ستایشی از حکمت متعالیه و عظمت ملاصدرا

به گزارش صد آنلاین، ملاصدرا، آن حکیم فرزانه که نفسش از عطر عرفان و برهان آکنده بود، این راه دشوار را پیمود‌؛ از متنِ قرآن تا ژرفای اسفار، از استدلال‌های متین مشّاء تا نور اشراقِ سهروردی، و از عرفانِ محیی‌الدین تا فتوحات مکیه. او نه در قفسِ منطق محبوس ماند و نه در وادی عرفان محض سرگردان شد بلکه همچون کیمیادانی زبردست، این عناصر به‌ظاهر متضاد را در کوره حکمت متعالیه به وحدتی رساند که خود، تجلی‌ای از وحدت وجود بود. برهان در سنت فلسفی ما هرگز در تقابل با عقل قدسی و حکمت ذوقی قرار نگرفت چونان که عرفان نیز نه انکار عقل که تعالی آن است. ملاصدرا با درک این حقیقت، سه‌راه قرآن و برهان و عرفان را نه موازی، که متحد دانست. او نشان داد که چگونه می‌توان از گذرگاه استدلال به دشت‌های فراخ شهود قدم نهاد. حکمت متعالیه او تلاشی است برای آشتی‌دادن خرد جست‌وجوگر با دل‌های عاشق، و این همان چیزی است که انسان سرگشته امروز بیش از هر زمان بدان نیازمند است.

 

روزی غرب، فلسفه اسلامی را با ابن‌رشد به پایان می‌برد و حتی در دیار اسلام، نام ملاصدرا مهجور بود اما امروز شاهدیم که از قاهره تا کیپ‌تاون، از هاروارد تا توکیو، اندیشه‌های این حکیم بزرگ مورد توجه قرار گرفته است. ده‌ها رساله دانشگاهی در شرق و غرب به بررسی آرای او اختصاص یافته و این نشان‌دهنده گرسنگی بشر امروز برای حکمتی است که هم خرد را اقناع کند و هم جان را سیراب. این اقبال جهانی به ملاصدرا، نه یک مد زودگذر، که نشانه ژرف‌نگری او در پاسخ به پرسش‌های اساسی انسان است. امروزه علوم جدید و فناوری پیشرفته، فلسفه‌های مادی و ادیان گوناگون، انسان معاصر را درگردابی از پرسش‌های بی‌پاسخ فروبرده‌اند. دراین میان،حکمت صدرایی باترکیب بی‌نظیرش از عقلانیت ومعنویت، می‌تواند چراغ راه باشد. توانایی این مکتب درپاسخگویی به مسائل پیچیده وجودشناختی، معرفت‌شناختی و حتی اخلاقی در عصر حاضر، آن را به گزینه‌ای منحصربه‌فرد تبدیل کرده است اما شرط بهره‌گیری از این گنجینه، تنها مطالعه آثار ملاصدرا نیست‌؛ بلکه احیای روح پویای این حکمت در مواجهه با مسائل نوظهور است. 

 

 

ملاصدرا به ما آموخت که چگونه می‌توان ‌همزمان، هم اهل استدلال بود و هم اهل شهود. او نشان داد که عرفان ابن‌عربی و منطق ابن‌سینا نه‌تنها ناسازگار نیستند، که مکمل یکدیگرند. این نگاه جامع، حکمت متعالیه را به سامانه‌ای زنده و پویا تبدیل کرده که قادر است در عین حفظ اصالت‌هایش، با تحولات فکری جهان معاصر تعامل کند. در دنیایی که یا اسیر عقلانیت خشک‌شده یا در وهم‌زدگی عرفان‌های نوظهور غرق گشته، راه ملاصدرا می‌تواند نجات‌بخش باشد. 
ملاصدرا آینه تمام‌نمای حکمت اسلامی است‌؛ آینه‌ای که در آن‌هم نور عقل می‌درخشد، هم حرارت عشق. او ثابت کرد که حقیقت، چندبعدی است و رسیدن به آن نیازمند به‌کارگیری تمام قوای انسانی است. در روزگاری که بشر بیش از هر‌زمان دیگری نیازمند وحدت نظر و عمل، عقل و عشق، و ظاهر و باطن است، حکمت متعالیه می‌تواند راهنمای خوبی برای‌گذار از این بحران‌های فکری باشد. / حوزه