موکلین در منابع اسلامی/آیا ارتباط با موکلین واقعیت دارد؟

به گزارش صد آنلاین، با استناد به آیات قرآن کریم، حضرت سلیمان (ع) از قدرت و سلطنت بی‌نظیری برخوردار بود و خداوند متعال، جن‌ها را تحت فرمان او قرار داده بود تا به اذن الهی برای او کارهای شگفت‌انگیزی انجام دهند. در میان باورهای رایج و برخی منابع غیرقطعی، از موجوداتی به نام “موکلین حضرت سلیمان” یاد می‌شود که به عنوان یاران و خدمتگزاران قدرتمند ایشان شناخته می‌شوند.

در این میان، نام “عیطوش” به عنوان یکی از قدرتمندترین و برجسته‌ترین این موکلین مطرح می‌گردد. 
واژه “موکل” در لغت به معنای کسی که دیگری را وکیل خود قرار داده، سرپرست، نگهبان و گماشته است. در اصطلاح علوم غریبه و باورهای عامیانه، “موکلین” به موجودات غیرارگانیک (غالباً از جنس جن یا فرشتگان) اطلاق می‌شود که گفته می‌شود به اذن خداوند یا از طریق طلسمات و اوراد، تحت فرمان شخص درآمده و در انجام امور مختلف به او کمک می‌کنند.
اما در قرآن و حدیث، مفهوم “موکلین” به این معنای رایج در علوم غریبه وجود ندارد.

در قرآن و حدیث، واژه “موکل” به معانی زیر به کار رفته است:

1. فرشتگان موکل:

•     فرشتگان نگهبان و مراقب: قرآن کریم در آیات متعددی به وجود فرشتگانی اشاره دارد که از جانب خداوند برای حفظ و مراقبت از انسان‌ها گماشته شده‌اند. این فرشتگان، اعمال انسان را ثبت می‌کنند و در مواقع مختلف او را یاری می‌رسانند. به این فرشتگان می‌توان “موکلین” به معنای نگهبانان و مراقبان الهی اطلاق کرد.
          سوره انفطار، آیات 10-12: ﴿وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ ۞ كِرَامًا كَاتِبِينَ ۞ يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ﴾ (و بی‌شک نگهبانانی بر شما گماشته شده‌اند؛ نویسندگانی بزرگوار؛ که آنچه را انجام می‌دهید می‌دانند.)
          سوره رعد، آیه 11: ﴿لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ﴾ (برای او [هر انسانی] فرشتگانی است که پی در پی از پیش رو و پشت سر او می‌آیند و او را به فرمان خدا حفظ می‌کنند.)
      فرشتگان مامور به انجام وظایف خاص: قرآن همچنین به فرشتگانی اشاره دارد که موکل به انجام وظایف خاصی هستند، مانند قبض روح، نزول وحی، عذاب کافران و غیره. این فرشتگان نیز به نوعی “موکلین” الهی محسوب می‌شوند.

2. خداوند به عنوان وکیل و موکل:

•     در برخی آیات، خداوند متعال به عنوان بهترین وکیل و سرپرست برای مؤمنان معرفی شده است. در این معنا، خداوند “موکل” بندگان خود است.
          سوره آل عمران، آیه 173: ﴿حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ﴾ (خدا ما را بس است و چه نیکو وکیلی است.)

3. انسان به عنوان وکیل:

•     در برخی موارد، واژه “وکیل” (هم‌ریشه با موکل) برای اشاره به انسانی به کار رفته است که از طرف دیگری وکالت دارد.

اما در مورد “موکلین” به معنای موجودات غیرارگانیک تحت فرمان انسان برای انجام امور جادویی یا غیرعادی، هیچ اشاره‌ای در قرآن و احادیث صحیح وجود ندارد.

دیدگاه علمای اسلام:

اکثر علمای اسلام، اعتقاد به تسخیر جن یا فرشتگان به این معنای رایج در علوم غریبه را مردود و برخلاف آموزه‌های اسلامی می‌دانند. دلایل آن‌ها عبارتند از:

•     عدم وجود سند معتبر در قرآن و حدیث: هیچ آیه یا حدیث صحیحی دال بر جواز یا امکان تسخیر جن یا فرشتگان توسط انسان‌ها به این منظور وجود ندارد.
      مخالفت با توحید: توسل به غیر خداوند برای کسب قدرت و انجام امور، می‌تواند با اصل توحید در تضاد باشد.
      فتنه و گمراهی: پرداختن به این امور غالباً منجر به خرافات، فریبکاری و گمراهی افراد می‌شود.
      احتمال ضرر و آسیب: ارتباط با جن (در صورت صحت این ادعا) می‌تواند خطرات و آسیب‌های روحی و جسمی برای فرد به همراه داشته باشد.

