مانند اوکراین و هزینه‌های دفاعی متمرکز بود، تحت تأثیر حملات آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران نیز قرار گرفت. اندیشکده‌های آمریکایی این حملات را به‌عنوان اقدامی برای مهار ایران توجیه کردند، اما بر لزوم دیپلماسی برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها تأکید داشتند. اندیشکده‌های اروپایی نگران انسجام ناتو و پیامدهای منطقه‌ای این حملات بودند و بر مذاکره تأکید کردند. اندیشکده‌های روسی و چینی این حملات را محکوم کرده و آن را تهدیدی برای ثبات جهانی دانستند. اندیشکده‌های هندی رویکردی متعادل داشتند و بر تأثیرات اقتصادی و امنیتی این حملات تمرکز کردند.