يکشنبه ۱۴ ارديبهشت ۱۴۰۴
نقد طنز مهران مدیری و رضا عطاران در قیاس با «پایتخت»/ چرا «پایتخت» موفق‌تر است؟
بازدید:۹۷
صد آنلاین | در فضای سریال‌های طنز ایران، دو اسم برجسته همیشه حضور دارند: مهران مدیری و رضا عطاران . اما سوال اصلی این است: چرا کارگردانان دیگر مانند سروش صحت با سریال «پایتخت» توانسته‌اند به موفقیتی برسند که مدیری و عطاران نتوانستند؟کد خبر : ۱۶۳۷۱۹
به گزارش صد آنلاین، در این تحلیل به مقایسه سبک طنز این سه کارگردان و دلایل محبوبیت «پایتخت» می‌پردازیم.
طنز مهران مدیری: فانتزی بدون ارتباط با فرهنگ ایرانی
مهم‌ترین انتقاد به سبک مدیری این است که جهان فانتزی و غیرواقعی می‌سازد که کمتر با زندگی واقعی ایرانیان ارتباط دارد.
- دکورها و شخصیت‌ها : دکورهای مصنوعی، لباس‌های عجیب و اسامی نامرتبط با فرهنگ ایرانی باعث می‌شوند مخاطب خودش را در داستان نبیند.
- شخصیت‌های اغراق‌آمیز : شخصیت‌هایی مثل «برره» که به سادگی احمق‌اند و هیچ نمونه واقعی ندارند. حتی نقش «منجی» (روشنفکر فرانسه‌رو) هم نمی‌تواند جذابیت اخلاقی داشته باشد.
- طنز سلبی : مدیری فقط به نقد و تمسخر می‌پردازد و هیچ جایگزینی برای آن ارائه نمی‌دهد. این رویکرد باعث می‌شود کارها فاقد لحظات انسانی و احساسی شوند.
مدیری گاهی تلاش می‌کند فرهنگ ایرانی را در کارش دخیل کند (مثل لباس‌ها یا شمایل روستایی)، اما این تلاش ناهماهنگ و گاهی تحقیرآمیز است. در «شب‌های برره»، مثلاً مردم روستا به عنوان «احمق» نمایش داده می‌شوند و تنها نجات‌دهنده، یک روشنفکر فرنگی است که آن‌ها را «آدم» می‌کند. این رویکرد نه تنها جذاب نیست، بلکه ممکن است مخاطب را نسبت به فرهنگ خودش بی‌اعتماد کند.
طنز رضا عطاران: خنده با ترحم برای فقرا و عادی‌ها
عطاران در آثارش مانند «خانه به دوش» یا «متهم گریخت» به نقد فقر و ضعف‌های اجتماعی می‌پردازد، اما به شیوه‌ای که مخاطب به جای همدلی، به آن‌ها می‌خندد.
- شخصیت‌های فقیر و ساده : خانواده‌های فقیر و کمی «شلخته» که مخاطب را به یاد اطرافیانش می‌اندازد.
- طنز از ضعف‌ها : لحظات طنز اغلب از اغراق در ساده‌لوحی، نفهمی یا عقده‌های شخصیت‌ها ساخته می‌شوند.
- فاقد الگوسازی : مخاطب نه الگویی در این شخصیت‌ها می‌بیند و نه می‌خواهد جای آن‌ها باشد. فقط به آن‌ها می‌خندد و ترحم می‌کند.
اما این سبک هم ضعف دارد. در «خانه به دوش»، فقر به عنوان «عزتمندانه» نمایش داده می‌شود، در حالی که واقعاً چنین نیست. این تناقض باعث می‌شود پیام کار نامشخص شود.
«پایتخت»: طنز واقع‌گرا با ریشه در فرهنگ ایرانی
در مقابل، «پایتخت» به سبک سروش صحت توانسته است بین طنز و فرهنگ ایرانی پلی بسازد .
- ارتباط با مخاطب : شخصیت‌ها و مکان‌ها به واقعیت ایرانی نزدیک هستند. خانه‌های سنتی، رفتارهای خانوادگی و حتی مسائل مذهبی به شکلی محترمانه نمایش داده می‌شوند.
- طرح موضوعات انسانی : «پایتخت» فقط به خنده نمی‌پردازد، بلکه لحظه‌های دراماتیک و احساسی هم دارد. مثلاً سقوط ماشین به دره یا جنگ نقی با داعش، فرصتی برای نمایش ایثار و انسانیت است.
- نقد بدون تحقیر : این سریال فرهنگ و رسوم ایرانی را مسخره نمی‌کند، بلکه آن‌ها را با کمی اغراق به نمایش می‌گذارد. خانواده‌های «پایتخت» نه فقیر و عقده‌دار هستند و نه لاکچری؛ فقط معمولی‌اند و این میانه‌روی است که مخاطب را جذب می‌کند.
چرا «پایتخت» موفق است؟
- ارتباط با فرهنگ ملی : مخاطب در شخصیت‌ها خودش را می‌بیند.
- تعادل بین طنز و جدی : لحظات خنده و احساسی در کنار هم وجود دارند.
- پیام‌های اخلاقی : مانند ایثار، محبت و همدلی که جامعه به آن‌ها نیاز دارد.
- کارگردانی حرفه‌ای : سروش صحت با توجه به جزئیات بصری و داستانی، توانسته جذابیتی فراتر از سادگی را ایجاد کند.
نتیجه‌گیری
مهران مدیری و رضا عطاران هر دو سبک‌های منحصر به فردی دارند، اما «پایتخت» با ترکیب طنز واقع‌گرا و ریشه‌دار در فرهنگ ایرانی، موفق‌ترین است . این سریال ثابت کرده که خنده می‌تواند همراه با احترام به هویت ملی و ارزش‌های انسانی باشد. در حالی که مدیری بیشتر به نقد تلخ و عطاران به خنده با ترحم می‌پردازند، «پایتخت» راهی جدید را باز کرده: خنده‌ای که مخاطب را به خودش دوست داشته باشد و از زندگی ساده‌اش لذت ببرد./ کیهان
برچسب ها :