نکته: در قرآن به تسخیر جن توسط حضرت سلیمان (ع) اشاره شده است، اما این امر به عنوان یک معجزه و ویژگی خاص آن حضرت ذکر شده و قابل تعمیم به سایر انسان‌ها نیست.
جن در قرآن و حدیث

خلقت: قرآن کریم در آیات مختلف به خلقت جن اشاره دارد و بیان می‌کند که آن‌ها قبل از انسان و از آتش بدون دود (نار السموم) یا شعله خالص آتش(مارج من نار) آفریده شده‌اند. (سوره‌های حجر، آیه 27 و الرحمن، آیه 15)

ماهیت: جن‌ها موجوداتی پوشیده از دید انسان هستند، اما دارای عقل، اراده و قدرت تشخیص حق از باطل می‌باشند. (سوره‌های جن و الرحمن)

تکلیف: همانند انسان‌ها، جن‌ها نیز مکلف به شریعت الهی هستند و در میان آن‌ها مؤمن و کافر، صالح و غیر صالح وجود دارد. (سوره جن، آیات 11 و 14-15 و سوره ذاریات، آیه 56) هدف از خلقت آن‌ها نیز عبادت خداوند است. (سوره ذاریات، آیه 56)
زندگی و مرگ: جن‌ها نیز مانند انسان‌ها دارای جنسیت (نر و ماده)، توالد و تناسل، حیات و مرگ هستند.

قدرت‌ها: قرآن به برخی از قدرت‌های جن اشاره دارد، مانند:

سرعت در انجام کارها: در داستان حضرت سلیمان (ع)، عفریتی از جن اظهار می‌کند که می‌تواند تخت بلقیس را قبل از برخاستن سلیمان از جایش حاضر کند. (سوره نمل، آیه 39)

انجام کارهای ساختمانی: گروهی از جن به اذن خداوند برای حضرت سلیمان (ع) معبدها، تمثال‌ها و ظروف بزرگ می‌ساختند. (سوره سبأ، آیات 12-13)

استراق سمع (پیش از نزول قرآن): جن‌ها می‌توانستند به آسمان‌ها نزدیک شده و اخباری را بشنوند، اما پس از نزول قرآن، این کار برای آن‌ها دشوار شد و با شهاب‌ها مورد هدف قرار می‌گرفتند. (سوره جن، آیات 8-9)

ارتباط با انسان: قرآن به ارتباط محدود برخی از جن‌ها با انسان‌ها و وسوسه آن‌ها اشاره دارد. (سوره جن، آیه 6)

معاد: جن‌ها نیز در روز قیامت محشور و مورد حساب و کتاب قرار می‌گیرند و بر اساس ایمان و عملشان، به بهشت یا جهنم خواهند رفت. (سوره جن، آیه 15 و سوره احقاف)

سوره جن: سوره مستقلی در قرآن به نام “جن” وجود دارد که به ایمان آوردن گروهی از جن‌ها به پیامبر اسلام (ص) و قرآن می‌پردازد.

موکلین حضرت سلیمان نبی

همانطور که اشاره شد، در قرآن کریم به گروه‌هایی از جن که در خدمت حضرت سلیمان (ع) بودند اشاره شده است، از جمله:

•     گروهی که به اذن پروردگار برای او کار می‌کردند: قرآن می‌فرماید: «وَ لِسُلَیْمَانَ الرِّیحَ عَاصِفَةً تَجْرِی بِأَمْرِهِ إِلَى الْأَرْضِ الَّتِی بَارَکْنَا فِیهَا وَ کُنَّا بِکُلِّ شَیْءٍ عَالِمِینَ * وَ مِنَ الشَّیَاطِینِ مَنْ یَغُوصُونَ لَهُ وَ یَعْمَلُونَ عَمَلًا دُونَ ذَلِکَ وَ کُنَّا لَهُمْ حَافِظِینَ» (و باد را برای سلیمان مسخر کردیم که به فرمان او به سوی سرزمینی که آن را پربرکت گردانیده بودیم، به تندی می‌وزید، و ما به هر چیز دانا بودیم. و از شیاطین کسانی بودند که برای او غواصی می‌کردند و کارهایی غیر از آن نیز انجام می‌دادند، و ما مراقب آنان بودیم.) (انبیاء، 81-82)
      گروهی که غواصی می‌کردند و جواهرات و اشیاء قیمتی از دریا بیرون می‌آوردند.
      گروهی که به ساختن معبدها، تمثال‌ها، ظروف بزرگ و دیگ‌های ثابت مشغول بودند: «یَعْمَلُونَ لَهُ مَا یَشَاءُ مِنْ مَحَارِیبَ وَ تَمَاثِیلَ وَ جِفَانٍ کَالْجَوَابِ وَ قُدُورٍ رَاسِیَاتٍ اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُکْرًا وَ قَلِیلٌ مِنْ عِبَادِیَ الشَّکُورُ»1 (آن‌ها هر چه سلیمان می‌خواست برایش می‌ساختند: معبدها، تمثال‌ها، ظروف بزرگ غذا همانند حوض‌ها، و دیگ‌های ثابت. ای خاندان داوود! شکر [این همه نعمت را] به جا آورید، ولی عده کمی از بندگان من سپاسگزارند.) (سبأ، 13)
      عفریتی از جن: در داستان آوردن تخت بلقیس، قرآن از عفریتی از جن یاد می‌کند که قدرت و سرعت زیادی داشت: «قَالَ عِفْرِیتٌ مِنَ الْجِنِّ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقَامِکَ وَ إِنِّی عَلَیْهِ لَقَوِیٌّ أَمِینٌ» (عفریتی از جن گفت: من آن را پیش از آنکه از جای خود برخیزی نزد تو می‌آورم، و من بر این کار توانا و امین هستم.) (نمل، 39)

همچنین، در برخی روایات و تفاسیر به نام افراد خاصی از جن که در خدمت حضرت سلیمان (ع) بودند اشاره شده است، اما این اسامی در قرآن به طور صریح نیامده‌اند و اعتبار قطعی آن‌ها مورد بحث است.

بنابراین، به طور خلاصه می‌توان گفت که جن‌ها به صورت گروه‌های مختلف و با وظایف گوناگون، تحت فرمان حضرت سلیمان (ع) بودند و قرآن به برخی از این وظایف و قدرت‌های آن‌ها اشاره کرده است، اما نام مشخصی از “موکلین” به صورت فردی در قرآن ذکر نشده است.
انواع جن و موکلین خدمتگزار حضرت سلیمان

همانطور که در توضیحات قبلی نیز اشاره شد، قرآن کریم نام مشخصی از جن‌های خدمتکار حضرت سلیمان (ع) ذکر نکرده است. بلکه به صورت دسته‌جمعی به آن‌ها اشاره می‌کند و وظایف آن‌ها را بیان می‌فرماید.

با این حال، در برخی از روایات و تفاسیر و همچنین در ادبیات عامیانه و کتب علوم غریبه، اسامی مختلفی برای جن‌هایی که در خدمت حضرت سلیمان (ع) بودند ذکر شده است. اما اعتبار قطعی این اسامی از منظر منابع اصیل اسلامی مورد تردید است.

برخی از نام‌هایی که در این منابع غیرقرآنی ذکر شده‌اند عبارتند از:

    عفریت: قرآن به طور خاص از یک “عفریت من الجن” (عفریتی از جن) نام می‌برد که پیشنهاد آوردن تخت بلقیس را در مدتی کوتاه داد (سوره نمل، آیه 39). این نشان از وجود افراد قدرتمند در میان جن‌های خدمتکار حضرت سلیمان (ع) دارد، اما نام دیگری برای او ذکر نشده است.
    در برخی روایات و داستان‌ها، نام‌های دیگری مانند زعفر جنی نیز به عنوان یکی از بزرگان جنیان خدمتکار حضرت سلیمان (ع) آورده شده است. اما این نام‌ها در قرآن و احادیث معتبر یافت نمی‌شوند و بیشتر جنبه داستانی و فولکلوریک دارند.
    در کتبی مانند “کلید کوچکتر سلیمان” (Lemegeton) که از منابع غربی در زمینه علوم غریبه محسوب می‌شود، فهرستی از 72 دیو (که در این سنت لزوماً همگی جن به معنای اسلامی نیستند) ذکر شده است که گفته می‌شود توسط حضرت سلیمان (ع) تسخیر شده بودند. اما این کتاب و محتویات آن ارتباطی با منابع اصلی اسلامی ندارند.

عیطوش قدرتمندترین موکل حضرت سلیمان: عيطوش از نجات يافتگان از سلیمان نبی بوده و در زمان امان خواسته و نجات پیدا کرده است. قدرتهای وی عبارتند از:

•     پیدا کردن دفینه
      تسخیر سایر موکلین و بازخواست آنها
      نوشتن طلسم